İçeriğe atla

Atların evcilleştirilmesi

Soyu tükenmiş Tarpan'a benzeyecek şekilde yetiştirilmiş bir Heck atı.

Atların nasıl ve ne zaman evcilleştirildiği tartışmalıdır. Atlar Paleolitik mağara sanatında M.Ö. 30.000 gibi erken bir tarihte görülmüş olsa da, bunlar yabani atlardı ve muhtemelen etleri için avlanmışlardı. Atın bir ulaşım aracı olarak erken dönem kullanımına dair en net kanıt, M.Ö. 2000'lere tarihlenen savaş arabası gömüleridir.[1][2] Bununla birlikte, atların yaklaşık olarak M.Ö. 3500'de Avrasya steplerinde evcilleştirildiği hipotezini desteklemeye başlayan kanıtların sayısı giderek artmaktadır.[3][4] Botai kültürü bağlamındaki keşifler, Kazakistan'ın Akmola Eyaleti'ndeki Botai yerleşimlerinin atın en erken evcilleştirildiği yer olduğunu öne sürmüştür.[5] Warmouth ve diğerleri (2012), atların MÖ 3000 civarında bugünkü Ukrayna ve Batı Kazakistan'da evcilleştirildiğine işaret etmiştir.[6]

Genetik kanıtlar, modern atın atalarının evcilleştirilmesinin muhtemelen Batı Avrasya'nın Karadeniz-Hazar steplerinde, Volga-Don olarak bilinen bir bölgede, MÖ 2200 civarında meydana geldiğini göstermektedir. Ulaşım, tarımsal faaliyetler ve savaşlar gibi çeşitli nedenlerle atların kullanımı Avrasya'ya kadar yayılmıştır. Bilim insanları evcilleştirilmiş atların başarılı bir şekilde yayılmasını gözlemlenen genetik değişikliklere bağladılar. Daha güçlü sırtların (GSDMC geni) ve artan uysallığın (ZFPM1 geni) atları binicilik için daha uygun hale getirmiş olabileceğini düşünülmektedir.[3][4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Anthony, David W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05887-0. 
  2. ^ Kuznetsov, P. F. (2006). "The emergence of Bronze Age chariots in eastern Europe". Antiquity. 80 (309): 638-645. doi:10.1017/s0003598x00094096. 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ a b Dance, Amber (4 Mayıs 2022). "The tale of the domesticated horse". Knowable Magazine. doi:10.1146/knowable-050422-1. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022. 
  4. ^ a b Librado, Pablo; Khan, Naveed; Fages, Antoine; Kusliy, Mariya A.; Suchan, Tomasz; Tonasso-Calvière, Laure; Schiavinato, Stéphanie; Alioglu, Duha; Fromentier, Aurore; Perdereau, Aude; Aury, Jean-Marc; Gaunitz, Charleen; Chauvey, Lorelei; Seguin-Orlando, Andaine; Der Sarkissian, Clio; Southon, John; Shapiro, Beth; Tishkin, Alexey A.; Kovalev, Alexey A.; Alquraishi, Saleh; Alfarhan, Ahmed H.; Al-Rasheid, Khaled A. S.; Seregély, Timo; Klassen, Lutz; Iversen, Rune; Bignon-Lau, Olivier; Bodu, Pierre; Olive, Monique; Castel, Jean-Christophe; Boudadi-Maligne, Myriam; Alvarez, Nadir; Germonpré, Mietje; Moskal-del Hoyo, Magdalena; Wilczyński, Jarosław; Pospuła, Sylwia; Lasota-Kuś, Anna; Tunia, Krzysztof; Nowak, Marek; Rannamäe, Eve; Saarma, Urmas; Boeskorov, Gennady; Lōugas, Lembi; Kyselý, René; Peške, Lubomír; Bălășescu, Adrian; Dumitrașcu, Valentin; Dobrescu, Roxana; Gerber, Daniel; Kiss, Viktória; Szécsényi-Nagy, Anna; Mende, Balázs G.; Gallina, Zsolt; Somogyi, Krisztina; Kulcsár, Gabriella; Gál, Erika; Bendrey, Robin; Allentoft, Morten E.; Sirbu, Ghenadie; Dergachev, Valentin; Shephard, Henry; Tomadini, Noémie; Grouard, Sandrine; Kasparov, Aleksei; Basilyan, Alexander