İçeriğe atla

Atina Politeknik Ayaklanması

Atina Politeknik Ayaklanması
Εξέγερση του Πολυτεχνείου

Politeknik dışındaki protestocular.
Tarih17 Kasım 1973
Bölge
Yunanistan Politeknik, Yunanistan
Sonuç

Ayaklanma bastırıldı:

  • Cunta iktidarda kaldı
  • Pek çok öğrenci öldürüldü


Atina Politeknik Ayaklanması 1973 yılında Yunanistan'da 1967 yılından beri sürmekte olan askerî cuntaya karşı gerçekleştirilen büyük çaplı ayaklanma. 14 Kasım 1973'te başlayan olaylar cunta karşıtı geniş çaplı bir ayaklanmaya dönüşmüş ve 17 Kasım sabahı Politeknik kapısından giren tankla birlikte kanlı bir hal almıştır.

Nedenleri

21 Nisan 1967'den beri süren askeri dikta dönemi kişisel özgürlüklerin askıya alındığı, siyasi partilerin kapatıldığı, politikacıların ve vatandaşların politik görüşleri nedeniyle sürgüne gönderildiği, tutuklandığı ve işkence gördüğü bir dönem olarak tarihe geçmiştir.

1973 yılında askerî cunta lideri Yorgo Papadopulos bir "liberalizasyon" dönemi başlatmış ve bu kapsamda siyasi tutuklular özgür bırakılmış, sansür kısmen kaldırılmış, yeni bir anayasa ve sivil yönetime dönüş için seçim yapılması sözü verilmiştir. Buna karşın muhalefet ve özellikle sosyalistler cuntaya karşı siyasi bir hareket başlatmışlardır.

Birleşik Devletler sosyalistleri baskılamaya karşı gizli bir operasyon başlatmış ve buna yönelik John Maury önderliğinde bir CIA operasyonuyla cunta liderlerine destek vermiştir. Amerikan başkan yardımcısı Spiro Agnew cunta için "Perikles'in antik Atina'yı yönetmesinden beri Yunanistan'ın başına gelen en iyi şey" demiştir.

Politik yaşamın her alanını kontrol etmeye çalışan cuntacılar 1967'den beri öğrenci birliklerini öğrenci seçimlerini yasaklayarak ele geçirmiş, öğrencileri zorla askere almış ve ulusal öğrenci birliğinin başına seçilmemişleri getirmiştir. Bu olaylar öğrenciler arasında darbecilere karşı bir hoşnutsuzluk yaratmış ve jeoloji öğrencisi Kostas Georgakis 1970 yılında Cenova'da darbeyi protesto için intihar etmiştir. Bu olay dışında ilk toplu halk hareketi 21 Şubat 1973'te meydana gelmiştir.

Bu tarihte hukuk öğrencileri grev yapmış, kent merkezindeki Atina Üniversitesi Hukuk Fakültesi binalarında barikat kurmuş ve 88 arkadaşlarının zorla askere alınması üzerine gençlerin zorla askere alınmasıyla ilgili yasanın iptalini istemişlerdir.[1] Buna karşı polis müdahalesi yaşanmış ve birçok öğrenci polisin orantısız güç kullanımına maruz kalmıştır. Hukuk Fakültesinde yaşanan olaylar bazen Politeknik Ayaklanmasının ilk aşaması olarak kabul görür.

Olaylar

14 Kasım 1973 tarihinde Politeknik olarak da bilinen Atina Ulusal Teknik Üniversitesi öğrencileri greve gitmiş ve askerî darbe rejimini protesto etmiştir. Kendilerini Osmanlı İmparatorluğu'nun Mesalongi Kuşatması hakkında Yunan ulusal şairi Dionisios Solomos tarafından yazılan şiire referansla "Kuşatılmış Özgürler" (Ελεύθεροι Πολιορκημένοι) olarak adlandıran öğrenciler barikatlar kurmuş, laboratuvar gereçleriyle bir radyo istasyonu kurmuş ve tüm Atina'da yayın yapmıştır:

Politeknik burada! Yunanistan Halkı, Politeknik diktatörlüğe karşı ve demokrasi için ortak mücadelenin, bizim ve sizin mücadelenizin bayrak taşıyıcısıdır![2]"

Sonradan politikaya atılan Maria Damanaki, mücadelenin sözcülerinden olmuştur. Ardından binlerce işçi ve genç Politeknik içinde ve dışında ayaklananlara katılmıştır.

