Ateizm ya da tanrıtanımazlık, Tanrı'nın, tanrıların, doğaötesi inançların ya da ruhani varlıkların reddidir. Bu fikirde olanlara ateist ya da tanrıtanımaz denir.
Devlet ateizmi, katı ateizmin veya nonteizmin siyasi rejimlere dahil edilmesidir. Bir dereceye kadar genellikle ideolojik olarak dinsizlikle ve dinsizliğin teşvikiyle ilişkilendirilen bir din - devlet ilişkisini tanımlar. Devlet ateizmi, bir hükûmetin ruhban karşıtlığını teşvik etmesi anlamına gelebilir. Dinin vatandaşın günlük yaşamına dahil edilmesi de dahil olmak üzere, kamusal ve siyasi yaşamın her alanında dinin kurumsal güç ve nüfuzuna karşı çıkan bir anlayıştır.
En geniş tanımıyla ateizm; teizmin, yani belirli bir dine ait bir tanrı veya tanrılara olan inancın yokluğudur. Bir kişinin ateist sayılabilmesi, aynı anda monoteistik, politeistik veya nonteistik bir mezhebin taraftarı olması konusu hala devam eden teolojik bir tartışmadır. Dinî veya ruhanî sayılabilecek birtakım inançlara sahip bazı insanlar kendilerini "ateist" olarak tanımlarken; bazıları ise ateizm ve din konularının birbirinin karşıtı olduğunu iddia eder.
Uluslararası Ateist Birliği (UAB), kamuoyunu ateizm, sekülerizm ve benzer konularda eğitmeyi amaçlayan çeşitli örgütlerin ve bireylerin bir araya geldiği bir federasyondur. UAB 1991 yılında kurulmuştur.
Apateizm ya da tanrıumursamazlık, tanrının veya tanrıların varlığı veya yokluğu konusunda ilgisiz, kayıtsız kalma durumudur. Bir apateist, tanrının veya tanrıların var olduğu veya olmadığı yönündeki iddiaları kabul etmek veya reddetmekle ilgilenmez. Bir inanç, iddia veya bir inanç sisteminden ziyade bir tutum olarak nitelendirilir.
Açık ve kapalı ateizm, George H. Smith (1979) tarafından ortaya atılmış ateizm alt kümesidir. Smith'in tanımına göre, açık ateizm farkında olarak teistik bir inanca sahip olmama.; kapalı ateizm herhangi bir doktrini bilmeden, teistik inancın reddi. şeklindedir. Açık ateistler, "Tanrı" fikrinin varlığından haberdardır ve çeşitli argümanlara dayanarak reddederler. Kapalı ateistler ise herhangi bir din/Tanrı/inanç konusunda benimsemiş oldukları bir görüş olmadığı için ateistlerdir.
Ateistlere karşı ayrımcılık, diğer kişiler tarafından ateist olarak imlenerek zulüm görmek ve ayrımcılığa uğramaktır. 13 farklı ülkede ateist olanlar idam ile cezalandırılmaktadır.
Ateizm Derneği, Türkiye’nin ilk resmî ateist derneğidir. Ateizm Derneği, toplumda genel kabul görmüş olan ön yargı ve inançlardan arınmış; dinin, felsefi ya da ideolojik görüşlerin, toplumsal bir baskı aracı olarak kullanılmasına karşı kurumsal mücadele veren; Türkiye ateistlerinin kendi görüşlerini yasal zeminde özgürce ifade edebilmesini teşvik eden, bilimsel, felsefi ve teolojik konularda eğitici projeler düzenleyen yasal bir kurumdur.
Yeni Ateizm, bazı yirmi birinci yüzyıl ateistleri tarafından ileri sürülen bir akımdır. Bu modern ateizm ve laiklik akımı, din eleştirmenleri olarak da bilinen, batıl inanç, din ve usdışılıkçılık gibi görüşlerin anlayışla karşılanmaması gerektiğini; tam tersine, özellikle de bunların etkilerinin devlet, eğitim ve politikada hissedildiği her dönemde bunlarla mücadele edilmesi, bunların eleştirilmesi ve yalanlarının açığa çıkarılması gerektiğini düşünen bir grup yazar ve düşünür tarafından savunulmaktadır. "Yeni Ateizm" terimi, Gary Wolf tarafından 2006 yılında Wired dergisinde yayımlanan bir makalede ilk defa kullanılmıştır.
