İçeriğe atla

Atinalı Timon

Atinalı Timon
The Life of Timon of Athens
The Life of Timon of Athens
Atinalı Timon 1890 İlustrasyon
Atinalı Timon
1890 İlustrasyon
YazarWilliam Shakespeare
Ülkeİngiltere
Orijinal dilİngilizce
TürTarihsel Trajedi
Zaman ve mekânAntik Atina
1623de yayınlanmış Birinci Folyo baskısınin baş sayfası

Atinalı Timon (Özgün İngilizce adi :The Life of Timon of Athens) İngiliz yazarı William Shakespeare (okunuşu Vilyım Şekspir) tarafından yazılmış beş perdeden oluşan bir oyun olup konusu klasik Yunan çağlarında Atina'da tanınmış Timon hakkındadır. Shakespeare olasılıkla bu şahsı tanınmış Klasik Yunan filozofu Timon ile karıştırmıştır.

Genel olarak bu oyun Shakespeare'in en silik ve anlaşılması zor olan oyunlarının başında gelmektedir. Önceleri bu oyun bir trajedi olarak sınıflandırılmıştır. Ama zamanla Shakespeare otoriteleri fikirlerini değiştirerek ne trajedi ne de tam bir komedi olarak gördükleri için çağımızda oyun problem komedi olarak nitelendirilmektedir. Bu oyun Shakespeare eserleri üzerinde çalışanlar tarafından acayip görülmektedir. Özellikle klasik zaman, mekân ve aksiyon birliğine uyulmamakta ve metinde özellikle zaman aralıkları (boşluklar) bulunmaktadır. Bu nedenle oyun bitirilmemiş veya çok yazarlı veya deneysel tiyatro eseri olarak nitelendirilmiştir. Aynı nedenle, ne zaman yazıldığı bilinmemekte ve bu bir tartışma konusu olmaktadır. Bu oyun 1623 de Shakespeare'in eserlerinin Birinci Folyo adı verilen edisyonda basılmasına kadar yayınlanmamıştır.

Yazılma kaynağı, zamanı ve sahnede oyun

Oyunun kaynaklarının başında Romalı yazar Plutarch'ın Hayatlar adlı tanınmış biyografi eserinde klasik Yunan ve Romalı kişilerin hayat hikâyeleri arasında bulunan "Alkibiyades'in Hayatı adlı bölüm gelmektedir. Diğer bir kaynak ise eski Klasik Yunanca yazan fakat Roma İmparatorluğu zamanında yaşamış Samosata (şimdi Türkiye'de bulunan Samsat) doğumlu Lucian'in diyaloglar kitabı içinde bulunan Cimri Timon adlı yazısıdır.

Ondokuzuncu yüzyıldan beri bu oyunun yazarının tek Shakespeare olmadığı; fakat farklı mantık ve düşünce tarzları bulunan iki değişik yazar tarafından hazırlanmış olduğu iddiaları yapılmaktadır. Ama bu genel olarak kabul görmüş bir açıklama değildir. İkinci yazar teoricileri bu ikinci yazarın Thomas Middleton (1580 – 1627) olduğunu iddia etmektedirler.

Shakespeare'in yaşadığı yıllarda bu oyunun ne zaman ve hangi tiyatroda oynandığı hakkında hiç belge yoktur. Bazı kişiler bu oyunun ilk defa hukuk ve avukatlık öğrencilerinin çoğunlukla devam ettikleri Inns of Court (Adliye Hanı) tiyatrosunda ilk defa oynandığını iddia etmektedirler.

Diğer bir iddia da Shakespeare'in bu oyunun ilk temsilinde çok ufak bir rol (Şair rolünü) aldığıdır.

Cromwell Devrimi'nden sonra 1660'ta İngiliz tiyatroları yeniden açıldıktan sonra ta 1851'e kadar bu oyun Shakespeare'in metni kullanarak sahneye konmamış; değişik adaptasyonlar halinde repertuvarlara girmiştir. Bu adaptasyonlar arasında 1678'de Thomas Shadwell, 1768'de James Dance, 1786'da Thomas Hull ve 1816'da George Lamb tarafından yapılanları çok başarılı olarak Londra sahnelerinde oynanmıştır. 1851'de Samuel Pepys'in prodüktörlüğü altında Saddler's Wells tiyatrosunda ana metne sadık ilk temsilinden sonra bu eser tam orijinal metinle İngiliz tiyatrosunda yer aldığı söylenebilir.

