İçeriğe atla

Atina Vebası

Atina Vebası, Michiel Sweerts, c. 1652–1654

Atina Vebası, Antik Yunanistan'da Peloponez Savaşı'nın (MÖ 430) ikinci yılı sırasında Atina'nın zaferi yakın gözükürken Atina şehir devletini mahveden salgındır. Veba'nın tahmini olarak 75,000 ila 100,000 arası insanı öldürdüğüne ve Atina'ya şehrin limanı ve de tek erzak ve yemek kaynağı olan Pire'den bulaştığına inanılmaktadır.[1] Doğu Akdeniz'in büyük bir kısmında hastalık daha düşük bir etkiyle ortaya çıktı.[2] Veba Atina halkında kanunlara ve dini inanca bağlılığın azalmasıyla sonuçlanan ciddi etkiler bıraktı ve bunun üzerine kanunlar daha katı hale gelerek Atinalı olduğunu iddia eden vatandaşlık hakkı tanınmamış kimseler cezalandırıldı. Veba, MÖ 429'da ve MÖ 427/426 kışında iki kez daha geri döndü. Yaklaşık 30 patojenin vebaya neden olduğu ileri sürülmüştür.[3]

Arka plan

Sparta ve Sparta'nın Korinth dışındaki müttefikleri neredeyse yenilmez büyük kara orduları toplayabilecek güçte sadece kara kuvvetleri temelli güçlerdi. MÖ 431'de başlayan Sparta ve onun müttefikleri tarafından karadan müttefik harekâtıyla karşı karşıya kalan Atinalılar Pericles komutasında, üstün Atina donanması Spartalı birlik hareketlerini denizden taciz edebilirken erzak için Atina'nın deniz üstünlüğüne güvenerek Atina surlarının arkasına çekilme politikası izledi. Ne yazık ki bu strateji zaten yüksek nüfuslu bir şehirde aşırı nüfus ve kaynak sıkıntısı yaratan Atina kırsalından devasa bir göçe yol açtı. Yakın mesafe ve sergilenen kötü temizlik yüzünden Atina hastalık için üreme alanı haline geldi ve General Pericles, onun karısı ve çocukları Paralus ve Xanthippus da dahil olmak üzere birçok Atinalı hayatını kaybetti. Salgınlar tarihinde, Atina Vebası ızdırabın tek taraflılığı ve savaşın nihai sonucundaki etkisinden dolayı dikkat çekicidir.

Veba sırasında hastalığa bizzat yakalanmış ve hayatta kalmış birisi olan tarihçi Thukididis,[4] Peloponez Savaşı Tarihi kitabında salgını tarif eder. Etiyopya'dan gelip Mısır ve Libya'yı geçerek Yunan topraklarına ulaşan ve Akdeniz boyunca yayılan daha önce böylesi görülmemiş oldukça ağır ve ölümcül bir vebadan ve doğasından habersiz hekimler sadece çaresiz kalmadıklarından aynı zamanda hastalarla en çok temas kuran onlar olduğundan en hızlı onların öldüğünden bahseder. Aşırı kalabalık Atina'da nüfusun yaklaşık %25'i hastalıktan öldü. Atinalıların ölü yakılan odun yığınlarının görüntüsü hastalıklı düşmanlarıyla temas etmeyi riske atmaya isteksiz Spartalıların birliklerini geri çekmesine sebep oldu. Atinalıların birçok piyadesi, uzman denizcisi ve de generalleri Pericles hayatını kaybetti. Pericles'in ölümünden sonra Atina Tukididis'in tarifine göre yetersiz ve zayıf bir dizi lider tarafından yönetildi. Tukididis'e göre MÖ 415'e kadar felaketle sonuçlanan Sicilya Seferi gibi büyük bir saldırı düzenleyecek kadar Atinalılar yeterince kendine gelemedi.

Vebanın ilk doğrulaması, 1994-95'te kazılarda ilk toplu mezar açığa çıkana kadar yapılamadı.[5] Bu keşif üzerine Tukididis'in olay üzerine kayıtlarının yanı sıra kalıntıların analizleri kullanılarak salgının nedeni belirlenmeye çalışıldı.

Belirtiler

Tukididis'e göre Atina Vebası, kafada başlayıp vücudun geri kalan kısmına doğru yayılan belirtiler göstererek başladı. Tukididis ayrıca veba gözlenen hastalardaki belirtileri detaylıca açıkladı.

