İçeriğe atla

Atbaşı Bulutsusu

Koordinat:Sky map 05sa 40d 59s; -02º 27' 30″
Atbaşı Bulutsusu
Bulutsu
HUT tarafından elde edilen Atbaşı bulutsusu fotoğrafı.
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızAvcı
Sağ açıklık (α)05sa 40d 59,0s
Dik açıklık (δ)-02° 27′ 30,0″
Görünür büyüklük (V)+11,00
Görünür boyutlar (V)8 × 6 yay-dakika
Özellikler
Uzaklık1.500 ly (460 pc)
Katalog belirtmeleri
IC 434 • Barnard 33 • LDN 1630 • M3T 31 • [OS98] 52
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
Ayrıca bakınız: Bulutsu listeleri

Atbaşı Bulutsusu (parlak bulutsu IC 434 içindeki Barnard 33 veya B33 olarak da bilinir), Avcı takımyıldızındaki küçük karanlık bir bulutsudur.[1] Avcı Kuşağı'nın en solundaki Zeta Orionis (ζ Ori) veya Alnitak'ın hemen yanında, büyük ve koyu renkli moleküler bulutun bir parçasıdır.

Lynds 1630 olarak bilinen yoğun toz bulutunun güney bölgesinde, IC 434 denilen çok daha büyük, aktif yıldız oluşumlu H II bölgesinin kenarında görülmektedir.[2]

Atbaşı Bulutsusu Dünya'dan yaklaşık 422 parsek veya 1.375 ışık yılı uzaklıktadır.[2][3]

At başına benzemesi nedeniyle en kolay tanınan bulutsulardandır.[4] Işıyan gazların önünde, karanlık toz bulutlarından oluşan perdelenme sonucu "Atbaşına" benzeyen şeklinden dolayı en tanınan bulutsulardandır. Şekil ilk olarak 1888 yılında Harvard koleji gözlemevinde alınan B2312 fotoğraf plağında Williamina Fleming tarafından fark edilmiştir.

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu'nu kullanan gök bilimciler, bulutsunun "yelesini" benzeri görülmemiş bir ayrıntıyla görüntüledi ve ultraviyole ışığın gaz ve tozla etkileşime girdiği fotodisosiyasyon bölgesinin karmaşıklığını ortaya çıkardılar.[5][6]

Tarihçe

Bulutsu, İskoç gök bilimci Williamina Fleming tarafından 1888'de Harvard Üniversitesi Gözlemevi'nde çekilen bir fotoğraf plakasında keşfedildi.[7][8] İlk açıklamalardan biri Edward Emerson Barnard tarafından yapılmış ve şu şekilde tanımlanmıştır: "Karanlık kütle, çap 4′, ζ Orionis'in güneyinde uzanan bulutsu şerit üzerindedir", kataloglama karanlık bulutsuyu Barnard 33 olarak tanımlar.[9]

Yapı

Toz ve gazdan oluşan karanlık bulut, Orion moleküler bulut kompleksinde yıldız oluşumunun gerçekleştiği bir bölgedir. Kuzey Yarımküre'de kış akşamı gökyüzünde ve Güney Yarımküre'de yaz akşamı gökyüzünde belirgin olan Orion takımyıldızındadır.

Atbaşı Bulutsusu ve çevresi. Sol alt köşedeki yansıma bulutsusu NGC 2023.

Kırmızı ışıma, bulutsunun arkasındaki ve yakınlardaki parlak yıldız Sigma Orionis (σ Orionis/ σ Ori) tarafından iyonlaştırılmış hidrojen gazından (Hα) kaynaklanır.

Atbaşı'nın alt kısmı sol tarafa doğru gölge yapsa da, bulutsusunun koyu rengi büyük oranda yoğun tozdan kaynaklanır. Bulutsuyu terk eden gaz akıntıları, güçlü manyetik alanlar tarafından huni biçiminde akmaya zorlanır. Atbaşı Bulutsusu'nun altındaki parlak noktalar, henüz oluşum aşamasındaki genç yıldızlardır. Işığın Atbaşı Bulutsusu'ndan bize ulaşması yaklaşık 1.500 yıl sürer.[10]

Manyetik alanlar gazları yönlendirerek bulutsuyu akışlara bırakır ve bu akışlar arka plandaki parıltıya karşı ön plandaki çizgiler olarak gösterilir.[11] Parlayan hidrojen gaz şeridi muazzam bulutun kenarı belli eder ve yakındaki yıldızların yoğunlukları her iki tarafta da belirgin şekilde farklıdır.