17 Kasım 1973 tarihinin sabah saatlerinde geçiş hükûmeti Politeknik kapılarına çarpan bir tank göndermiştir.[3] Bunun ardından Spiros Markezinis Papadopulos'a sıkıyönetimi tekrar devreye sokması talebinde bulunmuştur.[3]

Sıkı tedbirlerle birlikte sokak ışıkları söndürülmüş, bölge üniversitenin jeneratörlerini kullanan kampüsün ışıklarıyla aydınlanmıştır. Halka açık olmayan Avlonas'taki bir ordu yerleşkesinde hala tutulmakta olan AMX 300 türü bir tank sabah 3 sularında Politeknik kapısına çarpmıştır. Hollandalı bir gazetecinin gizlice çektiği net olmayan görüntülerin bulunduğu anda tankın öğrencilerin yoğun bir şekilde bulunduğu kampüsün demir kapısına çarpışı görüntülenmiştir. İşgal edilmiş yerleşkede bulunan radyo istasyonunda kayıt altına alınan belgeler günümüze ulaşmıştır. Bu kayıtlarda genç bir erkeğin askeri düzene uymayan "protestocu kardeşler"e müdahale edilmemesi için askerlere umutsuzca "silahlı kardeşlerim" diye haykırması bulunmaktadır. Duygusal patlamayla Yunanistan Ulusal Marşını okuyan gencin sesinin olduğu kayıt tankın bahçeye girmesiyle sona erer.

Cuntanın devrilmesinden sonra yürütülen resmi soruşturmaya göre bu olayda hiçbir öğrenci ölmemiştir. Olaylarda Atina Politeknik dışında 24 kişi ölmüştür. Ölenler arasında polis G. Dertlidis tarafından öldürülen 19 yaşındaki Michael Mirogiannis, lise öğrencileri Diomedes Komnenos ve Aleksandros Spartidis ve Zografu'da ateş ortasında kalan 5 yaşında bir erkek çocuk vardır. Cuntanın devrilmesinin ardından görülen davalarda ayaklanmalar boyunca ayaklanmalar sırasında birçok göstericinin öldürülmüş olduğu belgelenmiş olsa da bu sayı tam olarak belli olmayıp politik bir tartışmaya yol açmaya devam etmektedir. Buna ek olarak olaylarda yüzlerce sivil de yaralanmıştır.[4]

Cunta liderlerinden Dimitrios Yoannidis güvenlik güçlerini Atina Politeknik ayaklanmasına karşı cezalandırıcı eylemlerde bulunmaya teşvikte bulunmuş ve bu durum Yunan cunta davalarında savcı tarafından iddianameye eklenerek Yoannidis olaylarda ahlaki açıdan sorumlu bulunarak hapis cezasına çarptırılmıştır.

Sonrası

14 Kasım'da olaylar Spiros Markezinis tarafından başlatılan liberalizasyon girişimlerine ani bir son verilmesine neden olan olayları tetiklemiştir. Papadopulos bu liberalizasyon döneminde ve hatta dikta döneminde Yunan politik yaşamını tekrar manipüle etmeye çalıştıysa da başarısız olmuştur. İronik biçimde 1980'lerde destekçileri tarafından yayınlanan kitapçıkta Papadopulos'un ülkenin en önemli mühendislik okulu olan Politeknik'e başladığı ancak mezun olmadığı belirtilmiştir. Cunta mensubu Tuğgeneral Dimitrios Yoannidis[5][6] 25 Kasımda ayaklanmaları kullanarak Papadopulos ve Markezinis önderliğindeki cuntaya karşı darbe örgürlemiştir. Ordu yönetimi yeniden tesis edilmiş, General Fedon Gizikis Cumhurbaşkanı, Adamantios Andruçopulos Başbakan ilan edilmişse de Yoannidis arka planda ülkeyi yöneten kişi olmuştur.

