Atacama Çölü - Turkipedia

Atacama Çölü



Diğer ad(lar)	Desierto de Atacama
Coğrafya
Ülke(ler)	Şili, Peru
Konum	Güney Amerika
Koordinatlar	24°30′G 69°15′B / 24.500°G 69.250°B / -24.500; -69.250
Özellikler
Biyom	Kurak çöl
Biyocoğrafik bölge	Neotropikal

Yüzölçümü	104.000 km² (40.000 sq mi)
Wikimedia Commons
[Vikiveri'de düzenle]

Atacama Çölü, Şili'nin kuzeyinde bulunan dünyanın en kurak sıcak çölüdür. Batısında Büyük Okyanus bulunur. Kuzeyde Peru, doğuda ise Bolivya ve Arjantin sınırlarını oluşturur.

Atacama; And Dağları'nın yağmur gölgesinde kalır ve doğu rüzgârları kuru olup çok az yağış getirir.

Yakınındaki Büyük Okyanus sahillerinde oluşan bir soğuk su akıntısı olan Humboldt Akıntısı nedeniyle de burada çok az yağmur bulutu oluşur. Bu durum, bölgeyi kuzeyi ve güneyinden farklı kılarak daha az yağmur almasına sebebiyet verir. Soğuk Büyük Okyanus suyu ayrıca bu çölün serin olmasına, özellikle de sahile yakın kesimlerinde sıklıkla sis oluşmasına neden olur. El Niño'nun etkisiyle 6-10 yıl gibi aralıklarla kuvvetli yağış aldığı dönemlerin ardından çölde kısa bir süre için canlanmalar olur.

Atacama Çölü yaklaşık olarak 15 milyon yaşındadır.

Tarihçe

Atacama Çölü su bakımından fakir bir bölge olsa da, tarihin erken zamanlarından beri burada yerleşimler olmuştur. Atacameño, Aymara, Chinchorro, Diaguita gibi kavimler buralarda yaşamışlardır. Dünyadaki en eski mumya kültürü Chinchorrolara aittir. Bunların 7000 yıldan daha eski bebek mumyaları mevcuttur.

Daha sonraları bölge, İnka Krallığının egemenliğine girmiştir. 1526 yılında Diego de Almagro çöldeki Copiapó şehri yakınlarına gelen ilk İspanyoldur. İnkaların yıkılmasından sonra bölge İspanyol egemenliğine geçmiştir. Güney Amerika devletlerinin bağımsızlık çabalarının sonucunda, Atacama'da Bolivya'ya bırakılmıştır ve bölge bir süre bu ülkenin sınırları içinde kalmıştır.

1832 yılında Copiapó yakınlarında gümüş bulununca, Şili onyıllar boyunca Dünya'nın en büyük gümüş üreticisi olmuştur.

Çöldeki geniş nitrat rezervlerinin ele geçirilmesi için, İngilizler'in teşviki ile Şili Peru ve Bolivya ile 1879-1884 yılları arasında bir savaşa girişmiştir. Bu savaşın neticesinde Şili, topraklarını kuzeyde oldukça genişletir. O günden sonra Atacama Bölgesi Şili'nin kuzey eyaleti olmuştur. Bundan sonra denize ulaşımı engellenen Bolivya ile Şili, bugün bile hâlen bu konuda gerginlik yaşamaktadır.

Bilimsel çalışmalar

Ekstrem derecedeki iklimi yüzünden, birçok rasathane bu bölgenin dağlarında kurulmuştur. Antofagasta şehrinin 120 km güneyinde Avrupa rasathanesi Very Large Telescope'u (Çok büyük teleskop) yerleştirmiştir. Bu bölgedeki diğer teleskoplar Large Millimeter Array ve Atacama Pathfinder Experiment'dir.

İlginç olan bir uygulama da Atrapanieblas isimli ağ sayesinde çöl sisinin neminden su elde edilmesidir.

Ayrıca Şili'nin birçok pilot projesi burada yürütülür.^[]

Ekonomi

Buradaki bakır, gümüş ve altın rezervleri Şili ekonomisinin omurgasını oluşturur.

Galeri

Atacama Çölü'nde Salar de Talar
Atacama Çölü'nde Laguna Verde (Verde Lagünü)

Kaynakça

Atacama Çölü tabiat fotoğrafları
SanPedrodeAtacama.Net & Org15 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Atacama'da bisiklet turu 2 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çöl</span> Çok az yağışın gerçekleştiği arazi alanı

Çöl, Yerküre'de yer alan ana biyom tiplerinden birisidir. Çöl, yıllık 250 mm'den az yağış alan bölgeler için kullanılan bir terimdir.

Güney Amerika, Amerika'nın güneyinde bulunan bir kıta. Güney Yarımküre'de bulunmasına rağmen topraklarının küçük bir kısmı Kuzey Yarımküre'de yer almaktadır. Büyük Okyanus'un doğusunda, Atlas Okyanusu'nun batısında, Kuzey Amerika'nın güneyinde ve Antarktika'nın kuzeyinde bulunur. Güney Amerika, 17.840.000 km karelik bir yüzölçümüne sahiptir. Dünya yüzeyinin yaklaşık olarak %3,5'ini kaplamaktadır. 2005 yılına göre nüfusu 371.000.000'dan fazladır. Güney Amerika kıtalar arası yüzölçümü sıralamasında dördüncü ve nüfusta beşincidir.

Şili (İspanyolca:

Peru, ya da resmî adıyla Peru Cumhuriyeti Güney Amerika'nın batısında bir ülkedir. Kuzeyde Ekvador ve Kolombiya, doğuda Brezilya, güneydoğuda Bolivya, güneyde Şili ve batıda Büyük Okyanus'la sınırlıdır.

