İçeriğe atla

Atropatena

Ατροπατήνη[1]
Medya-Atropatena
MÖ 323-MS 227
Atropatena Seleukos İmparatorluğunun vasalığında
Atropatena Seleukos İmparatorluğunun vasalığında
BaşkentGazaka, Vera
HükûmetMonarşi
Tarihçe 
• Kuruluşu
MÖ 323
• Dağılışı
MS 227
Günümüzdeki durumu Azerbaycan
 İran

Atropatena (Eski Farsça: Ātṛpātakāna, Grekçe: Ατροπατήνη) veya Medya Atropatena, MÖ 4. yüzyılda çoğu bugünkü İran Azerbaycanı ve İran Kürdistanı[2] olarak bilinen bölgede kurulmuş ve başkenti Gazaka kenti olmuş[3] eski bir krallık. Günümüzdeki Azerbaycan'ın tarihi adı Atropatena'dan kaynaklanmıştır.[4]

Tarihçe

İRAN Azerbaycan'da, Karaköber yaşayış yerinden bulunmuş Atropatena dönemine has saksı kap

MÖ 323'te Büyük İskender'in ölümü sonrasında, kurduğu imparatorluğun toprakları İskender'in diadokları (ardılları) arasında bölünmüştür. Eski Ahameniş İmparatorluğu'nun bölgesi olan Medya iki eyalete bölünmüştür: güneyde yer alan Büyük Medya (Medya Magna) ve kuzeyde yer alan Küçük Medya (Medya Atropatena).[5] Küçük Medya, tüm Medya'nin eski Ahemeniş valisi ve İskender tarafından atanmış naip Perdikas'ın kayınpederi Atropat'ın kontrolüne geçmiş ve Atropat bölgeye öz ismini vermiştir.[6] Kısa süreden sonra Atropat Selevkos İmparatorluğu'na sadakat ödemeden vazgeçmiş ve Medya Atropatena'yı bağımsız bir krallık yapmıştır.[6] Daha sonra Medya önekini kaybederek, sadece Atropena olarak tanımıştır. Atropat'ın Hanedanı bölgeyi birkaç yüzyıl boyunca, önce bağımsız,[7] sonra Part İmparatorluğu'nun vasalı gibi yönetmiştir.[8] Sonunda Part İmparatorluğu tarafından ilhak olunmuş Atropatena daha sonra Sasani İmparatorluğu'nun kontrolüne geçmiş[9] ve Sasaniler bölgeye yeniden Aturpatakan adını vermiştir. 639 ve 643 yılları arasında Atropatena, Dört Büyük Halifelerden Ömer ibn Hattab'ın yönettiği Hilâfetin kontrolüne geçmiştir.[10] Bu dönemde ayrı bir eyalet oluşturan Atropatena/Aturpatkan, stratejik bakımdan büyük önem taşımış ve son olarak Arapçanın etkisiyle Azerbaycan şeklinde değişime uğramıştır.[4]

Hükümdarlar

Atropatidler ve ya Atropat Hanedanı, Atropatena'da hüküm sürmüş İran kökenli[11][12] hanedan. Adını ilk Atropatena hükümdarı olan Atropattan almaktadır.

Atropatidler
# Adı Portresi Hüküm süresi
1. AtropatMÖ 3213/MÖ 321-MÖ 300
2. Bilinmiyor MÖ 300-MÖ 270
3. I Artabazanes MÖ 270-MÖ 220
4. Bilinmiyor MÖ 220-MÖ 85
5. Mithradates MÖ 85-MÖ 66
6. Darius MÖ 66-MÖ 65
7. I Ariobarzanes MÖ 65-MÖ 36
8. Artavasdes MÖ 36-MÖ 31
9. Bilinmiyor MÖ 31-MÖ 20
10. II Ariobazanes MÖ 20-MÖ 6