Yoannidis'in 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Başepiskopos III. Makarios'a karşı başarısız darbe girişimi Türkiye tarafından Kıbrıs Harekâtı ile sonuçlanmıştır. Olaylar ordu rejiminin sönümlenmesine ve metapolitefsi döneminin başlamasına yol açmıştır. Konstantin Karamanlis Fransa'dan çağrılmış ve Cumhurbaşkanı Fedon Giziki idaresinde Yunanistan Başbakanı olmuştur. 1974 Yunanistan genel seçimleriyle on yıllık bir aradan sonra ilk serbest seçimler gerçekleştirilmiştir.

Olaylar Yunanistan dahil birçok ülkede terörist olarak görülen 17 Kasım Devrimci Örgütü'nün adlandırılmasına ilham olmuştur.

Günümüze etkileri

17 Kasım ülkedeki tüm eğitim kurumlarında tatildir ve bu günde tüm üniversiteler kapalı olmasına rağmen öğrenciler tarafından anmalar gerçekleştirilir. Olayların merkezi Atina Politeknik öğrencilerin kampüsü ilk işgal ettiği 15 Kasımda kapalıdır. Öğrenciler ve politikacılar 1940'lardaki Yunan Direnişi'nde ölen Politeknik öğrencilerinin adlarının olduğu anıta çelenk bırakırlar. Anma günü geleneksel olarak Politeknik kampüsünde başlayıp Birleşik Devletler elçiliğinde biten bir eylemle sona erer. Birçokları tarafından askeri dikta döneme karşı kahramanca bir direniş olarak görğlüp tiranlığa karşı direnişin simgesi olan ayaklanma kimileri içinse Yoannidis'in Markezinis tarafından başlatılan liberalizasyon dönemine son vermek için kullandığı bir araç olarak görülmektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Brown, Kenneth (1974). "Greece". The World Book Year Book 1974. Chicago: Field Enterprises Educational Corporation. s. 340. ISBN 0-7166-0474-4. LCCN 62-4818. 
  2. ^ Etho Polytechneio through Internet archive Yunanca: Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία, transliterasyon: Etho Polytechneio! Lae tis Elladas to Polytechneio einai simaioforos tou agona mas, tou agona sas, tou koinou agona mas enantia sti diktatoria kai gia tin Dimokratia)
  3. ^ a b "Past present" alıntı:Markezinis kendini Atina Politeknik ayaklanmasının başlangıcında Papadopulos'a tekrar sıkıyönetim ilan etmesini talep ederek küçük düşürmüştür. , Athens News, 4 Ekim 2002
  4. ^ BBC: On this day 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. alıntı: It follows growing unrest in Greece, and comes eight days after student uprisings in which 13 people died and hundreds were injured..
  5. ^ "Greece marks '73 student uprising", and:the notorious Brigadier Dimitrios Ioannidis now serving a life sentence for his part in the 1967 seizure of power – immediately scrapped a programme of liberalisation introduced earlier and: His was but to do the bidding of a junta strongman who had never made a secret of his belief that Greeks were not ready for democracy. Athens News, 17 November 1999 through Internet archive
  6. ^ Ioannis Tzortzis, University of Birmingham "The Metapolitefsi that Never Was: a Re-evaluation of the 1973 ‘Markezinis Experiment’" quote 1: Thus the students ‘had been played straight into the hands of Ioannidis, who looked upon the coming elections with a jaundiced eye. quote 2: Ioannidis said to Pattakos ‘we are not playing. We shall have a dictatorship, send all our opponents to exile on the islands and stay in power for thirty years!’ through Internet Archive

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Costa-Gavras</span>

Constantinos Gavras film yönetmeni.

Manos Loïzos, , Yunan besteci.

<span class="mw-page-title-main">Augusto Pinochet</span> Şili diktatörü (1973–1990)

Augusto José Ramón Pinochet Ugarte, 1973 yılından 1990 yılına kadar Şili'yi dikta rejimi ile yöneten general. 1973'ten 1998'e kadar Şili ordusunun başkomutanı ve 1973'ten 1981'e kadar Şili Cunta Hükûmeti'nin başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan Krallığı</span> 19. ve 20. yüzyılda Güney Avrupada bir krallık

