Ateni Sioni Kilisesi

Ateni Sioni Kilisesi
Gürcüce: ატენის სიონი
Temel bilgiler
Ateni Sioni Kilisesi

Konum	Ateni, Şida Kartli, Gürcistan
Koordinatlar	41°54′15″K 44°05′44″D / 41.90417°K 44.09556°D / 41.90417; 44.09556
İnanç	Gürcü Ortodoks Kilisesi
Mimari
Mimari tür	Kilise
Tamamlanma	7. yüzyıl

Ateni Sioni Kilisesi (Gürcüce: ატენის სიონი) 7. yüzyılın başlarında inşa edilmiş bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Gori şehrinin 10 km güneyinde, tarihsel Ateni şehrinin de bulunduğu Tana Nehri vadisinde yer alır. Kiliseye adını veren "Sioni" kelimesi Kudüs'teki Zion Dağı'ndan gelir.

Mimarisi

Sioni, dört nişli ve apsisli kiliselerin erken örneklerinden biridir.^[1] Dört apsisin arasında üç tane çeyrek niş vardır. Bu nişler merkez alana açıktır. Kilisenin haç şeklindeki içinin ölçüleri 24 x 19.22 metredir, kilisenin cepheleri yeşilimsi ve dikdörtgen şeklindeki oymalı gri taşlarla karşı karşıyadır. Kilisenin cephesi, zengin süslemeler ve figüratif kabartmalarla süslüdür. Kilise tarihlenmemiştir ama tasarımı Mesheti'deki Cvari Manastırı'na çok benzemektedir. Genel olarak Cvari kilisesinin daha eski bir örnek olduğu savunulur. Bu nedenle bazı sanat tarihçileri bu kilise tipine "Cvari tipi" kilise der.^[2] Güney cephesindeki yazıtta “Ben, bu kutsal kilisenin yapımcısı Todosak” olarak geçen Todosak, orijinal kilisenin Ermeni mimarı olarak kabul edilir.^[3] Todosak'ın 10. yüzyıldan sonra kiliseyi yenileyen kişi olması da bir başka ihtimaldir.^[4]

Yazıtlar

Kilisenin duvarları, Gürcü alfabesinin ilk versiyonlarından olan Nushuri veya "Nusha-Hutsuri"nin 835 yılından kalma bilinen ilk örneklerini içerir. Günümüzde kullanılan Gürcü alfabesi Mhedrulinin ilk örnekleri de yine Ateni Sioni kilisesinde bulunmuştur ve 980'li yıllarda yazıldığı düşünülmektedir. Kilise üzerindeki yazıtlardan biri, I. Aşot'un babası, ilk belgelenen Gürcü Bagratid asilzadesi ve Gürcistan'ın yeni kraliyet hattının ilk soylusu olan I. Adarnase'yi andırıyor.^[5]

Kilisenin yanında Orta Çağ'dan kalma müstahkem Ateni kasabasının (günümüzde Didi Ateni ve Patara Ateni köyleri) kalıntıları vardır.

Kaynakça

^ Patrick Donabedian & J.-M. Thierry, Armenian Art, New York 1989, p.67.
^ Wachtang Beridse, Die Baukunst des Mittelalters in Georgien, Berlin 1980, p.27.
^ Patrick Donabedian & J.-M. Thierry, Armenian Art, New York 1989, p.499.
^ Rapp, Stephen H. (1997), Imagining history at the crossroads: Persia, Byzantium, and the architects of the written Georgian past, p. 648. Armenian Research Center collection, University of Michigan.
^ Rapp, Stephen H. (2003), Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts, p. 383. Peeters Bvba 90-429-1318-5.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Ateni Sioni Church ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bolnisi Sioni</span>

Bolnisi Sioni veya Bolnisi Sioni Katedrali Gürcistan'ın Bolnisi ilinin Bolnisi köyünde bulunan bir Gürcü Ortodoks bazilikasıdır. Katedral 478 ve 493 yılları arasında inşa edilmiştir. Gürcistan'daki mevcut kiliseler arasında en eskisidir. Piskopos David, Bolnisi Sioni'nin yapımı sırasında kilisesi lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Kvetera Kilisesi</span> Gürcü Ortodoks Kilisesi

Kvetera Kilisesi Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki tarihi müstahkem şehri Kvetera'da bulunan Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Ahmeta şehrinin yaklaşık 10 kilometre batısında, İlto nehrinin sağ kıyısında bulunur. Kvetera Kilisesi, 10. yüzyılın başlarında inşa edilmiştir. Kilise, 24 Ekim 2007'den beri UNESCO Dünya Mirası listesindedir.