II. Ariobazanes'ten sonra yönetime Arşaklılar'ın Atropatena kolu geldi.

Kaynakça

  1. ^ Nweeya, Samuel K. (1913). Persia, the Land of the Magi Or the Home of the Wise Men (İngilizce). Philadelphia: The John C. Winston Co. s. 79. the Caspian Sea and Ghilan bound it on the northeast, and Kurdistan on the southeast 
  2. ^ Media Atropatene, Compiled by S.E. Kroll, 1994 in Barrington Atlas of the Greek and Roman World: Map-by-map Directory, Richard J. A. Talbert, Princeton University Press, 2000. Volume 2. pg 1292: "The map approximates the region called by Greek authors Media Atropatene after Atropates, the satrap of Alexander who governed there and later became an independent ruler. The modern name Azerbaijan derives from Atropatene. Originally, Media Atropatene was the northern part of greater Media. To the north, it was separated from Armenia by the R. Araxes. To the east, it extended as far as the mountains along the Caspian Sea, and to the west as far as Lake Urmia (ancient Matiane Limne) and the mountains of present-day Kurdistan. The R. Amardos may have been the southern border.". pg 1293: "Another important site (but not as large as the places just noted) is the famous fire-temple Adur Gushnasp, situated high in the Kurdish mountains at the holy lake of Takht-i Suleiman, and never mentioned by any ancient western source. It"[1] 3 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ d'Anville, Jean B. B. (1814). Compendium of ancient geography (İngilizce). R. M'Dermut and D.D. Anden. s. 22. 
  4. ^ a b Houtsma, M. T. (1993). E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936 (İngilizce). BRILL. s. 134. ISBN 90-04-09796-1, ISBN 978-90-04-09796-4. 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009. 
  5. ^ Smith, Philip (1872). A Smaller Ancient History of the East (İngilizce). New York: Harper & Brothers Publishers. s. 228. 
  6. ^ a b Boyce, Mary (1991). A History of Zoroastrianism: Zoroastrianism under Macedonian and Roman rule (İngilizce). BRILL. ss. 69-70. ISBN 90-04-09271-4, ISBN 978-90-04-09271-6. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009. 
  7. ^ Liberman, Sherii (2004). A Historical Atlas of Azerbaijan (İngilizce). Rosen Publishing Group. s. 16. ISBN 0-8239-4497-2, ISBN 978-0-8239-4497-2. 
  8. ^ Rawlinson, George (1903). Story of the Nations: Parthia (İngilizce). New York: G.P. Putnam's Sons. s. 24. 
  9. ^ Meyer, Eduard (1911). The Encyclopaedia Britannica (İngilizce). New York: The Encyclopaedia Britannica Company. s. 22. 
  10. ^ Strayer, Joseph R. (1983). Dictionary of the Middle Ages (İngilizce). Scribner. s. 27. ISBN 0-684-17022-1, ISBN 978-0-684-17022-0. 
  11. ^ Bosworth, A.B., and Baynham, E.J. Alexander the Great in Fact and Fiction. Oxford, 2002, sayfa 92
  12. ^ "Jona Lendering - Atropates - Livius". 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güney Azerbaycan</span> İranın kuzeybatı bölgesi

Azerbaycan, Güney Azerbaycan veya İran Azerbaycanı, İran'ın kuzeybatısında yer alan tarihi bölge. Günümüzde İran'ın Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil və Zencan Eyaletlerini Kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Medler</span> Antik İranlılar

Medler, İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski İran halklarından biridir. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir. Medler'in şu anki adı Antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asurlular "Medyan ülkesi", Kurmada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babiller onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Fars edebiyatı</span> İranın sözlü ve yazılı edebî birikimi

Fars edebiyatı, Farsça sözlü kompozisyonlardan ve yazılı metinlerden oluşan dünyanın en eski edebiyatlarından biridir. 2500 yıldan uzun bir dönemi kapsayan Fars edebiyatına ait kaynaklar bugünkü İran sınırlarının ötelerine, Orta Asya, Batı Asya, Anadolu, Hint alt kıtası, Mısır ve Balkanlar'a yayılmıştır. Gaznelilerin Orta ve Güney Asya'yı fethinden sonra Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Orta Asya'ya yayılmıştır. Yalnız İranlılar değil, Türk, Kafkas, Hint, Pakistanlı ve Slav şair ve yazarların Fars dilinde oluşturdukları eserler de Fars edebiyatı içinde sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Makedonya tarihi</span>

Kuzey Makedonya'nın hükmettiği topraklar önceleri Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin en güney kısımlarıydı. Günümüzdeki sınırları II. Dünya Savaşı'ndan sonra çizildi.

