İçeriğe atla

Atmacacılık

Atmacacılık, atmaca (Accipiter nisus) gibi ufak yırtıcı kuşları eğiterek onlarla yapılan doğancılık çeşididir.

Doğancılık (İng. falconry) denilen eğitilmiş yırtıcı kuşlar (Falconiformes ile Strigiformes takımlarından kimi türler) ile yapılan avcılıkta atmacacılık dışında, Falco cinsinden doğanlarla yapılan şahincilik ve Aquila chrysaetos ile yapılan kartalcılık da vardır. Atmacacılık küçük avlar için genelde Accipiter nisus ile yapılırken bazı bölgelerde Accipiter brevipes ile Accipiter badius türlerinden de yararlanılır. Tavşan gibi büyük avlar için Accipiter gentilis kullanılır.

Kuşlarla avcılık türü olarak özellikle Türkiye'de Karadeniz Bölgesi'nin doğusunda, Gürcistan'da ve Kafkasya'nın kuzeyinde, Orta Asya'da, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'da yaygın olarak gerçekleştirilir. Atmaca adı verilen kuş türü kullanılarak yapılan bu avda değişik kuşların üzerine sürülerek avlanması sağlanır. Bölgede bu sporun her yaştan meraklıları vardır. Bu uğraşı içinde olanlar birlikteliklerini dernekleşerek geliştirirler ve yaygınlaştırırlar.

Atmacacılık Danaburnu avı ile başlar. Danaburnuyla Lanius collurio (Lazca: ceceğen) avlanarak devam eder. Kızıl sırtlı örümcek kuşunu çekme tuzak gibi kullanarak Atmaca yakalama ile ilk amaca ulaşılır. Atmacanın eğitiminden sonra onunla Bıldırcın avı ile amaç sonlanır. Bütün bu aşamaların hepsine atmacacılık denir.

Atmacacılıkta atmacanın (Lazca sift'eri, Arhavi şivesinde şǩip'iri ya da mimiya) yalnızca dişisi kullanılır. Dişisinin yaklaşık üçte biri olan ve cura denilen erkeği (Lazca Fındıklı şivesinde mamuliǯa, Pazar şivesinde mumuliǯa) kullanılmaz.

Danaburnu avı

Danaburnu (Gryllotalpa gryllotalpa)

İçinde Danaburnu (Lazca:ğvap'a) olduğu düşünülen deliklere biraz sabunlu su dökülür. Delikte bir danaburnu varsa sabunlu suyun deliğe girmesiyle deliğinden dışarı çıkar. Danaburnu daha sonra 30x15 santimetrelik kafes telinden yapılmış, yaklaşık 20 cm yüksekliğinde el yapımı bir kapana (ragi) koyulur. Yaklaşık 50 cm uzunluğunda ince metal bir çubuk kapan kapağının kendiliğinden kapanmasını sağlar.

Kuş avı

Lanius collurio

Danaburnu kapana konur ve üzeri, yakalanacak kuşun zarar vermesini engellemek için bir parça kafes telle örtülür. Böcek bir parça ip ile kapana bağlanarak kafes telleri arasından dışarı kaçması önlenir. Daha sonra tuzak uygun bir sahada yere yerleştirilir ve kuş kapana girdiğinde kapağı kapayacak olan metal çubuk kıvrılarak tuzak kurulur. Avcı, kapanı yerleştirdikten sonra yakınlarda bir yerde bekler. Avcının kuşun kapanda kendini incitmemesi için kapanın yakınında kalarak örümcek kuşu yakalanır yakalanmaz kuşu kapandan kurtarır.