  • Ateş
  • Gözlerde kızarıklık ve iltihap
  • Kanama ve ağız kokusuna yol açan boğaz ağrısı
  • Hapşırma
  • Ses kaybı
  • Öksürme
  • Kusma
  • Vücutta püstüller ve ülserler
  • Aşırı susuzluk
  • Uykusuzluk
  • İshal

Kaynakça

  1. ^ Littman (Ekim 2009). "The plague of Athens: epidemiology and paleopathology". The Mount Sinai Journal of Medicine, New York. 76 (5). ss. 456-467. 
  2. ^ Thucydides, History of the Peloponnesian War 2.48.1
  3. ^ Manolis J. Papagrigorakis, Christos Yapijakis, and Philippos N.Synodinos, ‘Typhoid Fever Epidemic in Ancient Athens,’ in Didier Raoult, Michel Drancourt, Paleomicrobiology: Past Human Infections, Springer Science & Business Media, 2008 pp. 161–173.
  4. ^ History of the Peloponnesian War 1.117
  5. ^ "Plague Victims Found: Mass Burial in Athens - Archaeology Magazine Archive". archive.archaeology.org. 8 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2019. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Dixon B. "Ebola in Greece?" British Medical Journal (1996), 313–430.
  • McNeill, William H. Plagues and People. New York: Anchor Books, 1976. 0-385-12122-9ISBN 0-385-12122-9.
  • Pomeroy, Sarah B. Spartan Women. Oxford: Oxford University Press, 2002. 0-19-513067-7ISBN 0-19-513067-7.
  • Zinsser, Hans. Rats, Lice and History: A Chronicle of Pestilence and Plagues. Boston,1935; New York: Black Dog & Leventhal Publishers, 1996. 1-884822-47-9ISBN 1-884822-47-9.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Perikles</span>

Perikles, Atina'nın Altın Çağı sırasında yaşamış Yunan politikacı ve generaldir. Antik Atina siyasetinde, özellikle Grek-Pers Savaşları ve Peloponez Savaşı arasında, öne çıkmış ve etkili olmuştur. Dönemin tarihçisi Thukydides tarafından "Atina'nın ilk vatandaşı" olarak nitelendirilmiştir. Perikles, Delos Birliği'ni bir Atina imparatorluğuna dönüştürmüş ve Peloponez Savaşı'nın ilk iki yılında vatandaşlarına liderlik etmiştir. Yaklaşık olarak MÖ 461'den 429'a kadar Atina'ya Arkhon (yönetici) olarak liderlik ettiği dönem, bazen "Perikles Çağı" olarak adlandırılmaktadır; ancak bu terim, Pers Savaşları kadar erken veya sonraki yüzyıla kadar uzanan zamanları da kapsayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Miletli Aspasia</span> Tarihi kişilik, Atinalı Periklesin partneri

Miletli Aspasia Atinalı devlet adamı Perikles'le olan ilişkisiyle ünlenmiş olan Miletli bir kadındır. Yaşamı hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Erişkin döneminin büyük kısmını Atina'da geçiren Aspasia, Perikles'i ve Atina siyasetini etkilemiş olabilir. Platon, Aristofanes, Ksenofon ile birlikte dönemin diğer yazarlarının eserlerinde adından söz edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Thukididis</span>

Tukididis, Antik Yunan tarihçisi ve Atinalı general.

<span class="mw-page-title-main">Aegospotami Muharebesi</span>

Aegospotami Muharebesi. MÖ 405 tarihinde İkinci ya da Büyük Peloponez Savaşı sırasında, Atinalıların Çanakkale Boğazı (Hellespont)'tan geçen tahıl yolunu kesmeyi ümit eden Spartalı komutan Lysander (395), Perslerin maddi yardımı sayesinde oluşturduğu bir donanma ile o zamanlar Yunanların müttefiki olan Hellespont şehri Lampsakos'u kuşatmış ve ele geçirmişti. Amiral Conon (390) komutasındaki Atinalılar, bulabildikleri her türlü gemiyle bu saldırganlara karşı gelmek için denize açılmış, ancak onları savaşa sürükleme konusunda başarısız olmuşlardı. Beş günlük bir hareketsizlikten sonra Atinalılar, Alcibades'in (450-404) yaptığı uyarıyı göz ardı ederek gemileriyle Aegospotami Nehri'nin döküldüğü yerin yakınlarındaki Gelibolu Yarımadası'na demir atmış ve büyük bir orduyla karaya çıkmışlardı. Lysander'in filosu saldırarak ve yaklaşık 180 düşman gemisini ele geçirerek Atina filosunu şaşırtmıştı. Yaklaşık 4.000 Atinalı esir öldürülmüştü. Filosunu kaybeden ve tahıl yolu kapanan, müttefikleri ayaklanan ve limanı Lysander'in kuvvetleri tarafından kuşatılan Atinalılar çok tehlikeli bir duruma düşmüşlerdi.