Yunanistan Krallığı, 1832 yılında dönemin süper güçleri Birleşik Krallık, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Prusya, Fransa ve Rus İmparatorluğu tarafından ilân edilen devlettir. Bağımsızlık duyurusunun yapılmasının ardından, Osmanlı İmparatorluğu'ndan tam bağımsızlığını eline almış olduğu 30 Ağustos 1832 tarihli antlaşmayla uluslararası düzeyde tanınmıştır. Yunan Bağımsızlık Savaşı'nı yöneten geçici Yunan hükûmetinin üzerine kurulmuş ve 1924 yılında krallık devrilerek yerine ikinci Yunan Cumhuriyeti kurulana dek ayakta kalmıştır. Daha sonra cumhuriyetin 1935 yılında yeniden yerini krallığa bırakmasıyla bu kez 1974 yılına dek Yunanistan topraklarında egemen olmuş ve yedi yıllık bir askerî darbe döneminin ardından bugünkü modern Yunanistan Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla tarihe karışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">III. Makarios</span> Kıbrıs Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı ve Kıbrıs Ortodoks Kilisesi başpiskoposu

(Başpiskopos) III. Makarios asıl adı Mihail Hristodulu Muskos veya III. Makaryos, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi başpiskoposu ve bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi amacıyla başlatılan Enosis hareketinin önderleri arasında yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Albaylar Cuntası</span>

1967-1974 Yunanistan Askerî Cuntası, 1967 ile 1974 yılları arasında Yunanistan'da iktidarı ellerinde bulunduran bir dizi sağ-kanat askerî hükûmete verilen isimdir. Aynı zamanda Albaylar Rejimi, Albaylar Cuntası ya da sadece Cunta olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">II. Konstantin (Yunanistan kralı)</span> Yunanistan kralı (1940-2023; hd. 1964-1973)

II. Konstantin, 1964-1973 yılları arasında son Yunanistan kralı.

<span class="mw-page-title-main">17 Kasım Devrimci Örgütü</span>

17 Kasım Devrimci Örgütü kısaca 17N veya N17 olarak da anılır. Türkçe 17 Kasım Örgütü olarak da telaffuz edilmektedir. Marksist-Leninist çizgide olan örgütün kurucu çekirdeğinin 1970'li yılların başından itibaren beraber hareket ettiği düşülmektedir. Fakat 1975 yılından itibaren 17 Kasım Devrimci Örgütü ismini kullanmaya başlamışlardır. 2002 yılında yaşanan tutuklanmalar ve üyeleri hakkındaki davalarla birlikte örgütün dağıldığı düşünülmektedir. ABD hedeflerine ve Yunan hükûmet binalarına saldırılar düzenlemesiyle adını duyurmuştur. Örgüt; Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan hükûmetleri tarafından terör örgütü olarak tanımlanmaktadır.

Uluslararası Öğrenciler Günü, her yıl 17 Kasım'da kutlanan öğrenci aktivizmine adanmış özel bir gündür. Günümüzde bazı üniversitelerde orijinal çıkış biçiminden farklı olarak, üniversitelerin yabancı öğrencileri ve çok-kültürlülüğü kutlama amacıyla 17 Kasım'da organizasyonlar düzenlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Andreas Papandreu</span> Yunan ekonomist ve siyasetçi (1919 – 1996)

Andreas Yeoryu Papandreu, Yunan iktisatçı ve siyasetçi. 1981-1989 ve 1993-1996 arasında başbakanlık yaptı.

1974 Kıbrıs Darbesi veya 1974'te Kıbrıs'ta askerî ihtilâl veya Kıbrıs'ta Yunan Darbesi, 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunanistan'daki askeri cunta desteği ile Kıbrıs'ta enosis'e yönelik milliyetçi Rumların III. Makarios'u devirmesi ve 20 Temmuz 1974'te Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kıbrıs'a harekât düzenlemesine neden olan askerî müdahale.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandros Panagulis</span> Yunan siyasetçi ve şair (1939-1976)

Alexandros Panagoulis Yunan politikacı ve şair. Yunanistan'daki Albaylar Cuntası(1967–1974) yönetimine karşı aktif bir rol üstlendi. 13 Ağustos 1968'de diktatör Georgios Papadapulos'a yaptığı suikast girişimiyle ve tutukluluğu boyunca gördüğü işkenceyle tanındı. Demokrasinin yeniden yapılanmasının ardından Merkez Birliği Partisi'nin bir üyesi olarak Yunan Parlamentosu'na seçildi.

