İçeriğe atla

Atatürk çiçeği

Euphorbia pulcherrima
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Magnoliopsida
Klad:Eudicots
Klad:Rosids
Takım:Malpighiales
Familya:Euphorbiaceae
Cins:Euphorbia
Tür: E. pulcherrima
İkili adlandırma
Euphorbia pulcherrima
Willd. ex Klotzsch

Euphorbia pulcherrima veya Atatürk çiçeği, Euphorbia cinsine bağlı Meksika ve Guatemala'ya özgü bir bitki türüdür.[2]

Özellikleri

Çalı veya küçük ağaç formundadır. Yaklaşık 0,6-4 m (2,0-13,1 ft) yüksekliğe erişebilir. Koyu yeşil yaprakları 6-16 santimetre (2,4-6,3 in) uzunluğundadır. Normalde ateş kırmızısı olan brakteleri, turuncu, soluk yeşil, krem rengi, pembe veya beyaz kültivarlarının olması ve grup halinde durmaları sebebiyle genelde taç yapraklarıyla karıştırılır.[3] Brakte renkleri fotoperiyodizm ile oluşturulur. Canlı ve parlak renkli olabilmesi için gün içinde yüksek oranda ışığa maruz kalması gerekir.[4]

Sınıflandırma

Etimoloji

"Atatürk çiçeği" adı bir süs bitkisi olarak Türkiye'de tanınması ve yetiştirilmesine önayak olan Mustafa Kemal Atatürk'ten gelir. Yetiştirilmesi sırasında görev alan bitki bilimcilerden gelen öneri üzerine bitkiye bu isim takıldı. 8 Temmuz 1935 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nin birinci sayfasındaki tek sütunluk "Atatürk çiçeği" üst ve "Amerika'da yeni sarı bir çiçeğe Büyük Önderimizin adı verildi" alt başlıklı, Şikago kaynaklı özel haberde "Geçenlerde Vanderbild Üniversitesi profesörlerinden Kırklend laboratuvarında muhtelif operasyonlar neticesinde sarışın renkte yeni bir çiçek elde etmeye muvaffak oldu. Profesör bu yeni çiçeğe isim ararken Kayseri'de Amerikan Koleji'ni ziyareti esnasında Atatürk'ü gören diğer bir profesör yeni elde edilen çiçeğe "Gazi Atatürk" adının verilmesini teklif etti. Bu teklif memnuniyetle kabul edildi ve tescil edilmek üzere bu isim nebatat dairesine gönderildi..." denilmektedir.[5]

Günümüzde Meksika ve Guatemala'da flor de nochebuena veya kısaca nochebuena (Noel çiçeği), İspanya'da flor de Pascua veya Pascua (Paskalya) olarak geçer.[3]

Tarihi

1834'te Alman bilim insanı Johann Friedrich Klotzsch tarafından tanımlandı.[6] Klotzsch türü pulcherrima olarak adlandırarak Carl Ludwig Willdenow'a atıfta bulundu ve Willd. ex Klotzsch olarak kayıtlara geçti. Holotip, 1803-1804 yıllarında Alexander von Humboldt ve Aimé Bonpland'ın keşif gezisinde Meksika'da toplandı.[7]

Kullanımı

Pulcherrol ve pulcherryl asetat, lateksin bileşenleri arasındadır.[8][9] Euphorbia pulcherrimanın yaprak ve latekslerinde Triterpene bulunur.[10][11][12][13] Karbon iskeletli triterpenoidleri Alzheimer hastalığı biyoaktivitesine karşı araştırmalarda incelenmiştir.[13]

Kültür

Aztekler kırmızı boya yapımında ve antipiretik ilaç olarak kullanmıştır.[3]