<span class="mw-page-title-main">Arhidamos Savaşı</span> A phase in Peloponnesian War

Arkhidamos Savaşı, M.Ö 431 - 421 yılları arasında yapılmış Atina - Sparta savaşıdır. Sparta Kralı II. Archidamos, Atina civarındaki Attika Yarımadası'na bir saldırı düzenleyerek, Pelopones Savaşı'nın sürdürdü. Perikles Attika halkını Atina surlarının gerisine çekerek, Peloponez ordusu ile savaşa yanaşmadı. Fakat bu arada güçlü donanmasıyla Mora Yarımadası kıyılarına saldırılar düzenledi. Kazanılan bir dizi zaferle, düşmanlarını engelleyerek Atina'yı koruma altına aldı. Daha sonra Atina'da veba yayılınca bu hastalık Atina kralı Perikles'in ölümüne neden oldu. Sparta üstünlüğü tekrar ele geçirerek 427 yılında Platea'yı aldı. Atinalılar bu olaya, 425 yılında Spartalıların barış önerilerini reddeddikten sonra Sphacteria'yı ele geçirerek karşılık verdiler. Sparta artık Kuzeydoğu Yunanistan'da mükemmel bir taarruz gerçekleştirmiş ve aralarında Olynthus'un da bulunduğu çeşitli Atina şehirlerini ele geçirmişti. Sparta, Sparta lideri Brasidas ve Perikles'in varisi Cleon'un öldüğü Amphipolis'te kesin bir zafer elde etti. Barış girişimleri başlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Alkibiadis</span> Antik Yunanistanda yaşamış general ve devlet adamı

Alcibiades Cleiniou Scambonides, Antik Yunan general ve devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Peloponez Savaşı</span>

Peloponez Savaşı, Antik Yunanistan coğrafyasında yapılan, büyük şehir devletlerinden Atina ve onun imparatorluğunun, Sparta ve Peloponez Birliği karşısında yer aldığı savaştır. Korint ve kolonilerinden biri olan Korkyra arasındaki savaş Atina ve Sparta'nın karşı saflara geçmesiyle büyüdü ve MÖ 431'de Sparta ordusu Attika'ya yürüdü. Atina kuşatıldı. MÖ 460 yılında Atina şehrinin çevresine Pire'deki limanlarını kuşatan geniş bir sur inşa edilmiştir. Amaç donanma bağlantısının düşman tarafından kesilmesinin durdurulmasıdır. Kuşatmaya bu geniş surlarla direnmeye çalışmış ancak MÖ 430 yılındaki veba salgını, surların arkasına çekilmiş olan Atina nüfusunun üçte birini yok etmiştir. MÖ 405 Aegospotami Savaşı'nın kaybedilmesi ile yiyecek ikmali duran Atina açlıkla boğuşmaya başladı ve MÖ 404 yılında teslim olmak zorunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">I. Peloponez Savaşı</span>