Karakterler

  • Timon - Atinalı bir soylu kişi.
  • Alkibiades - Atinalı bir kumandan.
  • Apemantus - Filozof ama kaba bir kişi
  • Flavius - Timon'un kahyası.
  • Flaminius - Timon'un uşağı
  • Servilius - Timon'un uşağı
  • Lucilius - Timon'un genç bir uşağı
  • Ventidius - Timon'un sahte dostlarından biri
  • Lucullus -Dalkavuk beylerden biri
  • Lucius - Dalkavuk beylerden biri
  • Sempronius - Dalkavuk beylerden biri
  • Şair
  • Ressam
  • Kuyumcu
  • Tacir
  • Atina senato üyeleri
  • Soytarı
  • Üç yabancı Birinin adı Hostilius. Lucius'un arkadaşları.
  • İhtiyar bir Atinalı
  • Timandra -Alcibiades'in gözdesi yosma
  • Phrynia -Alcibiades'in gözdesi yosma
  • Alacaklı uşakları - Alacaklılar olan Varro ve İsidore'nin uşakları.
  • Caphus, Philotus, Titus, Lucius, Hortensius - Timon'un alacaklılarının uşakları.
  • Hırsızlar, Askerler, Subaylar, Hizmetkarlar, Bir içoğlan
  • Cupidon ve Amazonlar - Oyun içinde oyunun oyuncuları

Konu özeti

Atinalı Timon IV. Perde'de Şehirden Kaçma Ressam:Henry Howard, Gravür:Isaac Taylor

Timon hemen hemen tüm karakterlerin hazır bulunduğu büyük bir parti vermektedir. Timon savurganlıkla herkese para dağıtmaktadır; herkes daha fazla para alabilmek icin onu memnun etmeye çalışmaktadırlar. Ancak insanların iyiliğine inanmayan sinik filozof Apemantus bu cömertliğe konu olmamakta, konuşmaları ve eleştirileri ile Lord'ların aslında Timon'un gerçek arkadaşları olmadığını ifade etmektedir. Timon Filozofun bu görüşlerini reddeder. Timon, Şairden bir şiir, Ressam'dan bir resim, Kuyumcudan bir pırlanta kabul etmiştir. Ama bunları bile cömertliği dolayısıyla Perde'nin sonunda arkadaşlarına hediye ederek elinden çıkarır. Bir İhtiyar Atinalı Timon'un uşağı olan Lucilliusun, kızına kur yapmasına sinirlenmiştir; fakat Timon ona, sakinleştirmek için, 3 talent verir. Çünkü uşağının mesut olması bile Timon için kıymetlidir.

Partiye geldiği zaman arkadaşı Ventidius'un borcunu ödeyemediği için hapse atıldığını haber almıştır. Ventidius'un borcunu ödemek için para gönderir ve Ventidius hemen Timon'un davetine gelir. Timon dostluğun değeri üzerine bir konuşma yaptıktan sonra herkes hazırlanmış bir oyun içinde oyunun temsilini seyrederler. Sonra herkes dans etmeye başlar. Parti sona ermeye başlarken Timon (ertesi gün av için kullanılacak) atlarını ve diğer mallarını da dostlarına dağıtmaya başlar.

Burada oyun bir zaman aralığından sonra diğer kısma geçer. Timon parazit yazarlara ve sanatkarlara malî himayeyi bir cömertlik sağanağı gibi yağdırmış, malî sıkıntıda olan güvenilmez sahte dostlarını sorunlarından kurtarmıştır. Fakat Flavius Timon'un bütün servetini böylece dağıtıp eritip gitmesinden rahatsızlık hissetmektedir. Avdan dönen Timon arkadaşının bu kızgınlığını daha önce kendisine söylemediği için canı çok sıkılmıştır ve bunu Flavius'a bildirir. Flavius ise Timon'a bütün arazilerinin satılmış olduğunu; bu gerçeği daha önce kendisine söylediğinde lafını dinletemediğini ve şimdi Timon'un servetinin dibini bulduğunu cevap verir.