E.; Anisimov, Mikhail A.; Nikolskiy, Pavel A.; Pavlova, Elena Y.; Pitulko, Vladimir; Brem, Gottfried; Wallner, Barbara; Schwall, Christoph; Keller, Marcel; Kitagawa, Keiko; Bessudnov, Alexander N.; Bessudnov, Alexander; Taylor, William; Magail, Jérome; Gantulga, Jamiyan-Ombo; Bayarsaikhan, Jamsranjav; Erdenebaatar, Diimaajav; Tabaldiev, Kubatbeek; Mijiddorj, Enkhbayar; Boldgiv, Bazartseren; Tsagaan, Turbat; Pruvost, Mélanie; Olsen, Sandra; Makarewicz, Cheryl A.; Valenzuela Lamas, Silvia; Albizuri Canadell, Silvia; Nieto Espinet, Ariadna; Iborra, Ma Pilar; Lira Garrido, Jaime; Rodríguez González, Esther; Celestino, Sebastián; Olària, Carmen; Arsuaga, Juan Luis; Kotova, Nadiia; Pryor, Alexander; Crabtree, Pam; Zhumatayev, Rinat; Toleubaev, Abdesh; Morgunova, Nina L.; Kuznetsova, Tatiana; Lordkipanize, David; Marzullo, Matilde; Prato, Ornella; Bagnasco Gianni, Giovanna; Tecchiati, Umberto; Clavel, Benoit; Lepetz, Sébastien; Davoudi, Hossein; Mashkour, Marjan; Berezina, Natalia Ya; Stockhammer, Philipp W.; Krause, Johannes; Haak, Wolfgang; Morales-Muñiz, Arturo; Benecke, Norbert; Hofreiter, Michael; Ludwig, Arne; Graphodatsky, Alexander S.; Peters, Joris; Kiryushin, Kirill Yu; Iderkhangai, Tumur-Ochir; Bokovenko, Nikolay A.; Vasiliev, Sergey K.; Seregin, Nikolai N.; Chugunov, Konstantin V.; Plasteeva, Natalya A.; Baryshnikov, Gennady F.; Petrova, Ekaterina; Sablin, Mikhail; Ananyevskaya, Elina; Logvin, Andrey; Shevnina, Irina; Logvin, Victor; Kalieva, Saule; Loman, Valeriy; Kukushkin, Igor; Merz, Ilya; Merz, Victor; Sakenov, Sergazy; Varfolomeyev, Victor; Usmanova, Emma; Zaibert, Viktor; Arbuckle, Benjamin; Belinskiy, Andrey B.; Kalmykov, Alexej; Reinhold, Sabine; Hansen, Svend; Yudin, Aleksandr I.; Vybornov, Alekandr A.; Epimakhov, Andrey; Berezina, Natalia S.; Roslyakova, Natalia; Kosintsev, Pavel A.; Kuznetsov, Pavel F.; Anthony, David; Kroonen, Guus J.; Kristiansen, Kristian; Wincker, Patrick; Outram, Alan; Orlando, Ludovic (October 2021). "The origins and spread of domestic horses from the Western Eurasian steppes". Nature (İngilizce). 598 (7882): 634-640. Bibcode:2021Natur.598..634L. doi:10.1038/s41586-021-04018-9. ISSN 1476-4687. PMC 8550961 $2. PMID 34671162. 
  5. ^ Outram, Alan K. (2009). "The Earliest Horse Harnessing and Milking". Science. 323 (5919): 1332-1335. Bibcode:2009Sci...323.1332O. doi:10.1126/science.1168594. PMID 19265018. 
  6. ^ "Whence the Domestic Horse? | Science | AAAS". 4 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sakalar</span> eski bir etnik grup

Sakalar, Kuzeydoğu Avrasya stepleri ile Tarım havzasında yaşayan ve at yetiştirme, madencilik yapma kabiliyetleri geliştirmiş olan tarihi halk. Kaynakların genelde Sakaları Türkî ya da İrani bir halk olarak sayılmasının yanı sıra kimlikleri konusunda tartışmalar sürmektedir. Ancak Avrasya stepleri'deki kurganlarda bulunan kişilerin naaşları üzerinde son yapılan genom ve mitokondriyal DNA çalışmaları sonuçlarına göre, kurganlarda bulunan Saka naaşlarına genetik yakınlık gösteren kişilerin hepsinin günümüz Türki halklara mensup olan bireyler oldukları görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">İskitler</span> Avrasya bozkırlarında yaşamış tarihî Halk