Kuşların en yoğun yakalandığı dönem Ağustos ayı ve Eylül'ün ilk haftasıdır. Kuşların çoğunluğunun üreme bölgelerini 20 Temmuz ve 10 Ağustos arasında terk ettiklerini üremede başarısız olanların başarılı olanlardan en az 10 gün önce göçe başladıklarını ve o yılın yavrularının da üreme bölgelerinden en son ayrıldıklarını saptamışlardır. Bu sonuçların Rusya'da üreyip Kuzeydoğu Türkiye'den göç eden kuşlar için de geçerli olması kuvvetli ihtimaldir. Her iki bölge arasındaki benzerlikler göz önüne alındığında, Kuzeydoğu Türkiye'deki en yoğun kızıl sırtlı örümcek kuşu göçünün Ağustos'un son üç ve Eylül'ün ilk haftasında olması beklenebilir.

Birçok sebepten ötürü atmaca avcıları birden çok canlı mühre (avlanacak canlıyı çekmek için kullanılan başka bir canlı) bulundurmaktadır. Mühreler, esarette geçen haftalar hatta aylar boyunca ya da atmaca avı sırasında olabilmektedirler. Ayrıca atmaca avı sırasında devamlı kullanılan mühre bitap düşmekte ve dinç bir mühre ile değiştirilerek dinlendirilmesi gerekebilmektedir. Sonuçta; avcı başına ortalama 2,5 Mühre düştüğü saptanmıştır.

Türkiye'deki yasal statüsü

Atmaca yakalamak, bulundurmak ve atmaca ile avlanmak için, Çevre ve Orman Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanan işbirliği protokolü kapsamında düzenlenen Avcı Eğitimi Kursuna ve ayrıca 6 ders saatlik Atmacacılık Kursuna katılmak ve başarı belgesi almış olmak şarttır.[1]

BirdLife International'a göre 1987 yılında Türkiye'de 15.000 civarında atmaca yakalanmıştı ve bunlardan 3.750 tanesi telef olmuştu. Yakalan atmacalardan 4.950 tanesi atmacacılık için uygun olmadığından yakalandığı gibi salınmış, kalan 6.300 atmaca ise bir süre esaret altında tutulduktan sonra göçe devam edemeyeceği bir mevsimde doğaya salındığı için muhtemelen hava koşullarından dolayı donarak ölmüştü. Bu araştırmada Doğu Karadeniz'de her yıl yakalanan ortalama yırtıcı kuş sayısının ise 18.750 civarında olduğu tahmin edilmişti. 2015 yılında yeniden yapılan araştırmada, atmacalık yapan kişi sayısının 1987 yılına kıyasla %50 azaldığı, yakalan atmaca sayısının %50 azaldığı ve atmaca yakalamak için yem olarak kullanılan hayvanları beslemek için yırtıcı kuş öldürme vakalarının sıfıra yakınsadığı tespit edildi.[2]

Notlar

  1. ^ "Geleneksel Atmacacılık Esas ve Usulleri". Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. 11 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2010. 
  2. ^ "Doğu Karadenİz'de Atmacacılık: Güncel Durum Değerlendirmesi 2015" (PDF). wwftr.awsassets.panda.org. 2017. 11 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mart 2024. 

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eski Taş Çağı</span> çağlar

Kaba Taş Devri, Yontma Taş Devri veya bilimsel adıyla Paleolitik Çağ olarak tanımlanan Eski Taş Çağı günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce başlamış ve 12.000 yıl önce son bulmuştur. Ancak verilen bu tarihlerin dünya geneli içinde geçerli olduğunu ve yerel olarak değişmeye açık bulunduğunu da belirtmek gerekir. İnsanlık tarihinin %99'u gibi çok büyük bir bölümünü kapsayan bu çağ, aynı zamanda ilk insan atalarının ortaya çıkışı ve ilk aletlerin üretimi yoluyla insanın kavrama yeteneği ve temsil etmesiyle de söz konusu tarihin gelişimi içinde çok önemli bir yer tutmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı doğan</span> Yırtıcı bir kuş türü ve dünyanın en hızlı hayvanı