Konuyla ilgili yayınlar

  • Paul Ecke III; James E. Faust; Jack A. Williams; Andy Higgins (2004). The Ecke Poinsettia Manual. Chicago Review Press. ISBN 978-1883052416. 
  • Allg. Gartenzeitung (Otto & Dietrich),2: 27,1834
  • Bernal, R., S.R. Gradstein & Celis, M. (eds.). (2015). Catálogo de plantas y líquenes de Colombia. Instituto de Ciencias Naturales, Universidad Nacional de Colombia, Bogotá, D.C. Disponible en http://catalogoplantasdecolombia.unal.edu.co
  • Willd. ex Klotzsch (1834) In: Allg. Gartenzeitung 2: 27
  • Parlakova Karagöz F. (2018). Bitki büyümeyi teşvik edici rizobakteri izolatları ile kimyasal gübre kombinasyonlarının Atatürk çiçeği (Euphorbia pulcherrima L.)'nde bitki gelişim parametrelerine etkisi
  • Kübra YAZICI. İç Mekân Süs Bitkilerinin Önemi ve Tüketici Eğilimlerinin Belirlenmesi: Tokat Kenti Örneği. Bartın Orman Fakultesi Dergisi, 22 (3): 738-747; 15 Aralık/December, 2020
  • Karakoca, E.M. 2001. Atatürk Çiçeği (Euphorbia pulcherrima) Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine İndol Bütirik Asit ve Fosforun Etkisi. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış), Ankara.
  • C. KÜTÜK, B. TOPCUOĞLU. Atatürk Çiçeği (Euphorbia pulcherrima)'nin Kalite Parametreleri ile Gelişimi ve Mineral Madde Kapsamı Üzerine Değişik Düzeylerde Uygulanan Fosforun Etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22002, 15(1). 37-42.

Kaynakça

  1. ^ "IUCN". 1 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
  2. ^ "GBIF". 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
  3. ^ a b c Seltzer, Erica D.; Spinner, MaryAnne. "Poinsettia Facts". The Poinsettia Pages. University of Illinois Extension. 4 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2017. 
  4. ^ Graper, David (4 Aralık 2018). "Are you Photoperiodic? Poinsettias Are". SDSU Extension. South Dakota State University. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021. 
  5. ^ "Atatürk çiçeği". Cumhuriyet Gazetesi. 8 Temmuz 1935. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2022. 
  6. ^ Klotzsch, J. F. (1834). "Beschreibung zweier neuen Euphorbien aus Mexico" [Description of two new Euphorbia from Mexico]. Allgemeine Gartenzeitung (Almanca). 2: 27. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
  7. ^ Lack, H. Walter (2011). "The discovery, naming and typification of Euphorbia pulcherrima (Euphorbiaceae)". Willdenowia. 41 (2): 301-309. doi:10.3372/wi.41.41212. JSTOR 41548995. 
  8. ^ Singh SK, Yadav RP, Singh A (January 2010). "Molluscicides from some common medicinal plants of eastern Uttar Pradesh, India". Journal of Applied Toxicology. 30 (1): 1-7. doi:10.1002/jat.1498. PMID 19943357. 
  9. ^ Dominguez XA, Garcia Delgado J, De Lourdes Maffey M, Mares JG, Rombold C (September 1967). "Chemical study of the latex, stems, bracts, and flowers of "Christmas Flower" (Euphorbia pulcherrima) I". Journal of Pharmaceutical Sciences. 56 (9): 1184-5 contd. doi:10.1002/jps.2600560931. PMID 6049711. 
  10. ^ Baas WJ (August 1977). "Triterpenes in latex of Euphorbia pulcherrima". Planta Medica. 32 (1): 1-8. doi:10.1055/s-0028-1097550. PMID 905409. 
  11. ^ Smith-Kielland I, Dornish JM, Malterud KE, Hvistendahl G, Rømming C, Bøckman OC, Kolsaker P, Stenstrøm Y, Nordal A (August 1996). "Cytotoxic triterpenoids from the leaves of Euphorbia pulcherrima". Planta Medica. 62 (4): 322-5. doi:10.1055/s-2006-957893. PMID 8792663. 
  12. ^ Dai Y, Liu S, Xu J, Zhao C, Gu Q (April 2019). "Triterpenoids from Euphorbia pulcherrima with inhibitory effects on osteoclastogenesis". Fitoterapia. 134: 355-361. doi:10.1016/j.fitote.2019.02.028. PMID 30858048. 
  13. ^ a b Yu CX, Wang RY, Qi FM, Su PJ, Yu YF, Li B, Zhao Y, Zhi DJ, Zhang ZX, Fei DQ (December 2019). "Eupulcherol A, a triterpenoid with a new carbon skeleton from Euphorbia pulcherrima, and its anti-Alzheimer's disease bioactivity". Organic & Biomolecular Chemistry. 18 (1): 76-80. doi:10.1039/c9ob02334h. PMID 31773124. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürgen</span> bitki cinsi