Timon'dan sonra gelen filozof Apemantus Timon'un alacaklılarını şiddetli tenkitleri ile geciktirmektedir. Timon'un alacaklıları Timon'un kendilerine hemen ödeme yapmasını istemek için geldiklerini bildirirler. Apemantus Soytarı ile birlikte bu alacaklılara büyük sitemlerde bulunur.

Timon uşaklarını malî destek istemek en yakın saydığı arkadaşlarına gönderir. Timon'un bu arkadaşları hep sahte dost olarak çıkıp birer birer Timon'un uşakları elleri boş geri dönmelerine neden olurlar. Hatta bu sahte arkadaşlardan ikisi uzun monologlarla uşakların nasıl olur da böyle bir mantıksız isteği kendilerine getirdiklerinden sitem ederler.

Diğer taraftan Alkibiades'in ufak rütbeli bir subayı kızgınlığını daha şiddetle ifade etmiş ve bir adamı öldürmüştür. Alkibiades Senatoda subayına merhamet gösterilmesi gereğini, bu aşk nedeniyle yapılan bir cinayet sucunun, önceden tasarlanmış kastî bir cinayetten, daha hafif bir ceza görmesinin gerektiğini savunur. Senatörler bu öneriyi kabul etmezler. Alkibiades savunmasında ısrar etmesi üzerine onu da sürgüne göndermeye karar verirler. Alkibiades askerlerinin desteği ile sürgünden dönüp intikam almaya and içer. Bu perde Timon'un, uşakları ile birlikte, kendine yardım etmeyen sahte arkadaşlarından, gelecek davetinde, nasıl öç alabileceğini planlaması ile sona erer.

Timon bu seferki partisi daha küçüktür. Sadece kendisine yardımı reddedip dostluğuna ihanet edenler partiye çağrılmıştır. Partide kapalı tepsilerle güya parti yemekleri ortaya gelir. Fakat kapaklar açılınca servis kapları içinde sadece bir kap ılık su olduğu ve etrafında ufak taslar bulunduğu görülür. Timon bu ılık suyu misafirlerinin üzerlerine serper ve onlara boş tasları atarak gûya misafir ağırlar.

Sonra da Timon şehirden kaçar. Sadık arkadaşı Flavius onu bulmaya yemin eder. Timon etrafı duvarlarla çevrili şehre küfür ederek kırlara gider. Bir mağarada kendine barınak yaparak ve kökler yiyerek basit bir hayat yaşamaya koyulur.

Hemen sonra da bu mağarada gömülü olan bir altın hazinesi bulur. Bu hazine bulma haberi hemen her tarafa yayılır. Alkibiades, Apemantus ve bir haydut bu haberi Flavius'tan daha önce öğrenip ondan önce Timon'u ziyarete giderler. Timon, bu altın hazinenin bir kısmını şehre saldırı yapmak için bir ordu toplayıp yetiştirmesi için Alkibiades'e verir. İkinci bir kısmını Alkibiades'in gözdeleri olan Phyrina ve Timandra adlı iki yosmaya şehre gidip cinsel hastalık yaymaları için verir. Timon ve iki yosma arasında cinsel hastalık konusunda çok iğneleyici bir konuşma geçer. Son kalan kısmını ise Şair ve Ressama sanat yapmaları için verir. Senatörler de Timon'u ziyaret edip para istedikleri zaman hazine altından Timon'un elinde hiçbir şey kalmamıştır. Timon'un yanına tekrar gelen Apemantus, onunla çok sert bir münakaşaya girişir. Oyun seyircileri cimrilik aleyhinde karşılıklı ağır hakaret ve sövgü dolu bir ikili gösteriye şahit olurlar.

Flavius en sonunda mağaraya varır. O da Timon'dan para istemek niyetindedir. Ancak o Timon'un şehre dönmesini de istemektedir. Timon, Flavius'un bu melez ve hastalıklı dünya yaratıkları arasında tek gerçek dostu olduğunu ve böylece parlayan bir örnek olduğunu bildirir.