Bayağı doğan, gökdoğan, alaca doğan ya da yalnızca doğan doğangiller (Falconidae) familyasından oldukça yaygın bir gündüz yırtıcı kuş türüdür. Büyük bir kuş olan gökdoğanın sırtı kül grisi, başı kara ve alt kısımları beyaz üzerine çubukludur. Kuşlarla beslenen yırtıcı kuşlarda görüldüğü üzere, gökdoğan eşeysel dimorfizm sergiler ve dişileri erkek bireylerden biraz daha büyüktür. Gökdoğan hızıyla tanınır; avına doğru yaptığı kendine özgü dalış sırasında maksimum hızının anlık olarak saatte 360 km'nin üzerine çıkabildiği tahmin edilmektedir. Bu hız, gökdoğanı hayvanlar âleminin en hızlı türü yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Avcılık</span> Vahşi hayvanları aramak, takip etmek ve öldürmek

Avcılık, başlangıçta insanların karınlarını doyurmasına yönelik olan bir faaliyet. İlk insanlar ovalarda dolaşırken toplayabildikleri bitkiler ve kovalayıp yakalayabildikleri küçük hayvanlarla beslenmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Örümcek</span>

Örümcek, eklembacaklılar (Arthropoda) şubesinin örümceğimsiler (Arachnida) sınıfından Araneae takımının üyelerine verilen genel ad. Hemen hemen dünyanın her tarafında yaşar. 2012 rakamlarına göre 112 familyada ve 3879 cinste toplanan 43.244 türü bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Danaburnu</span>

Avrupa danaburnu, Gryllotalpidae familyasından bitkilerin toprak altı kısımlarını yiyerek zarar veren bir böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki kuşlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde Türkiye faunasına ait kuşları içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Lazlar</span> Etnik grup

Lazlar (Lazca: Lazepe, Lazi Güney Kafkas dillerinden Lazca konuşan ve Türkiye ve Gürcistan'ın Karadeniz kıyısındaki bölgelerinde yaşayan bir etnik gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Sungur, Sorgun</span>

Sungur, Yozgat ilinin Sorgun ilçesine bağlı, Bahadın beldesi içine alınan bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Evcil hayvanlar</span> İnsanlarla birlikte yaşayan ve insanlar tarafından evcilleştirilen hayvanlardır

Evcil hayvanlar.

<span class="mw-page-title-main">Sığırcık</span> Ötücü bir kuş türü

Sığırcık ya da bayağı sığırcık ; ötücü kuşlar (Passeri) takımından, sığırcıkgiller (Sturnidae) familyasına ait bir kuş türüdür. Yaklaşık 20 cm uzunluğunda ve metalik parıltılı parlak siyah tüylere sahip olan sığırcığın tüy örtüsünde, yılın bazı dönemlerinde beyaz benekler görülür. Genç bireylerin tüy örtüleri, erişkin bireylerinkinden daha kahverengi tonlardadır. Bacakları pembe olan türün gagası kışları siyah yazları ise sarı renklidir. Özellikle toplu tüneme durumlarında gürültücü olan bu kuşun şakıması, müzikal bir tonda olmasa da çeşitlilik arz eder. Türün taklitçilik yetisine, çeşitli edebi eserlerde atıflar verilmiştir.

<i>Setophaga angelae</i> kuş türü

Setophaga angelae, Setophaga cinsine bağlı, Karayiplerde yer alan Porto Riko adasına özgü endemik ve nadir görülen bir kuş türüdür. 1968 yılında keşfedilip ve 1972 yılında tanımlandı. Türün ismindeki angelae, kâşiflerinden biri olan Angela Kepler'e atfendir. Böcekçil olan kuş, yapraklar üzerindeki küçük böceklerle beslenir.