Gürgen (Carpinus), Betulaceae (huşgiller) familyasından Carpinus cinsini oluşturan girintili grimsi kabuklu gövdelere sahip ağaç ya da ağaççıklara verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Brakte</span>

Brakte veya Brahte, özellikle kozalak, çiçek ve çiçek durumu gibi üreme yapıları ile birleşik, değişken ve özelleşmiş bir yapraktır.

<span class="mw-page-title-main">Papatyagiller</span> iki çenekliler sınıfından bir bitki familyası

Papatyagiller, iki çenekliler sınıfından bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kaktüsgiller</span> bitki familyası

Kaktüs, Caryophyllales takımının 1750 kadar bilinen türüne ve yaklaşık 127 cinsine sahip Cactaceae bitki familyasının bir üyesidir. "Kaktüs" kelimesi Latince aracılığıyla, Theofrastos tarafından kimliği kesin olmayan dikenli bir bitki için kullanılan Antik Yunanca kelimesinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Taraxacum</span>

Taraxacum, papatyagiller (Asteraceae) familyasına ait, sarı, kısa boylu çiçekleri kaplayan geniş bitki cinsi grubu.

<span class="mw-page-title-main">Malvaceae</span>

Malvaceae Malvales takımına bağlı bir bitki familyasıdır. Tek ya da çok yıllık otsular, çalılar ya da ağaçlardır. Büyük, parlak, huni şeklinde çiçekleri vardır. Ticari önemi olan iyi bilinen üyeleri arasında bamya, pamuk, kakao, roselle ve durian bulunur. Alcea (gülhatmi), Malva (ebegümeci) ve Tilia (ıhlamur) gibi tanıdık süs bitkileri içeren bazı cinsler de vardır. En fazla türe sahip olan cinsler arasında Hibiscus, Pavonia, Sida, Ayenia, Dombeya ve Sterculia bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Euphorbiaceae</span>

Euphorbiaceae, Malpighiales takımına bağlı bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ballıbabagiller</span> bitki familyası

'Lamiaceae, Labiatae veya Türkçe adıyla 'Ballıbabagiller; 236 cins ve 7,280 tür ile temsil edilir ve dünya çapında özellikle ılıman kuşakta yayılış gösteren bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Meyan</span>

Meyan, yaklaşık 120–150 cm'e kadar boylanabilen, Baklagiller ailesinden çok yıllık bir çalımsı bitkidir. Anavatanı Rusya ve Çin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Ortanca</span>

Anayurdu Japonya olan ortanca, 70-75 cinsiyle Asya ve Amerika'nın yerel bitkisi olup, gösterişli çiçekleri nedeniyle Dünyanın birçok yerinde yaygın olarak yetiştirilen, 1-3 metre arası boylanabilen, kışın yapraklarını döken, çalı gövdeli bir süs bitkisidir. En büyük tür çeşitliliği doğu Asya'da özellikle Kore, Çin ve Japonya'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Joel Roberts Poinsett</span> Amerikalı diplomat ve siyasetçi (1779 – 1851)

Joel Roberts Poinsett, Amerikalı devlet adamı, psikiyatrist ve bitki bilimci. Türkiye'de Atatürk çiçeği olarak tanınan Euphorbia pulcherrima bitkisini 19. yüzyılda Meksika'dan ABD'ye götürmüş ve orada yaygınlaştırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Orchidaceae</span> bitki familyası

Orkideler, Asparagales takımına bağlı Orchidaceae familyasına ait bitkilerdir. Orkideler, çiçekleri genellikle renkli ve hoş kokulu olan çeşitli ve yaygın çiçekli bir bitki grubudur. Orkideler, buzullar hariç Dünya'daki hemen hemen her yaşam alanında bulunan kozmopolit bitkilerdir. Dünyanın en zengin orkide cinsleri ve türleri tropiklerdedir.