Çöl iklimi veya kurak iklim, bitki örtüsü çalı ve kurakçıl otlar olan, çok az yağış alan ve kutup iklimi olarak sınıflandırılacak kriterleri karşılamayan bir iklimdir.

Tarapacá Şili'nin kuzeyden ikinci idari bölgesidir, Şili'nin idari bölgelerini kuzeyden güneye numaralama sistemi nedeniyle I Región olarak da bilinen bu bölge, Arica ve Parinacota Bölgesi kurulmadan önce ülkenin en kuzeyindeki bölgesi konumundaydı. Kuzeyde Peru'nun Tacna Bölgesi ile, doğuda Bolivya'nın La Paz ve Oruro departmanları ile, güneyde Antofagasta Bölgesi ve batıda Büyük Okyanus ile sınırları vardır.

Región de Atacama,, bir Güney Amerika ülkesi olan Şili'nin idarî bölümlerinden 3'üncü Bölge'yi oluşturur. Ülkenin kuzey kesiminde yer alır ve büyük ölçüde Atacama Çölü'nden oluşur. Bölge, buna bağlı olarak nispeten seyrek nüfusludur.

Antofagasta, Şili'nin 15 idari bölgesinden biridir. II Región olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Antofagasta, Şili</span>

, Şili'nin kuzeyinde bir şehir. 2004 yılı rakamlarıyla 306.700 kişilik nüfusa sahip olan Antofagasta, ismini Quechua dilinden alır. Büyük tuz gölünün kıyısındaki köy anlamına gelir.

San Pedro de Atacama, Şili'nin kuzeyinde, Antofagasta Bölgesinde bir köy.

<span class="mw-page-title-main">İnka medeniyeti</span> Kolomb öncesi Amerikan uygarlığı

İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi var olan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur.

Humboldt Akıntısı, Güney Amerika'nın batı kıyısında bir soğuk su akıntısı. İsmini Alman doğa araştırmacısı Alexander von Humboldt'tan alır. Akıntı Antarktika'dan başlayarak And Dağları'na paralel şekilde kuzeye doğru yol alır.

<span class="mw-page-title-main">Iquique</span>

Iquique Şili’nin kuzeyinde yer alan bir liman şehri ve bölgesidir. Hem Iquique bölgesinin hem de Tarapacá bölgesinin başkentidir. Pasifik Okyanusu sahilinde yer alan Iquique şehri batıda Atacama Çölü’nün bir parçası olan Pampa del Tamarugal ile komşudur. 2011 nüfus sayımına göre şehrin nüfusu 180.601’dir. Iquique bölgesinin merkezi konumunda olan şehir 19. yüzyılda Atacama Çölü’de yapılan Potasyum nitrat madencilik çalışmaları sırasında oldukça gelişmiştir. Köken olarak bir Peru şehri olan Iquique Pasifik Savaşı’ndan sonra Şili’nin himayesine geçmiştir. Günümüzde Şili’nin iki serbest ekonomik bölgesinden birisidir.

Licancabur, 5.920 m yüksekliğinde sönmüş bir volkan. Bolivya-Şili sınırında Laguna Verde gölü yakınlarında bulunup, Atacama Çölü üzerinde yükselir. Kraterinin içinde Dünya'nın en yüksekteki gölü bulunur. Dış sıcaklık -30 °C dereceyi bulsa da gölde, çok sayıda canlı mevcuttur.

Calama, Şili'nin Antofagasta Bölgesi'nde bir şehir. Nüfusu 140.700 kişidir (2004).

<span class="mw-page-title-main">Arica</span>

Arica, Şili'nin kuzeyinde Tarapacá Bölgesi'nde bir şehir. Güherçile Savaşı sırasında bu şehri kaybeden komşu Peru ile bir bağlantı noktasıdır. Arica, 186.000 nüfusa sahiptir.

Copiapó, Şili'nin kuzeyinde Atacama Bölgesi'nde 129.281 nüfuslu (2005) bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Pasifik Savaşı (1879-1884)</span>

Pasifik Savaşı, Şili, Peru ve Bolivya arasında Arica ve Parinacota bölgesi, Tarapacá bölgesi ve Atacama bölgesi için bugünkü Şili'nin kuzeyinde 1879 ile 1884 yılları arasında meydana gelmiştir. Peru ile Bolivya savaş öncesinde gizli bir antlaşma ile Şili'ye karşı ittifaka girmişlerdir.

Costa, Peru'nun Pasifik Okyanusu ve And etekleri arasında kalan uzun ve dar bölgesidir. 1865 yılında Peru'nun tanımlanan üç geleneksel bölgelerinden biri olduğu kabul edilir. Sahil uzunluğu 3080 km'dir. Yakın yerleşim yerleri olan Arequipa'ya 180 km ve Piura'ya 15 km uzaklıktadır. Costa bölgesinde düşük yağış ile karakterize sıcak bir iklim gözlenmektedir. Costa Humboldt Akıntısı'nın etkisi altında olup, tarımın sadece Andlar'dan gelen nehirler boyunca ve nehir vahalarında mümkün olduğu, geniş ölçüde bir kıyı çölüdür.

Chinchorro mumyaları, günümüzde kuzey Şili'de bulunan Güney Amerikalı Chinchorro kültüründen bireylerin mumyalanmış kalıntılarıdır. Mısır mumyalarından iki bin yıl kadar daha eski tarihlere kadar tarihlenen bu mumyalar, yapay olarak mumyalanmış insan kalıntılarının en eski örnekleridir. Mısır'da bulunan en eski mumya MÖ 3000 civarına tarihlenirken antropojenik olarak değiştirilmiş en eski Chinchorro mumyası MÖ 5050 civarına tarihlenmektedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.