Samşvilde, Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesine bağlı Tetritskaro ilçesinde Samşvilde köyünde yer alan yıkık müstahkem şehir ve arkeolojik sittir. Kentteki kalıntılar çoğunlukla Orta Çağ yapılarından kalmadır. Hrami nehri vadisinin yanında konumlanan sit, 2.5 km uzunluğunda ve 400 m genişliğindedir. En tanınmış yapılardan bazıları, Samşvilde Sioni Kilisesi ve kayalık bir nehrin burnuna dikilmiş olan kaledir.

Sioni Meryem'in Ölümü Kilisesi Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yer alan bir Gürcü Ortodoks katedralidir. Kutsal Topraklar'daki belirli yerlerin isimlerini kiliselere vermek bir Orta Çağ Gürcü geleneğiydi, Sioni katedrali adını Kudüs'teki Zion Dağı'ndan almaktadır. Gürcistan'daki Sioni adını taşıyan diğer kiliselerden ayrılması için yaygın olarak Tiflis Sioni olarak adlandırılır.

Tsuğruğaşeni Gürcistan'ın Bolnisi ilçesinde yer alan bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir.

Htsisi Yahya Kilisesi, Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Haşuri belediyesinde yer alan bir kilisedir. Htsisi köyüne 1.5 km uzaklıkta konumlanmıştır.

Eredvi Yorgi Bazilikası, günümüzde tartışmalı bir bölge olan Güney Osetya'nın Şida Kartli bölgesindeki Eredvi köyünde bulunan bir 10. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Binadaki yazıtta yazdığına göre, kilise mimar Tevdore Taplaisdze tarafından yaptırılmıştır. Kilisenin temeli 906 yılında atılmıştır. Kilise, yeniden yapılanmalarına rağmen orijinal mimari özelliklerini büyük ölçüde korumuş üç nefli bir bazilikadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine yazılmıştır. Rus-Gürcü Savaşı'ndan sonra, Gürcülerin kiliseye erişimi kesilmiş ve hizmetler Güney Osetya yetkilileri tarafından kısıtlanmıştır.

Dmanisi Theotokos Katedrali, yaygın olarak bilinen adıyla Dmanisi Sioni Kilisesi Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesindeki Dmanisi Tarihi Sit Alanının kalbinde yer alan bir Erken Orta Çağ bazilikasıdır. Kilise, üç bölümlü nefe, belirgin şekilde çıkık apsise ve 13. yüzyılın başlarında zengin biçimde süslenmiş bir nartekse sahiptir. Sioni kilisesi, 2009 yılında yenilenen ve faal durumda olan bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Devlet tarafından Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtı listesine eklenmiştir.

Rustavi Meryem'in Göğe Çıkışı Kilisesi daha iyi bilinen adıyla Rustavi Sioni Gürcistan'ın Rustavi şehrindeki bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. 2000 ve 2011 yılları arasında inşa edilmiştir. Proje, Besarion Menabde, Nikoloz Abaşidze ve Nikolos Dadiani tarafından hayata geçirilmiştir. İnşaat işleri, Temur Burkiaşvili tarafından yönetilmiştir.

Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi, Ksani nehri vadisindeki Tsitkoli köyünün yanında konumlanmış bir 8-9. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kubbesiz ve kubbeli kilise tasarımlarının özelliklerini birleştiren kilise, Orta Çağ Gürcü mimarisinin "geçiş dönemine" ait olarak sınıflandırılmaktadır. Kilisenin bulunduğu bölge, Ağustos 2008'deki yılındaki Rus-Gürcü Savaşı savaşında Rus ve Güney Oset birliklerinin kontrolü altına giren Ahalgori belediyesinin parçasıdır. Savaşla beraber, Gürcü din adamları ve kilise cemaati kiliseye erişimlerini kaybetmiştir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Urbnisi İlk Şehit Aziz Stephen Katedrali, yaygın olarak bilinen adıyla Urbnisi Sioni Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Urbnisi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks katedralidir. İlk kez 6. yüzyılda inşa edilmiş olan kilise, 10 ve 17. yüzyıllarda yeniden inşa edilmiştir. Yapı, görece büyük bir üç nefli bazilikadır. Kilise duvarları, Gürcü alfabesinin kullanıldığı en eski örneklerin de bulunduğu birçok yazıt içermektedir. Katedral, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Hirsa Aziz Stephen Manastırı Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın temelinin, 6. yüzyılda yaşamış On Üç Süryani Babadan biri olan keşiş Stephen'a dayandığı düşünülmektedir. Kubbeli bir kilise olan mevcut yapı, 886 ve 1822 arasındaki bir dizi yeniden yapılanmanın sonucudur. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Samşvilde Sioni Kilisesi,, Gürcistan'ın güneyinde Kvemo Kartli bölgesindeki Samşvilde tarihî koruma alanında bulunan bir harabe, Orta Çağ Ortodoks katedrali kalıntılarıdır. Apsisli sığınağı ve pastoforiumlu merkezi kubbesi olan kilise, 759 ve 777 yılları arasında inşa edilmiştir. Günümüzde harabe durumunda olan kiliseden geriye sadece doğu duvarının parçaları kalmıştır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Bolnisi haçı, Gürcistan'ın ulusal sembolü olarak kullanılan haçtır. Bugünkü Gürcistan sınırları içinde en eski kilise olan ve 5. yüzyılda inşa edilmiş olan Bolnisi Sioni kilisesindeki bir süslemeden alınmıştır.