I. Peloponez Savaşı, MÖ 460 – 446 yılları arasında, Sparta'nın başat güç olduğu Peloponez Birliği ile Atina İmparatorluğu ve bazı müttefikleri arasında gerçekleşen bir dizi muharebedir. Bu çatışmalara yer yer başta Thebai olmak üzere Sparta müttefikleri ve Atina tarafında Argos da katılmıştır. Savaş, görünürdeki birkaç nedene bağlanmaktadır. Bunlar, Atina'nın kent ile liman arasında "uzun duvarlar" olarak adlandırdığı surları inşa etmesi, Attika'daki Megara kentinin Peloponez Birliği'nden ayrılması ve Atina İmparatorluğu'nun gelişmesinden Sparta'nın duyduğu tedirginlik olarak verilmektedir. Savaş MÖ 460 yılında Oenoe Muharebesi'yle başlamıştır. Atina savaşın ilk evrelerinde üstün donanması sayesinde denizde bazı başarılar elde etmiştir. Kara muharebelerinde de başarılı sonuçlar elde ettiler. Bununla birlikte MÖ 457 yılında Sparta ve müttefikleri karşısında Tanagra Muharebesi'nde yenilgiye uğradılar. Ancak bir Atina karşı taarruzuyla Boeotia kuvvetleri Oenophyta Muharebesi'nde ezici bir yenilgiye uğratıldı. Ardından Atina kuvvetleri Thebai hariç olmak üzere tüm Boeotia topraklarını istila etmiştir. Daha sonra Atina Aegina donanmasını yenerek kenti kuşattı, düşürdü ve Mora Yarımadası kıyılarını yakıp yıkarak savaştaki durumunu sağlamlaştırmıştır. Ancak Atina'nın Mısır'a gönderdiği donanma ve ordunun MÖ 454 yılında yenilgiye uğraması durumu Atina açısından kötüleştirmiştir. Bunun üzerine Sparta ile beş yıllık bir ateşkes antlaşması yapılmıştır. Bu ateşkes süresinin sona ermesinin ardından MÖ 448 yılında savaş, II. Kutsal Savaş'la yeniden başlamıştır. Daha sonra MÖ 446 yılında Boeotia ayaklandı, Atina kuvvetlerini Koronea Muharebesi'nde yenilgiye uğratarak yeniden bağımsızlığını kazandı. I. Peloponez Savaşı, Atina ile Sparta arasında, Otuz Yıl Barışı olarak bilinen bir barış antlaşmasıyla sona erdirilmiştir. Antlaşma MÖ 446 – 445 kışında yapılmıştır. Bu antlaşmanın hükümlerine göre her iki taraf da kendi topraklarına çekilecektir. Atina denizde hakim durumunu sürdürürken Sparta da karada hakim durumda kalmıştır. Savaş sonunda Megara Peloponez Birliği'ne dönmüştür. Aegina ise Attik Delos Birliği'nin vergisini ödeyen otonom bir üyesi oldu. Peloponez Birliği ve Atina İmparatorluğu arasında yeniden, MÖ 431 yılında savaş başladı ve Atina'nın Sparta tarafından işgal edildiği MÖ 404 yılına kadar sürdü. Sonuç, Attik Delos Birliği'nin dağılması ve Atina İmparatorluğu'nun yıkılmasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Naupactus Deniz Muharebesi</span>

Naupactus Deniz Muharebesi, Peloponez Savaşı'nın ilk yıllarında Korint Körfezi'nde Phormio komutasındaki Atina filosu ile Sparta'lı amiral Cnemus komutasındaki Peloponez Birliği filosu arasında MÖ 429 yılında gerçekleşen bir deniz muharebesidir. Birkaç hafta önce yapılan Rhium Deniz Muharebesi'nin bir bakıma devamıdır. Bu muharebede Peloponez filosu, Korint Körfezi çıkışını kontrol eden ve Atina'nın bir üs olarak yararlandığı Naupactus'u ele geçirmeyi amaçlamıştır. Esasen aynı gün içinde yer alan iki çatışmadır. İlk çatışmada Atina filosunun dokuz gemisi muharebe dışı kalmış, diğer gemiler Naupactus Limanı'na çekilmiştir. Burada yirmi Peloponez gemisiyle yapılan muharebede ise altı Peloponez gemisi Atinalılar tarafından ele geçirildi. Fakat sonuç olarak Peloponez filosu Korint Körfezi çıkışından çekilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lisandros</span>

Lisandros M.Ö. 405'te Hellespontos'ta gerçekleşen Aegospotami Savaşı'nda Atinalıları mağlup eden Sparta donanmasına komuta etmiş olan Spartalı amiraldir. Ertesi yıl Atinalıları teslim olmaya zorlayarak Peloponez Savaşı'nı sona erdirmiştir. Bunun ardından Haliartus Savaşı'ndaki ölümüne kadar geçen on yıl boyunca Sparta'nın Yunanistan'a hakimiyetinde önemli rol oynadı.