ESO Atbaşı bulutsusunun fotoğrafı.
Orion'un Kemeri'nin üç parlak yıldızı, kemer yıldızı Alnitak'ın sol alt tarafındaki Atbaşı bulutsusu ile birlikte

Kaynakça

  1. ^ Arnett, Bill (2000). "Horsehead Nebula". 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014. 
  2. ^ a b "VLT Images the Horsehead Nebula". European Southern Observatory. 25 Ocak 2002. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2019. 
  3. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Gaia DR2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  4. ^ Sharp, Nigel (2014). "The Horsehead Nebula". National Optical Astronomy Observatory. Association of Universities for Research in Astronomy. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014. 
  5. ^ "James Webb Telescope shares Remarkable Views of the Horsehead Nebula". www.jameswebbdiscovery.com (ABD ingilizcesi). 19 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2024. 
  6. ^ "Webb Captures Top of Iconic Horsehead Nebula in Unprecedented Detail - NASA Science". science.nasa.gov (ABD ingilizcesi). 18 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2024. 
  7. ^ Alex Newman (28 Ağustos 2017). "Unearthing the legacy of Harvard's female 'computers'". BBC News. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2017. 
  8. ^ Cannon, Annie J. (Haziran 1911). "Williamina Paton Fleming". Science. 33 (861) (30 Haziran 1911 tarihinde yayınlandı). ss. 987-988. Bibcode:1911Sci....33..987C. doi:10.1126/science.33.861.987. PMID 17799863. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2024. 
  9. ^ Barnard, E. E. (1919). "On the dark markings of the sky, with a catalogue of 182 such objects". Astrophysical Journal. Cilt 49. ss. 1-24. Bibcode:1919ApJ....49....1B. doi:10.1086/142439. 
  10. ^ "APOD NASA". 3 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2009. 
  11. ^ "The Horsehead Nebula/IC434". National Optical Astronomy Observatory. NOAO. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bulutsu</span> Yıldızlararası bulut cisimleri

Bulutsu, iyonize, nötr veya moleküler hidrojen ve kozmik tozdan oluşabilen, yıldızlararası ortamın belirgin bir şekilde ışıldayan kısmıdır. Bulutsular genellikle Kartal Bulutsusu'ndaki "Yaratılış Sütunları" gibi yıldız oluşum bölgeleridir. Bu bölgelerde gaz, toz ve diğer malzemelerin oluşumları bir araya gelerek daha yoğun bölgeler oluşturur ve bu yoğun bölgeler daha fazla madde çekerek sonunda yıldızları oluşturacak kadar yoğun hale gelirler. Geri kalan malzemenin ise gezegenler ve diğer gezegen sistemi nesnelerini oluşturduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 1999</span>

NGC 1999, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1,500 ışık yılı uzaklıkta bulunan toz dolu, parlak bir yansıma bulutsusu. William Herschel tarafından 5 Ekim 1785 tarihinde keşfedilmiştir. Yakınlarında bulunan değişen yıldız V380 Orionis'in ışığı ile aydınlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karanlık bulutsular listesi</span> Vikimedya liste maddesi

"Karanlık bulutlar" da denilen karanlık bulutsuların listesi.

<span class="mw-page-title-main">Rozet Bulutsusu</span>

Rozet Bulutsusu Samanyolu bölgesinde Tekboynuz takımyıldızı içindeki dev moleküler bulutun bir ucunun kenarında yer alan, büyük ve yuvarlak bir H II bölgesi. Açık yıldız kümesi NGC 2244, bulutsu ile yakından ilgilidir, kümenin yıldızları bulutsunun maddesinden oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tilki Kürkü Bulutsusu</span>

Tilki Kürkü Bulutsusu, Tekboynuz takımyıldızında Orion'un sağ kolunun yakınında bulunan ve NGC 2264 bölgesi'nin bir parçası olan bulutsudur. Sharpless kataloğunda 273 numaralı nesnedir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 6302</span>

NGC 6302, Akrep takımyıldızı'nda yaklaşık olarak 4.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan çiftkutuplu bir gezegenimsi bulutsudur. Bu, gözlenmiş en ilginç ve karmaşık gezegenimsi bulutsulardan birisidir. NGC 6302 orta yıldızlı bir galaksinin en sıcak cismidir, tayf bilgileri merkezindeki yıldızın yüzey sıcaklığını 200.000 °K olarak göstermektedir ki bu da bulutsuyu oluşturan yıldızın çok büyük bir yıldız olduğunu gösterir.

<span class="mw-page-title-main">IC 5146</span> Kuğu Takımyıldızında bulutsu

IC 5146, Kuğu takımyıldızı'nda bulunan ve Caldwell Kataloğu'nda yer alan bir Yansıma/Salma bulutsusu. Görünen parlaklığı +10,0/+9,3/+7,2. gökyüzü koordinatları S.A. 21sa 53,5d , D.A.+47° 16′. Çıplak gözle de görülebilen Pi Cygni, Kertenkele takımyıldızı içerisindeki açık yıldız kümesi NGC 7209 ve parlak açık yıldız kümesi M39 yakınlarında bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 7635</span>

Barnard'ın Galaksisi'ndeki Kabarcık Bulutsusu için Kabarcık Bulutsusu konusuna bakınız

<span class="mw-page-title-main">Tarantula Bulutsusu</span>

Tarantula Bulutsusu, Büyük Macellan Bulutu içerisindeki bir H II bölgesidir. İlk başta bir yıldız olarak kayıtlara geçmiş olan 30 Doradus, 1751 yılında Nicolas Louis de Lacaille tarafından bulutsu olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sh2-279</span> yansı bulutsusu