Aparank Kutsal Haç Manastırı veya Abarank Manastırı (Ապարանք), Van ilinin Bahçesaray ilçesinde yer alan bir Ermeni manastırıdır.

İberya'nın Hristiyanlaştırılması, Hristiyanlığın 4. yüzyılın başlarında Azize Nino'nun, Klasik Antik Çağ'da İberya olarak bilinen eski bir Gürcü krallığı olan Kartli'de yaptığı vaaz ile yayılmasını ifade eder ve bunun sonucunda o zamanın pagan Kralı İberya'nın III. Mirian'ı tarafından Hristiyanlığın bir devlet dini olarak ilan edilmesi ile sonuçlanır. Sozomenos'a göre bu durum, çok tanrılı Gürcülerin "Kartli Tanrıları" olarak bilinen köklü antropomorfik putlara sahip olması nedeniyle, kralın "büyük ve barbar ulusunun Mesih'i itiraf etmesine ve babalarının dininden vazgeçmesine" yol açmıştır. Kral, tüm inşaat süreçlerinin ana sponsoru, mimarı, başlatıcısı ve organize edici gücü olacaktır. Sokrates Skolastikos'a göre, Habeşliler ile birlikte "Hıristiyan inancını ilk kez İberyalılar benimsedi" ancak bu olayın kesin tarihi hâlâ tartışılmaktır. Gürcü hükümdarları, Ermenilerle birlikte dünyanın herhangi bir yerinde Hristiyan inancına geçen ilk halklar arasındadır. Ermeni-Gürcü dini rekabetinin ve kristolojik tartışmaların tırmanmasından önce, Kafkas Hristiyanlıkları olağanüstü derecede kapsayıcı, çoğulcu ve esnekti; bu durum, özellikle 6. yüzyıldan itibaren kristalleşen "ulusal" kiliseler olarak çok daha sonra kurulan katı dini hiyerarşileri ile son buldu. Bölgedeki muazzam çeşitliliğe rağmen, Hristiyanlaşma süreci, Geç Antik Çağ boyunca Avrasya'nın en enerjik ve kozmopolit bölgeleri olan ve Gürcüleri ve Ermenileri tartışmasız bir şekilde büyük bir uygarlık içinde herhangi bir bölgeye yerleştirecek kadar zor olan Kafkasya'da tüm bölgeyi kapsayan bir olgudur. Krallığın Hristiyanlaştırılmasında önemli bir rol oynayan Kartli'nin kraliyet başkenti Mtsheta'daki Yahudiler, Gürcü monarşisi ile Kutsal Topraklar arasındaki bağların derinleşmesine güçlü bir ivme kazandıracak ve Filistin'de Gürcülerin varlığının artmasına yol açacaktır. İberyalı Petrus'un ve diğer hacıların faaliyetlerinin de doğruladığı gibi, Nasıra Gürcü yazıları yanı sıra Yahudiye Çölü'nde bulunan en eski onaylanmış Gürcüce Birü’l-Kutt yazıtları da buna dahildir.

Orcohi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Orcohi olan Orucuk köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Günümüze kalıntıları ulaşan köydeki iki Gürcü kilisesinden biridir.

Çamhusi Kilisesi veya Kamhisi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kamhisi / Çamhusi olan Dokuzelma köyünde Gürcü döneminden kalma bir kiliseydi.

Hozabiri Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Çihishevi olan Yanıklı köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Hozabiri Kilisesi, eski Hozabiri köyünün kilisesiydi ve bundan dolayı bu adla anılmaktadır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.