<span class="mw-page-title-main">İnsanlık tarihi</span> İnsanlığın kayıtlı ve detaylı tarihi

İnsanlık tarihi, insanlığın geçmişinin tasviridir. Arkeoloji, antropoloji, genetik, dilbilim, epigrafi, filoloji, paleografi ve diğer disiplinler ile yazının icadından bu yana kayıtlı tarih, ikincil kaynaklar ve araştırmalar yoluyla incelenir.

<span class="mw-page-title-main">Ptolemaios Krallığı</span> Mısırda MÖ 305ten MÖ 30a kadar hüküm sürmüş Helenistik Dönem krallığı

Ptoleme Krallığı veya Batlamyus krallığı Mısır'daki Helenistik Dönem krallığıdır. Krallık MÖ 323'te Büyük İskender'in ölümünden sonra I. Ptolemaios Soter tarafından kurulmuş ve Ptolemaios hanedanı tarafından yönetilmiştir. Krallık VII. Kleopatra'nın ölümünden sonra MÖ 30'da Roma İmparatorluğu tarafından yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ekskubitores</span>

Excubitores erken dönem Bizans imparatorlarının imparatorluk muhafızları olarak yaklaşık 460 yılında kurulmuştur. Komutanları kısa sürede büyük etki sahibi olmuş, aralarından 6. yüzyılda bir dizi imparator çıkmıştır. Excubitores geç 7. yüzyılda kayıtlarında görülmemeye başlamışlardır, fakat 8. yüzyıl ortalarında, orta dönem Bizans ordusunun çekirdeğini oluşturan seçkin "tagmata" birliklerinden birine dönüşmüşlerdir. Excubitores hakkında son kayıt 1081 yılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bizans ordusu</span> ordu

Bizans ordusu veya Doğu Roma ordusu, Bizans donanmasının yanında hizmet veren Bizans silahlı kuvvetlerinin başlıca askeri organıydı.

<span class="mw-page-title-main">Praefectus urbi</span>

Praefectus urbanus ya da praefectus urbi, Roma şehri praefectusu ve sonra Konstantinopolis'in bu görevlisi için kullanılmıştır. Makam Roma Krallığı döneminde ortaya çıkmış, cumhuriyet ve imparatorluk boyunca devam etmiştir ve İlk çağın yüksek önemli bir ünvanı olmuştur. Makam Batı Roma İmparatorluğu çökene kadar ayakta kalmıştır ve Roma'nın son praefectus urbanus'unun 599 yılında Iohannes isimli birisi olduğu kaydedilmiştir. Doğu'da, Konstantinopolis'te, makam 13. yüzyıla kadar ayakta kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bizans askerî talimatları</span>

Bu makale, "Askerlik sanatı üzerine" Bizans İmparatorluğu'nda üretilmiş çok miktarda makalelerin en önemlilerini listeler ve kısaca haklarında bilgi verir.

<span class="mw-page-title-main">Ganzak</span>

Ganzak, İran'ın kuzey batısında kurulu antik bir şehir. Urmiye Gölü'nün güneyinde bir yerdedir ve Atropates "muhtemelen" şehri başkenti olarak seçti. Minorski, Schippmann ve Boyce'a göre, şehrin tam yeri Miyanduab ovasında, Leylan, Malekan şehristanı yakını olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Pedro Morales</span> Amerikalı güreşçi (1942 – 2019)

Pedro Morales, Porto Rikolu erkek profesyonel güreşçidir.