Atina'dan iki elçi de gelmiştir. Alkibiades'in Atina'ya karşı yapabileceği kötülükleri önlemek için Timon'un arabuluculuk yapmasını isterler. Timon elçilere gidip kendilerini asmalarını söyler.

Timan hemen bu vahşi kırsal alanda hayatını kaybeder. Bir asker onun mezarını bulur ve Alkibiades'e haberi götürür. Atina üzerine ordusuyla yürüyen Alkibiades Atina duvarları önünde bu haberi alır; eldivenlerini yere atarak Timon'un kendi yazdığı ve kısmen Callimachus tarafından yazılmış şu son mersiyeyi okur:

Burada zavallı ruhundan mahrum, zavallı bir ceset düşmüş yatıyor
Adımı acıyıp sormayın sakın, geberesi hain alçaklar hani
Burada yatan benim; sağken herkesten, bütün insanlardan iğrenen Timon!
Geç, bildiğin kadar bana söv ve say, ama sakın durma, geç buradan git.

Oyun böylece Atina şehrinin Alkibiades'in ordusuna teslim oluşu ile sona erer.

Ana temalar

Bu oyunda bazı önemli motifler köpekler, nefes, (IV. Perde'den itibaren) altın ve kullanmadır. Kullanma hem bir kişiyi kullanma gibi açık seçik olarak, hem de tefecilik anlamına gelebilecek kapalı mecazi şekildedir.


Türkçeye çeviriler

  • Atinalı Timon. Çev. Orhan Burian. 1944. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1965.
  • Atinalı Timon. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1965.

Kaynakça

Dışsal kaynaklar

  • [1] 6 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikisource'da Atinalı Timon oyununun tam metni İngilizce.
  • [2] 14 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Atinalı Timon - Project Gutenberg tarafından hazırlanmış düz metin İngilizce.
  • [3] 8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Atinalı Timon - Endekslenmiş ve ayrıntılı araştırma yapılmaya hazır metin İngilizce.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">William Shakespeare</span> İngiliz oyun yazarı ve şair (1564–1616)

William Shakespeare, İngiliz şair, oyun yazarı ve oyuncu. Genellikle İngilizce dilinin en büyük yazarı ve dünyanın en iyi dram oyunu yazarı olarak anılır. İngiltere'nin ulusal şairi ve "Avon'un Ozanı" olarak da bilinir. Günümüze ulaşan eserleri, bazı ortaklaşa yazılanlarla birlikte 38 oyun, 154 sone, iki uzun öykü şiir ve birkaç kaynağı belirsiz şiirden oluşur. Oyunları bütün önemli dillere çevrildi ve diğer bütün oyun yazarlarından daha çok sergilendi.

<i>Antonius ve Kleopatra</i>

Antonius ve Kleopatra, ünlü İngiliz oyun yazarı William Shakespeare'nin tanınmış bir oyunudur. İlk temsilinin 1606 veya 1608'de Londra'da yapılmıştır ve ilk basımı 1623'tedir.

<i>Hamlet</i> William Shakespeareın trajedisi

Hamlet, William Shakespeare tarafından 1599 ile 1601 yılları arasında yazılan temasında trajediyi işleyen oyundur. Danimarka'da geçen oyunda Prens Hamlet'in, kral olan babasını öldürdükten sonra tahta geçen ve annesi Gertrude ile evlenen amcası Claudius'tan nasıl intikam aldığını anlatır. Oyun renkli bir biçimde kahır dolu kederden, hiddet dolu gazaba geçen gerçek ve yapmacık cinnetin izlediği yolu çizer ve ihanet, intikam, ensest, ahlaksızlık konularını işler.

<i>Hırçın Kız</i> ilk temsili 1593 olan Shakespearein komedisi

Hırçın Kız, William Shakespeare'in komedilerinden biridir. 1590-1591 yıllari arasinda yazıldığı varsayılır ve ilk temsili 1593'tedir.

Mîna Urgan, Türk İngiliz edebiyatı profesörü, yazar, filolog, çevirmen ve sosyalist siyasetçidir.