Sideritis akmanii, Sideritis cinsine bağlı bir bitki türüdür. Dünya'da yalnızca Türkiye'de Afyon ilinde yayılış yapar. İlk olarak 1996 yılında Türk botanikçileri Zeki Aytaç, Ali A. Dönmez ve Murat Ekici tarafından tanımlanmıştır. Bu tür, Ankara Üniversitesi'nde bir botanikçi olan ve aynı alanda bitkiyi ilk toplayan Prof. Dr. Yıldırım Akman'ın onuruna adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tracheophyta</span> bitki kladı

Damarlı bitkiler aynı zamanda tracheophytes olarak bilinen, yaklaşık 300.000 bitki türünü içeren geniş bir bitki grubudur. Damarlı bitkiler arasında Lycopodiopsida, atkuyruğu, eğrelti, açık tohumlular ve çiçekli bitkiler bulunmaktadır. Bu grup için önerilen isimler arasında Tracheophyta, Tracheobionta ve Equisetopsida sensu lato bulunmaktadır.

<i>Ipomoea tricolor</i>

Ipomoea tricolor, Meksika gündüz sefası veya gündüz sefası, Yeni Dünya tropiklerine özgü olan ve başka yerlerde yaygın olarak yetiştirilen ve natüralize olmuş, Convolvulaceae ailesindeki çiçekli bir bitki türüdür. Otsu, tek yıllık veya çok yıllık tırmanıcı asmalardır ve 2-4 metre uzunluğa ulaşabilirler. Yapraklar spiral olarak düzenlenmiştir. Çiçekler trompet şeklindedir, 4–9 cm çapındadırlar, genellikle orta kısmı beyaz ila altın sarısı olan mavi renkli çiçeklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Tropan alkaloidleri</span>

Tropan alkaloidleri, kimyasal yapılarında bir tropan halkası içeren bir bisiklik [3.2.1] alkaloidler ve ikincil metabolitler sınıfıdır. Tropan alkaloidleri, Solanaceae bitki ailesinin birçok üyesinde doğal olarak bulunur. Bazı tropan alkaloidleri farmakolojik özelliklere sahiptir ve antikolinerjik veya uyarıcı olarak işlev görebilir.

<span class="mw-page-title-main">Meksika çay kültürü</span>

Meksika çay kültürü, tıbbi özelliklere sahip olduğu bilinen geleneksel bitki çaylarıyla bilinmektedir. Bazı Meksika bitki çayı tarifleri, Meksika dışında da yaygınlık kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yaprak döken bitkiler</span>

Yaprak döken bitkiler, ağaçlar, çalılar ve çok yıllık otsu bitkiler dahil olmak üzere yılın bir bölümünde tüm yapraklarını kaybeden bitkiler. Yaprak kaybı, ılıman veya kutup iklimlerinde sonbahar ve kışla aynı zamana denk gelir, ancak tropikal, subtropikal ve kurak bölgeler dahil olmak üzere dünyanın diğer bölgelerinde bitkiler yapraklarını yağışın az olduğu kuru sezonda dökerler.

Stachys ahmet-savranii, Lamiaceae (ballıbabagiller) familyasından 2021 yılında tanımlanan çok yıllık bitki türü.

<i>Centaurium erythraea</i>

Centaurium erythraea, Gentianaceae familyası içinde bulunan bir çiçekli bitki türüdür. Kırmızı kantaron olarak da bilinir


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.