İskitler veya yayıldıkları doğu bölgelerindeki isimleri ile Sakalar, MÖ 8. yüzyıl ile MS 3. yüzyıl arasında Avrupa'nın doğusu ile Orta Asya'da, Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi'ni de içine alan bölgelerde yaşamış, Tuva ve (Altay-Sayan) kökenli, Doğu Avrasya-Batı Avrasya kültür ve genetik bileşenlerini içerdiği varsayılan heterojen göçebe halktır. İskitler için tarih boyunca Grek kaynaklarında Skuthēs (Σκύθης), Asur kaynaklarında Aşguzai, Fars kaynaklarında Sakā ve Çin kaynaklarında Sai tabirleri kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Andronovo kültürü</span>

Andronovo kültürü, MÖ 2000-900 yılları arasında Altay ve Tanrı dağları, Batı Sibirya ve Hazar'ın kuzeydoğusuna kadar uzanan bölgede yaşamış Tunç Çağı toplumları için kullanılan terim. Afanasiyevo kültürü ile başlayan ve İskit, Hunlar, Moğollara devam eden bozkır konfederasyonu yönetiminin temsilcisidir.

<span class="mw-page-title-main">Hint-İranlılar</span>

Hint-İranlılar ya da kendi tarihsel adlandırmaları ile Arya veya Aryanlar Hint-Avrupa dil ailesinin önemli bir kolu olan, Hint-İran dillerinin, MÖ 3. binyılın ikinci yarısından sonra, Avrasya'nın geniş ve önemli bölgelerinde yayılmasına sebep olmuş olan bir grup Hint-Avrupa Halkıydı, zamansal süreçte İran ve Hint-Aryan halkları olarak bilinen, iki ayrı alt gruba bölündüler.

Botay kültürü veya Botai kültürü, Bakır Çağı'a âit MÖ 3700'lü yıllarda Kuzey Kazakistan'da oluşmuş bir kültürdür. Târihte bilinen ilk at evcilleştiren kültür, Botai kültürüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kurgan hipotezi</span>

Kurgan hipotezi (teorisi) erken Hint-Avrupa kökenlerinin, Karadeniz-Hazar stepleri'nde bulunan arkeolojik "Kurgan kültürüne" dayandığını öne süren teorilerden biridir. Kurgan Türkçe "korugan" sözcüğünden türetilmiş höyük mezar anlamına gelen bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Savaş arabası</span>

Savaş arabası, hızlı hareket gücü sağlamak için genellikle atların kullanıldığı, bir savaş arabacısı tarafından sürülen bir araba türüdür. Bilinen en eski savaş arabaları, günümüz Rusya'sının Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan ve MÖ 1950-1880 yıllarına tarihlenen Sintaşta kültürüne ait mezarlarda bulunmuş ve Orta Anadolu'da Kültepe'de bulunan ve MÖ 1900 yıllarına tarihlenen silindir mühürlerde tasvir edilmiştir. Hafif, atlı savaş arabalarının yapımını mümkün kılan en önemli buluş dişli tekerlektir.

Bu, hem etnik Ruslar hem de diğer etnik kökenlerden insanların Rusya, Sovyetler Birliği ve Rus İmparatorluğu'nun 20. yüzyıl Rus ressamları listesi'dir. Bu liste, hem Rusya'da doğan fakat sonra göç eden hem de başka yerde doğan fakat Rusya'ya göç eden ve/veya uzun zamandır orada çalışan ressamları içermektedir. Ressamlar, alfabetik tablolarda kronolojik sıralamada düzenlenmişlerdir.

<i>Sevgisiz</i>

Sevgisiz, Andrey Zvyagintsev'in yönettiği 2017 çıkışlı Rus drama filmidir. Moskova'da çekilen filmin ilk gösterimi, 18 Mayıs 2017'de Cannes Film Festivali'nde gerçekleştirildi ve burada Cannes Film Festivali Jüri Ödülü'nü kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Proto Hint-Avrupalılar</span> Tarih öncesi etnik grup

Proto-Hint-Avrupalılar veya Ön Hint-Avrupalılar, dilsel yeniden yapılandırmalara göre Hint-Avrupa dillerinin atası olan Proto-Hint-Avrupa dilini konuşmuş Avrasya'nın tarih öncesi insanları.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup R1a (Y-DNA)</span>

Haplogroup R1a veya haplogroup R-M420, İskandinavya ve Orta Avrupa'dan güney Sibirya ve Güney Asya'ya kadar uzanan, Avrasya'daki geniş bir bölgeye dağılmış bir insan Y-kromozom DNA haplogrubu.