Escorial Taktikon, Nikolaos Oikonomides ilk edisyonunu yaptıktan sonra Taktikon Oikonomides olarak da bilinir, 970'ler boyunca Konstantinopolis'te kullanılan Bizans makamları, payeleri ve unvanlarıdır. Liste, birçok madde arasında, Arap-Bizans savaşları sırasında Bizans İmparatorluğu'nun doğu sınırının komutanlarını (strategoi), ve adli makamları da içerir.

Atropates, önce III. Darius'a daha sonra Büyük İskender'e hizmet etmiş, sonunda kendi adını taşıyan bağımsız bir krallık ve hanedan kurmuş olan bir Fars asilzade idi. Diodorus (18.4) ona 'Atrapes' olarak atıfta bulunurken, Quintus Curtius (8.3.17) yanlışlıkla onu 'Arsaces' olarak anmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pushyabhuti Hanedanı</span> Kuzey Hindistanda hüküm sürmüş eski bir İmparatorluk.

Pushyabhuti hanedanı, 6 ve 7. yüzyıl boyunca Hindistan'ın kuzeyinde hüküm süren bir Vaishya Hanedanı. Hanedanlık Kuzey ve Kuzeybatı Hindistan'ın çoğunu kaplayan, Doğuda Kamarupa'ya ve Güneyde Narmada Nehri'ne kadar geniş bir sınıra ulaştı. Hanedan başlangıçta Sthanvishvara'dan yönetildi, ancak Harşa Kanyakubja'yı 647'de başkenti yaptı. Ayrıca hanedan, Harşa döneminde altın çağını yaşamıştır.

Yamhad; Halep, Suriye merkezli eski bir Sami krallığıdır. Krallık, MÖ 19. yüzyılın sonunda ortaya çıkmış ve sınırlarını genişletmek için hem askeri hem de diplomasi gücüne güvenen Yamhad Hanedanı kralları tarafından yönetilmiştir. Krallık, kuruluşundan itibaren sınır komşuları Mari, Qatna ile Asur'un saldırılarına direnmiş ve I. Yarim-Lim'in eylemleriyle döneminin en güçlü Suriye krallığına dönüşmüştür. MÖ 18. yüzyılın ortalarında, güneyi hariç Suriye'nin çoğu, ya doğrudan mülk olarak ya da vassallık yoluyla Yamhad'ın yetkisi altına girmiştir. Yaklaşık bir buçuk yüzyıl boyunca Yamhad; Kuzey, Kuzeybatı ve Doğu Suriye'ye egemen ve Mezopotamya'da Elam sınırındaki küçük krallıklar üzerinde nüfuz sahibi olmuştur. Krallık, Hititler tarafından yok edilmiş ve ardından MÖ 16. yüzyılda Mitanni tarafından ilhak edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İlahi varlık</span> doğal veya doğaüstü tanrı veya tanrıça, yüce varlık

İlahi varlık, ilahi ya da kutsal kabul edilen doğaüstü varlıklardır. Dinler, taptıkları tanrı sayısına göre sınıflandırılabilir. Politeist dinler birden çok ilahi varlığı kabul ederken, monoteist dinler yalnızca bir tane ilahi varlığı kabul eder. Henoteist dinler, diğer tanrıları inkâr etmeden yalnızca bir ilahi varlığı kabul eder ve diğer inançları aynı ilahi ilkenin farklı yönleri olarak görür. Nonteist dinler, herhangi bir yaratıcıyı reddeder ancak bir panteonu kabul edebilir.

<span class="mw-page-title-main">Sammuramat</span>

Sammuramat, Shammuramat veya Shamiram olarak da bilinen, Neo-Asur İmparatorluğu'nun güçlü bir kraliçesiydi. Kariyerine kral V. Şamşi-Adad'ın kraliçesi olarak başladı, oğlu III. Adad-nirari'nin saltanatı sırasında alışılmadık derecede önemli bir konuma ulaştı. Kocasının ölümünden sonra kraliçe statüsünü koruyan bilinen tek Asur kraliçesidir ve bir askeri sefere katılan ve hatta belki de öncülük eden bilinen tek antik Asur kadınıdır.

<span class="mw-page-title-main">Veretragna</span>

Veretragna veya Behram bir Zerdüşt tanrısıdır.