Yorgos Papadopulos, Yunan subay ve devlet adamı. 1967-1974 Yunanistan askerî cuntası döneminde 1967'den 1973'e kadar yine bir cunta üyesi olan Dimitrios Yoannides tarafından devrilene kadar cuntanın liderliğini yapmıştır.

Adamandios Andruçopulos Bir avukat ve profesördü. 1967-1974 Yunan askerî cuntasında çeşitli bakanlık görevlerinde bulundu ve sonunda 1973-1974 yılları arasında cuntacı Dimitrios Yannides tarafından Yunanistan başbakanı olarak atandı.

Panagiotis Kanellopoulos veya Panayotis Kanellopoulos, Yunan yazar, siyasetçi. Yunanistan Başbakanı olarak görev yaptı. 1967-1974 Yunan askerî cunta tarafından devrilen Yunanistan son Başbakanı idi.

<span class="mw-page-title-main">Eksarhia</span>

Eksarhia Atina'nın merkezinde bulunan, özyönetime sahip bir mahalledir. Yunanistan'da anarşizmin merkezi olan mahalle adını burada bir dükkân açan Eksarhos (Έξαρχος) adlı bir tüccardan almıştır. Atina Ulusal Teknik Üniversitesi'nin tarihi binasına yakındır. Doğuda Kolonaki'ye komşu olan mahalle Patission Bulvarı, Panepistimiu Caddesi ve Aleksandras Caddesi'nce çevrelenir. Eksarhia, Atina'nın radikal siyasi ve entelektüel aktivizminin tarihi çekirdeği olmasıyla ünlüdür. Exarcheia genellikle Atina'nın anarşist mahallesi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Askerî cunta</span> Askerî liderlerden oluşan bir komite tarafından yönetilen hükûmet

Askeri cunta askeri liderler komitesi tarafından yönetilen bir hükûmettir. Cunta terimi "toplantı" veya "komite" anlamına gelir ve köken olarak 1808'de Napolyon'un İspanya'yı işgaline karşı İspanyol direnişinin düzenlediği ulusal ve yerel cuntaya dayanır. Günümüzde bu terim oligarşik askeri diktatörlük tipine sahip otoriter hükûmetler için kullanılır. Bu hükûmetler güçlü adam, makine ve patronculuk tipinde olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Yeniden Yapılanma Süreci</span>

Ulusal Yeniden Yapılanma Süreci 1976-1983 dönemi arasında Arjantin devletini yöneten askerî diktatörlük dönemini anlatır. Rejimin temeli 24 Mart 1976 tarihinde Devlet Başkanı Isabel Martínez de Perón'a karşı düzenlenen başarılı darbeyle atılır. İktidarı alan cunta, Kirli Savaş adı verilen ve sivil halka karşı çok çeşitli suçların işlendiği bir süreç başlatmıştır. Rejim 1982 yılında İngiltere'ye karşı başlattığı Falkland Savaşı'nda yenilince toplumsal muhalefet yükselişe geçmiş ve cuntacılar 1983 yılında iktidarı bırakmak durumunda kalmıştır. Takip eden demokrasi döneminde hayatta kalmış olan önde gelen darbecilerin çoğu mahkeme önüne çıkmış ve hapis cezaları almıştır.

Dimitrios İoannidis, Yunan asker. Yunanistan'ı 1967'den 1974'e kadar yöneten cuntanın önde gelen generallerinden birisidir. "Yunanistan'ın Kaddafisi" olarak görülen İoannidis; Türk, Yunan ve Rum kamuoyunda "Türkiye'yi Kıbrıs'a çıkartan adam" olarak biliniyordu. Arka planda kalarak, aralarında Yunanistan cumhurbaşkanı Yeoryos Papadopulos'un görevden alınması ve 1974 Kıbrıs Darbesini planlamakta dahil birçok askerî müdahalede rol oynadı. 1975'te işlediği suçlardan tutuklandı ve müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Otuz beş yıl boyunca hapis yattıktan sonra 16 Ağustos 2010'da 87 yaşında öldü.

<span class="mw-page-title-main">Maria Laina</span>

Maria Laina, Yunan şair, eleştirmen, yazar ve çevirmen.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.