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz-Hazar stepleri</span>

Karadeniz-Hazar stepleri veya diğer ismiyle Pontus stepleri, Moldova, Kuzey Kafkasya, Güney Ukrayna, Güney Rusya ve Kazakistan'ın kuzeybatısının küçük bir bölümünü kapsayan, Avrasya steplerinin bir parçası olan geniş bir bozkır arazisidir. Palearktik biyocoğrafik bölgesinin de bir parçası olan bozkırlar, ılıman çayır, savan ve çalılık biyomlarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Sintaşta kültürü</span>

Sintaşta kültürü, Sintaşta-Petrovka kültürü ya da Sintashta-Arkaim kültürü, Doğu Avrupa ve Orta Asya'da MÖ 2100-1800 yılları arasında var olmuş Tunç Çağı arkeolojik kültürü. Kültürün adı, Rusya'nın Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan Sintashta arkeolojik sit alanından gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Başkurdistan Nesterov Sanat Müzesi</span>

Başkurdistan Nesterov Sanat Müzesi, Ufa, Başkurdistan'daki bir sanat müzesidir. 1920'de Başkurdistan Hükûmeti tarafından kurulmuştur. Müze adı, Rus ressam hem Ufa kökenli hem Müze kurucusu Mikhail Nesterov'un onuruna verildi.

<span class="mw-page-title-main">Konur Tepe</span>

Konur Tepe, Türkmenistan'ın Marı ilinin 60 kilometre kuzeyinde yer alan büyük bir Tunç Çağı yerleşimidir. MÖ 2400-1600 tarihli Baktriya-Margiana Arkeoloji Bölgesi'nin (BMAB) "başkenti" ya da ana yerleşim alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas avcı-toplayıcılar</span>

Kafkas avcı-toplayıcılar (CHG), ilk kez 2015 yılında yapılan bir çalışmada keşfedilen genetik insan soyunun adıdır. Batı Avrasya'da yaşayan birçok halkın popülasyon genetiğinde bu bileşen görülmektedir. Satsurblia Mağarası'nda bulunan Üst Paleolitik dönem örneğinde ve Batı Gürcistan'daki Kotias Klde mağarasında bulunan Mezolitik dönem örneğinde Kafkas avcı-toplayıcı genetiğine rastlanmıştır.

Pachystruthio bilinen üç türü olan soyu tükenmiş bir koşucu kuş cinsidir. Struthionidae familyası içinde yer alır ve bazen "dev deve kuşu" olarak da isimlendirilir. Pliyosen ve Pleistosen dönemde Avrasya'da yaşamıştır. Filogenetik olarak henüz sınıflandırılması tamamlanmamıştır ve diğer deve kuşu akrabaları ile birlikte daha fazla çalışmaya ihtiyaç duymaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mal'ta-Buret' kültürü</span>

Mal'ta–Buret' kültürü, Rusya Federasyonu'nun Sibirya bölgesinde, İrkutsk Oblastı'ndaki Baykal Gölü'nün batısındaki yukarı Angara Nehri'nin üst kesimlerinde, Üst Paleolitik'te y. günümüzden 24.000 ila 15.000 yıl öncesine / MÖ 22.050 ila 13.050 yılları arasına tarihlenen bir arkeolojik kültürdür. İsmini, her ikisi de İrkutsk Oblastı'nda yer alan Usolsky İlçesindeki Mal'ta ve Bohanski İlçesindeki Buret', köylerinden almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Samara kültürü</span>

Samara kültürü, yukarı Volga Nehri'nin Samara kıvrım bölgesinde yer alan, MÖ 5. binyılın başında gelişen bir eneolitik kültürdür. Samara kültürü, Khvalynsk, Repin ve Yamna kültürleri gibi Pontik-Hazar bozkırının çağdaşı veya sonraki tarih öncesi kültürleriyle ilgili olarak kabul edilir. Proto-Hint-Avrupa anavatanı genellikle bu kültürlerden bir veya daha fazlasıyla bağlantılıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.