Ateizme genel bir bakış ve güncel bir rehber olarak aşağıdaki ana hatlar verilmiştir:
Türkiye'de dinsizlik, ülkedeki dini inancın eksikliği, ilgisizliği veya reddinin boyutunu ifade eder. Anketlere göre, deistlerin, ateistlerin, agnostiklerin ve diğer bağımsız kişilerin nüfus içindeki payına ilişkin kesin tahminler farklılık gösterse de, Türkiye'de İslam baskın inançtır ve dinsizler azınlık oluşturmaktadır.
Marksist-Leninist ateizm ya da bilinen diğer adıyla Marksist-Leninist bilimsel ateizm, Marksizm-Leninizm'in antiklerikal ve dinsizlik unsurudur. Sovyetler Birliği'nin resmi devlet ideolojisi idi.
Soviet Life, The USSR veya günümüzdeki adıyla Russian Life Sovyetler Birliği'inde yayınlanan ve Sovyet yaşam tarzını anlatan aylık kültür dergisi idi. 64 sayfa ve renkli olarak basılan dergi ilk kez 1956 yılında basıldı. Günümüzde Russian Life adıyla özel sektörde yayınlanan dergi ABDli ve Rus çalışanlar tarafından düzenlenmektedir.
1917 Devrimi sırasında, Rus Ortodoks Kilisesi otokratik yapıda olan devlet ile derinden entegreydi ve resmi bir statüye sahipti. Bu durum, Bolşeviklerin dine karşı tutumuna ve dini kontrol altına almak için attıkları adımlara katkıda bulunan önemli bir faktördü. Böylece SSCB, resmi ideolojisine dayalı devlet ateizmini (gosateizm) kurmak ve mevcut dinlerin ortadan kaldırılması ve gelecekte dini inancın çoğalmasını engellenmek için uğraşan ilk devlet oldu.
Din karşıtlığı (Antireligion), her türlü dine karşı çıkmaktır. Örgütlenmiş dine, dinî ayinlere ve dinî kurumlara karşı çıkmayı içerir. Din karşıtlığı terimi, örgütlenmiş olsun ya da olmasın belirli doğaüstü ibadet veya uygulama biçimlerinin karşıtlığı olarak da kullanılmıştır.
Dinsizlik; deizmi, agnostisizmi, ignostisizmi, din karşıtlığını, ateizmi, şüpheciliği, letsizmi, dindar olmayan spiritüalizmi, özgür düşünceyi, antiteizmi, apateizmi, inançsızlığı, pandeizmi, seküler hümanizmi, dindar olmayan teizmi, panteizmi, panenteizmi ve yeni çağı da kapsayabilecek çeşitliliktedir.
Militan Ateistler Birliği (Rusça: Сою́з Вои́нствующих Безбо́жников, latinize: Soyúz Voínstvuyushchikh Bezbózhnikov), ayrıca Tanrısızlar Derneği veya Tanrısızlar Birliği, işçi ve entelijansiyaların oluşturduğu ateist ve din karşıtı bir örgüttü. Sovyet Rusya, 1925'ten 1947'ye kadar Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin ideolojik ve kültürel görüş ve politikalarının etkisi altındaydı. Parti üyeleri, Komsomol gençlik hareketi üyeleri, belirli bir siyasi bağlantısı olmayanlar, işçiler, gaziler ve askerlerden oluşuyordu.
Tatar Dinsizler Birliği; Sovyetler Birliği’ndeki Tatar, Marksist-Leninist ateizm yanlısı örgüttü. 1928'den 1937'ye kadar başkanlığını Burhan Mansurov yaptı. 1928'de liderleri tutuklandı. Tutuklananların Bolşevik Partisi üyelikleri iptal edildi ve bazılarına ölüm cezası verildi.
Ateizmin tarihi, ateizm düşüncesinin Antik Çağ'dan günümüze tarihini kapsayan süreçtir. Ateizm, Tanrı'nın veya tanrıların var olduğu iddiasının reddidir. Diğer bir deyişle, ateizm, Tanrı veya tanrıların var olmadığı görüşünü benimser ve bu iddiaya karşı yapılan herhangi bir iddianın yanlış olduğunu savunur.
Negatif ateizm veya zayıf ateizm, bir kişinin tanrıların var olduğuna inanmadığı ancak kesin olarak var olmadıklarını açıkça iddia etmediği bir bir ateizm türüdür. Pozitif ateizm veya güçlü ateizm ise hiçbir tanrının var olmadığını ileri süren ateizm türüdür.