<span class="mw-page-title-main">İnyupikler</span> Alaskanın kuzey ve kuzeybatısında yaşayan, İnuit kolundan olan bir Eskimo halkı

İnyupikler, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kuzey ve kuzeybatısında yaşayan İnuit kolundan bir Eskimo halkıdır. Alaska'daki tek İnuit halkı olduğu için Alaska İnuitleri adı da verilmektedir. Kendilerini iñuk («insan») kelimesi ile -piaq («gerçek») ekinden türettikleri Iñupiaq adıyla ifade ederler. Dillerini ise Iñupiatun olarak adlandırırlar. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska yerlileri içinde 25.000 nüfuslu Yupiklerden sonra 15.700 kişilik nüfuslarıyla ikinci en büyük halktır ve ancak 2.144 kadarı dilini konuşabilmektedir. İngilizce bilmeyen Alaska yerlileri içinde 1993 yılında ilk sırayı %42'lik oranla Yupikler, ikinci sırayı da %20'lik oranla İnyupikler çeker. Şamanist inançlı avcı ve toplayıcıdırlar. Kültürel açıdan deniz sahiline yakın yaşayıp balina, fok, mors gibi deniz memelilerini avlayan Taġiuġmiut ile denizden uzak içbölgede rengeyiği avlayan Nunamiut olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Bazen, iki ayrı dil ve halk olarak ele alındığı da olur ve Seward Yarımadasındakiler Qawiaraq adıyla, North Slope ile Northwest Arctic ilçelerindekiler ise Inupiaq adı altında toplanır. İnyupiklerin Kanada'da yaşayan ırkdaşları (Uummarmiut) siyasi ve idari kaygılarla Batı Kanada İnuitleri ile birlikte Inuvialuit adı altında toplanırlar. Eskimolar içinde en uzun boylular Kuzey Alaska'daki İnyupiklerdir ve Kanada İnuitlerinden 10 cm daha uzundurlar. Kobuk İnyupikleri doğu komşuları ve ticari ortakları olan Atabasklardan Koyukon Kızılderilileriyle sınır bölgelerinde evlilik de yapmışlardır. Beyaz Avrupalıların kültürleriyle en geç tanışan Eskimolar 1890 yılından sonra Hristiyanlıkla tanışan Kuzey Alaska İnyupikleridir.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl kuyruklu şahin</span> Şahin Türü

Kızıl kuyruklu şahin, atmacagiller (Accipitridae) familyasından Kuzey Amerika'da yaygın yırtıcı kuş türü. Batı Alaska'dan kuzey Kanada'ya, güneyde Panama'ya ve Karayipler'e kadar Kuzey Amerika'nın büyük bölümünde ürer ve bu bölgede en yaygın Buteo türlerinden biridir. Kızıl kuyruklu şahin yaşadığı bölgede tüm biyomlara uyum sağlayabilir. Görünüşleri ve yaşadıkları yerler ile birbirlerinden ayrılan on dört alt türü kabul edilmiştir. Boyları 45–65 cm, kanat açıklıkları 110–145 cm ve ağırlıkları 690-1600 gram arasında değişir. Bu boyutlarıyla, Kuzey Amerika'da yaşayan Buteo cinsi kuşların en büyük üyelerinden biridir. Eşeysel dimorfizm gösteren kızıl kuyruklu şahinin dişileri erkeklerinden daha büyüktür.

<i>Sıvacı kuşu</i> Küçük kuşları barındıran bir kuş cinsi

Sitta veya Sıvacı kuşu, Passeriformes takımından Sittidae familyana bağlı küçük kuşları barındıran bir kuş cinsidir. Gövdesine göre büyük kafası, küçük kuyruğu, renkli vücudu ve güçlü gaga ile ayakları belirgin özellikleridir. Yüksek ve basit şakımaları bölgelerini belirtir. Türlerin çoğunda göz çevresinde siyah bir bant bulunurken üst tüyleri gri ile mavi arası bir renktedir.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Atabaskları</span>