İkinci Kutsal Savaş, Delfi'deki Spartalıların Fokidalıları yenilgiye uğratması ve Delfi'nin bağımsızlığını tekrar kazanması ile sonuçlanan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Sisam Savaşı</span>

Sisam Savaşı, Atina ve Sisam arasında yaşanan Antik Yunanistan dönemindeki bir savaştır. Savaş, Sisam ve Milet arasında yaşanan bir anlaşmazlık üzerine Atina'nın müdahalesiyle başladı. Sisamlılar emredildiği gibi Milet'e yönelik saldırılarını kesmeyi reddedince Atinalılar Sisam'ın oligarşik hükûmetini kolayca yıktılar ve şehre bir garnizon kurdular ancak oligarklar kısa süre sonra Pers desteğiyle adaya geri döndüler.

Lamachus Peloponez Savaşı'nda Atinalı bir stratigos idi. MÖ 435 gibi erken bir tarihte orduya kumanda etmeye başladı ve MÖ 420'lerin ortalarında ünü iyice arttı. Aristofanes onu "Acharnians" adlı eserinde karikatürize etmiş, "Kurbağalar" adlı eserinde de generalin hatırasını yaşatmıştır. Sicilya Seferi'nin komutasına getirilen üç generalden biriydi.

Otuz Yıl Barışı, Antik Yunan şehir devletleri Atina ile Sparta arasında MÖ 446 - MÖ 445 yıllarında imzalanan barış antlaşmasıdır. Antlaşma, Birinci Peloponez Savaşı olarak bilinen savaşı ve o zamandan beri devam eden tüm çatışmalara son verdi.

Nikomedes Spartalı askeri komutan ve Agiad hanedanı üyesiydi. Kardeşi Pausanias'ın oğlu olan Pleistoanax'ın reşit olmadığı dönemde Sparta'nın naibiydi.

<span class="mw-page-title-main">İlk veba salgını</span> veba salgınları serisi, 541-767

İlk veba salgını, Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı hastalık olan vebanın ilk Eski Dünya salgınıdır. Erken Orta Çağ Pandemisi olarak da adlandırılan bu hastalık, 541'de Justinianus Veba Salgını ile başladı ve 750 veya 767'ye kadar devam etti; Justinianus Veba Salgını'nı takip eden en az on beş veya on sekiz büyük veba dalgası tarihsel kayıtlardan tespit edilmiştir. Pandemi, en şiddetli ve en sık Akdeniz Havzası'nı etkiledi, ancak Yakın Doğu ve Kuzey Avrupa'yı da etkiledi. Doğu Roma imparatoru I. Justinianus'un adı bazen Geç Antik Çağ'daki tüm veba salgınları dizisinin yanı sıra 540'ların başlarında Doğu Roma İmparatorluğu'nu vuran Justinianus Vebası için de kullanılır.

Büyük Sevilla Vebası (1647-1652), İspanya'da Sevilla nüfusunun dörtte birini öldüren büyük bir hastalıktı.

<span class="mw-page-title-main">İkinci veba salgını</span>

İkinci Veba salgını, 1348'de Avrupa'ya ulaşan ve sonraki dört yıl içinde Avrasya nüfusunun yarısını öldüren Kara Veba ile başlayan büyük bir veba salgınları dizisidir. Veba çoğu yerde yok olmasına rağmen, endemik hale geldi ve düzenli olarak tekrarladı. 17. yüzyılın sonlarında bir dizi büyük salgın meydana geldi ve hastalık 18. yüzyılın sonlarına veya 19. yüzyılın başlarına kadar bazı yerlerde tekrarladı. Bundan sonra, bakterinin yeni bir türü, 19. yüzyılın ortalarında Asya'da başlayan üçüncü veba salgınına yol açtı.

İdomene Savaşı, MÖ 426'da Peloponez Savaşı'nda Atina İmparatorluğu ve Ambracianlar arasında bir savaştı.

Kizikos Deniz Muharebesi, MÖ 410 yılı Mayıs veya Haziran aylarında Peloponez Savaşı sırasında gerçekleşmiştir. Muharebe sırasında Alkibiadis, Thrasybulus ve Theramenes komutasındaki bir Atina filosu, Mindarus komutasındaki bir Sparta filosunu bozguna uğrattı ve yok etti. Zafer, Atina'nın ertesi yıl boyunca Çanakkale Boğazı'ndaki bir dizi şehir üzerindeki kontrolünü geri kazanmasına izin verdi. Yenilgilerinin ardından Spartalılar, Atinalıların reddettiği bir barış teklifi yaptılar.