Sh2-279, Avcı takımyıldızında bulunan bir HII bölgesi ve parlak bulutsuları içeren bir yansı bulutsusudur. Avcı'nın Kılıcı olarak bilinen asterizmin en kuzey ucunda, Avcı Bulutsusu'nun 0,6 derece kuzeyinde yer alır. Sh2-279 içerisinde gömülü bulunan yansı bulutsusu popüler bilimde Koşan Adam Bulutsusu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Alev Bulutsusu</span>

Alev Bulutsusu veya NGC 2024, Avcı takımyıldızı bölgesinde ve yaklaşık olarak 900 ile 1500 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir salma bulutsusudur.

<span class="mw-page-title-main">Karina Bulutsusu</span>

Karina Bulutsusu, çevresindeki açık yıldız kümesiyle birlikte büyük ve parlak bir bulutsu. Eta Carinae ve HD 93129A, Samanyolu içindeki en büyük kütleli ve parlak yıldızlardır. Bulutsu, Karina takımyıldızı yönünde Dünya'dan yaklaşık olarak 6.500 ilâ 10.000 ışık yılı uzaklıkta bulunmaktadır ve çoklu O-tipi yıldızlar içerir.

<span class="mw-page-title-main">Pipo Bulutsusu</span>

Pipo Bulutsusu Yılancı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 600 - 700 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir karanlık bulutsudur. Arkasında Samanyolu'nun yıldız bulutlarını gizleyen, büyük ve pipo benzeri bir toz şerididir.

<span class="mw-page-title-main">Barnard İlmiği</span>

Barnard İlmiği Avcı takımyıldızı yönünde bulunan bir yayma bulutsusu. Parlak Atbaşı ve Orion bulutsularını da içeren devasa moleküler bulutun bir parçasıdır. İlmik, Orion bulutsusu üzerinde yoğunlaşan büyük bir yay şeklini almaktadır. Orion bulutsusu içindeki yıldızların, ilmiğin iyonlaşmasından sorumlu oldukları düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Edward Emerson Barnard</span> Amerikalı gökbilimci (1857 – 1923)

Edward Emerson Barnard, Amerikalı astronomdur. Yaygın olarak E. E. Barnard ismiyle, yetenekli bir astronomi gözlemcisi olarak tanındı. Özellikle 1916 yılında keşfettiği Barnard Yıldızı ile tanınır ve adı verilerek onurlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Orion Kompleksi</span>

Orion Kompleksi, Avcı takımyıldızı yönünde bulunan; parlak bulutsular, karanlık bulutsular ve genç yıldızlardan oluşan büyük bir gruptur. 1.500 ile 1.600 ışık yılı uzaklıkta bulunan bu kompleks, yüzlerce ışık yılı genişliktedir. Bulutsunun bazı parçaları dürbün ve küçük teleskoplarla gözlenebildiği gibi, Orion Bulutsusu gibi bazı parçalar çıplak gözle de gözlemlenebilir.

Kleinmann-Low Bulutsusu veya Orion KL, Avcı takımyıldızı içinde bulunan ve Orion Bulutsusu'nun en aktif parçası olan karanlık bulutsudur. 1967 yılında Douglas Kleinmann ve Frank Low tarafından keşfedilmiştir. Genç ve yeni oluşmakta olan yıldızlardan oluşan bir küme, toz dolu bir moleküler bulut içinde gömülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Karanlık bulutsu</span>

Karanlık Bulutsu, soğurma bulutsuları olarak da anılan bu yıldızlararası bulutlar, koyu renkli gaz ve toz topluluklarıdır ve sıklıkla içlerinde oluşmakta olan yıldızları barındırmaktadırlar. Karanlık bulutsular, parlak bir bulutsunun bir kısmını örttüklerinde veya arka plandaki yıldızları örttüklerinde görülebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Orion Bulutsusu</span> Avcı takımyıldızı bölgesinde, Avcı Kuşağının güneyinde yer alan dağınık bir bulutsu

Orion Bulutsusu, Samanyolu içerisinde Avcı takımyıldızı bölgesinde, Avcı Kuşağı'nın güneyinde yer alan dağınık bir bulutsudur. En parlak bulutsulardan olan Orion yaklaşık 24 ışık yılı çapındadır ve gece çıplak gözle görülebilir. Dünya'ya en yakın yıldız oluşum bölgesidir ve yaklaşık olarak 1.270 ışık yılı uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çelenk Bulutsusu</span> Salma bulutsusu ve H II bölgesi

Çelenk Bulutsusu, Kahraman takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 1000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir salma bulutsusu ve H II bölgesidir. Boğa takımyıldızı ile sınırın yakınında, Samanyolu içinde Kahraman moleküler bulutu kompleksinde yer alır. Yıldız doğumevleri olarak nitelendirilen bunun gibi yıldızlararası bulutlar bebek yıldızların doğduğu yerlerdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.