Alaska Atabaskları ya da Alaska Deneleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin daha çok içbölgesinde Alaska Interior adı verilen İç Alaska'da birazı da güneyde Pasifik kıyılarında yaşayan ve Na-Dene dillerinin Atabask dilleri grubunun Kuzey Atabask dilleri alt grubundan dilleri konuşan Kuzey Atabasklarından, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik yerlisi Kızılderili halkları. Alaska yerlilerinin beş ana kültür grubundan birini oluştururlar. Dil temelinde 11 ayrı halk olarak, Ahtnalar, Denağinalar, Guçinler, Hanlar, Değinaklar, Holikaçuklar, Koyukonlar, Yukarı Kuskokvimler, Aşağı Tananalar, Tanakroslar ve Yukarı Tananalar biçiminde sınıflandırılır. Toplam nüfusları yaklaşık 6.400 kişidir ve ancak çok ufak bir kısmı anadillerini konuşabilmektedir. En çok nüfusa sahip olanlar Koyukonlar ile Guçinlerdir. Siyasi, idari ve kültürel açıdan ABD'deki diğer Atabasklardan ayrılırlar. Kanada'daki aynı alt grupta yer alan Kanada Atabasklarına dilce ve kültürce daha yakındırlar ve Guçinler ile Hanların büyük bir kısmı ile Yukarı Tananaların ufacık bir kısmı Kanada'nın Alaska'ya yakın yörelerinde de yaşarlar. Kuzey, batı ve güneyden Eskimo halklarına, doğudan ise ırkdaşı olan Kanada Atabasklarıyla komşudurlar. Eskimolara komşu olanlar Eskimo kültüründen kısmen etkilenmişlerdir. Rus Alaskası döneminde Ruslarla karşılaşan Alaska Atabaskları içinde en çok Ruslaşanlar Pasifik kıyısındaki Denağinalardır. Ekonomik rahatlamaya 1971 yılında kabul edilen Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA) ile kavuşmuşlar ve aynı dönemde dil ve kültürlerini serbest kullanma ve eyaletçe korunma haklarını da elde etmişlerdir. Günümüzde Ahtna ve Denağina haricindeki Alaska Atabasklarının siyasi, ekonomik, yasal ve sosyal savunucusu 1962 yılından beri Tanana Chiefs Conference adlı kâr amacı gütmeyen kabile birliğidir. ABD'deki bütün Amerika yerlileri gibi Alaska Atabasklarının da eğitim, sağlık ve idaresinden ABD İçişleri Bakanlığı bünyesinde Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimine ait Bureau of Indian Affairs dairesi sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Kartal ile avcılık</span> Avlanma şekli

Avrasya bozkırları genelinde bulunan doğancılık geleneksel biçiminde kartal ile olan av, çağdaş Kazakistan ve Kırgızistan'da Kazak ve Kırgız insanlar tarafından uygulanmaktadır, hem Bayan-Ölgii, Moğolistan hem de Xinjiang, Çin'de diasporalarda uygulanmaktadır. Bu Türk halklarının Aquila chrysaetos ile avcılığı ünlü olmasına rağmen, Accipiter gentilis, Falco peregrinus, Falco cherrug ve dahasını eğittiği bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Doğancılık</span> evcilleştirilmiş ve eğitilmiş doğanların kullanıldığı bir avcılık şekli

Doğancılık, evcilleştirilmiş ve eğitilmiş doğanların kullanıldığı bir avcılık şeklidir. Avcılıkta doğanların seçiminde avlanma alanının türü etkilidir. Genellikle sincap ve tavşan gibi küçük hayvanlar avlanır.

<span class="mw-page-title-main">Malta'daki kuşlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste Malta'da yer alan kuş türlerinin bir listesidir. Malta'da yaklaşık 436 tür vardır. Büyük bir göç güzergahı üzerinde yer alan bir bölge olduğu için birçok tür ilkbahar ve sonbahar aylarında buradan geçer. Malta'da insanlar tarafından getirilen iki tane egzotik tür bulunur. Dünya çapında 23 tür tehdit altındadır.

<span class="mw-page-title-main">Oragve</span>

Oragve, Guria'nın Lançhuti belediyesine bağlı bir köydür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.