Alfabetik MS 200 yılına kadar Yunanca konuşan Akdeniz dünyasındaki önemli kişiler listesi.

<i>Kuru Gürültü</i> William Shakespeare tarafından yazılmış komedi türünde bir oyun

Kuru Gürültü veya Yok Yere Yaygara, İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış komedi türündeki bir oyundur. İlk defa 1600 yılında basılmış olmakla beraber tiyatroda ilk oynanma tarihinin büyük olasılıkla 1589-1590 kış sezonunda olduğu belgelerden bilinmektedir. Bir tiyatro oyunu olarak Shakespeare'in en popüler komedilerinden biri olarak halen şöhretini korumakta devam etmektedir. Genel olarak modern romantik komedilerin birçok genel karakterlerini içinde bulundurmaktadır. Özellikle romantik başrollerde olan bir çift sevgili, Klaudio ve Hero ve onların komik karşıtları olan Benedik ve Beatris çifti modern tiyatro sahnesinde hala beğeni ile seyredilmeye devam edilmektedir.

<i>Lysistrata</i> Aristofanes komedisi

Lysistrata, Aristofanes tarafından MÖ 411 yılında yazılmış, tek perdelik, seyirlik bir oyundur.

<i>Veronalı İki Centilmen</i>

Veronalı İki Gentilmen, İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından tiyatro yazarlığı mesleğinin başlarında yazılmış komedi janrında bir oyundur. Shakespeare'in oyunları arasında en az sayıda oyuncu ile oynananıdır ve bir kadın kahramanın erkek çocuk elbiseleri ile sahneye çıkması ilk defa bu oyunda olmuştur. Oyunda işlenen ana temalar arkadaşlık ve sadakatsizliktir. Bazı yazarlar, oyunun en önemli olayının Proteus'un uşağı olan Launce'ın, köpeği ile birlikte sahnede soytarılık yapması ve böylelikle bir bakıma oyunu esas kahramanlarından çalmaları olduğunu iddia ederler.

<i>Windsorun Şen Kadınları</i>

Windsor'un Şen Kadınları, İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış komedi türünde bir tiyatro oyunudur. Bu oyun ilk defa 1602'de basılmıştır ancak yazılışının 1597'den önce olduğu zannedilmektedir. Baş kahraman, Shakespeare'in IV. Henry oyunlarında bulunan, "şişman şövalye" Sir John Falstaff'tır. Bu oyun Shakespeare'in kendi yaşama çağı olan ve yeri olan I. Elizabeth çağının İngiltere orta sınıfının hayat sorunları ile ilgili olan tek oyunudur. Bu oyunun birkaç opera adaptasyonu yapılmıştır.

<i>Sonu İyi Biterse</i>

Sonu İyi Biterse ünlü İngiliz yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir oyundur. Ne zaman yazıldığı kesin olarak bilinmemekle beraber 1601 ile 1608 arasında Shakespeare kariyerinin ikinci yarısının başlangıç yıllarında yazıldığı tahmin edilmektedir. Bu eser 1623te Shakespeare eserlerinin tümünü kapsayan Birinci Folyo içinde yayınlanmıştır. Önceleri bu oyun komedi olarak sınıflandırılmakta idi. Ancak çağımızda bu sınıflama değiştirilmiş kolayca komedi veya trajedi olarak sınıflandırma yapılamadığı için bu eserin problem oyunlar olarak sınıflanması kabul edilmektedir

<i>Aşkın Çabası Boşuna</i>

Aşkın Çabası Boşuna İngiliz yazar William Shakespeare tarafından yazılmış bir komedi oyunudur. Bu eser yazarın ilk komedileri arasında olup 1590'lı yılların ortalarında yazılmış olduğu sanılmaktadır. İlk defa basılıp yayınlanması 1598'dedir. Bu eser ilk defa 1598'de Kraliçe I. Elizabeth huzurunda sahneye konulmuş; ikinci defa yıllarca sonra 1605'te bir büyük malikanede oynamıştır. Sonra 1839'da Covent Garden Tiyatrosunda oynanıncaya kadar tiyatro repertuvarlarına hiç girmememiştir.

<i>Yanlışlıklar Komedisi</i>

Yanlışlıklar Komedisi ünlü İngiliz yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir komedi oyunudur. Bu oyun Shakespeare'in oyun yazarlığı kariyerinin başlangıçında hazırlandığı oyunlardan birisi olup 1589 ile 1594 arasında yazıldığı sanılmaktadır. Bu Shakespeare'in oyunları arasında en kısa sürenidir. Bu oyun Shakespeare'in komedileri içinde en çok bir fars karakterli olanıdır ve içinde soytarılık ve hüviyet karışıklıkları, cinaslar ve söz oyunları çok yer almaktadır. Yanlışlıklar Komedisi'nde Shakespeare'in klasik tiyatronun üç birlik prensibine uyduğu nadir iki oyundan birisidir

<i>İki Soylu Akraba</i>

İki Soylu Akraba İngiliz Kralı I. James çağında 1613-1614'te yazılmış, 1634'te basılmış bir trajedi-komedi oyunudur. Bu oyunun zamanın İngiliz yazarlarından John Flecther ile daha ünlü William Shakespeare tarafından birlikte yazıldığı edebiyat otoriteleri tarafından genel olarak kabul edilmektedir. Araştırmacılar çok geniş kapsamlı testler ve teknikler uygulayarak hangi kısımların Shakespeare hangilerinin Fletcher tarafından yazıldığını şöyle tahmin etmektedirler: Shakespeare -

I.Perde, 1.-3.Sahneler;
II.Perde, 1.Sahne;
III.Perde, 1.Sahne;
V.Perde, 1.Sahne 34-173 satirlar ve 3.-4. Sahneler
Fletcher -
Prolog;
II.Perde, 2.-6. sahneler;
III.Perde, 2.-6. sahneler;
IV.Perde, 1. ve 3.sahneler;
V.Perde: 1.Sahne, 1-33 satırlar, 2.Sahne ;
Epilog.
Bilinmeyen-
I.Perde, 4.-5. sahneler;
IV.Perde 2.Sahne
<i>Perikles</i> (oyun)

Perikles, Sur Prensi ünlü İngiliz oyun yazarı ve ozanı William Shakespeare tarafından yazılmış bir tiyatro oyunudur. Bu eser Shakespeare'in ilk yayınlanan tüm eserlerini kapsayan Birinci Folyo edisyonunda bulunmaktadır.

<i>Kış Masalı</i>

Kış Masalı ünlü İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir tiyatro eseridir. 1611'de ilk defa I. James'in sarayında sahnelenmiştir. İlk yazılı baskısı, 1623'te William Shakespeare'in toplu eserlerini ıhtivâ eden "Birinci Folyo" baskısında kaydedilmiştir. Oyun ilk sahnelendiğinde komedi olarak tanımlanmakla beraber, bazı modern eleştirmenler eseri "romans" türüne dahil etmektedir. Birtakım eleştirmenler ve araştırmacılar da eseri bir "problem oyun" olarak görmektedirler; çünkü oyunun başındaki üç perde çok güçlü psikolojik dram türünde fakat son iki perde de komedi unsuru ağırlık kazanmakta ve oyun nihâyetine mutlu sonla sona ermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Menandros</span> Antik Yunan oyun yazarı

Menander, Yeni Atina Komedyasının en önemli temsilcilerinden olan Yunan oyun yazarıydı. 108 komedya yazmıştır ve Lenaia festivalinde sekiz defa ödül kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Müfettiş (oyun)</span>

Müfettiş , Gogol tarafından kaleme alınan beş perdelik bir eserdir.

<i>Bir Ata Krallığım</i> Shakespearein tiyatro oyunu

Bir Ata, Krallığım, 1996'da Başar Sabuncu tarafından William Shakespeare'in kimi oyunları ve sonelerinden kimi sahnelerin, kimliklerin ve repliklerin bir araya getirilmesiyle ve bir anlamda yeniden yazılmasıyla oluşturulmuş kolaj tarzı bir tiyatro oyunudur.

Kemal Aydoğan Türk tiyatro yönetmeni.