İçeriğe atla

Ata Bey el-Eyyubi

Ata Bey el-Eyyubi
Arapçaعطا الأيوبي
7. Suriye Devlet Başkanı
Görev süresi
25 Mart 1943 - 17 Ağustos 1943
Yerine geldiğiCemil el-Ulşi
Yerine gelenŞükri el-Kuvvetli
9. & 17. Suriye Başbakanı
Görev süresi
22 Şubat 1936 - 21 Aralık 1936
Yerine geldiğiTaceddin el-Hasani
Yerine gelenCemil Merdam Bey
Görev süresi
25 Mart 1943 - 17 Ağustos 1943
Yerine geldiğiCemil el-Ulşi
Yerine gelenSadullah el-Cabiri
Kişisel bilgiler
Doğum 25 Mart 1877(1877-03-25)
Şam, Suriye Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 21 Aralık 1951 (74 yaşında)
Şam, Suriye

Ata Bey el-Eyyubi (25 Mart 1877 - 21 Aralık 1951; Arapçaعطا الأيوبي) Suriye devlet başkanı ve başbakanı olarak görev yapan bir Osmanlı memuruydu. Suriye'nin Şam kentinde, önde gelen bir siyasi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi, İstanbul'da kamu yönetimi okudu ve profesyonel kariyerine Osmanlı kamu hizmetinde başladı.

Hayat

1908'de Suriye kıyısında bir şehir olan Lazkiye Valisi oldu. 1916-1918 yılları arasında Osmanlı - Arap ihtilafında yer almadı, ancak Ekim 1918'de Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilmesi üzerine Şam'a geri döndü. Türklerin gidişi ile Arap Ordusunun gelişi arasındaki dört günlük ara dönemde, Şam'da yaşayan Cezayirli bir eşraf olan Prens Said el-Cezayiri başkanlığındaki bir grup Suriyeli eşrafla birlikte bir ön hükûmet kurdu.

Temmuz 1920'de Başbakan Alaaddin el-Durubi Eyyubi'yi İçişleri Bakanı olarak atadı. Bu, Suriye Kralı I. Faysal'ın yönetimi sırasındaydı. El-Eyyubi, Suriye'nin Fransız işgali sonrasında göreve başladı. Yerel milliyetçilerle bağlantılar kurdu ve Suriye kıyılarındaki isyanın lideri Salih el-Ali'ye ve Halep İsyanı'nın lideri İbrahim Hananu'ya silah ve fon kaçakçılığı yaptı. Lazkiye'de, içişleri bakanı sıfatıyla isyancıları tutuklamayı reddetti ve Fransız garnizonlarına pusu kurmalarını kolaylaştıran Ömer el-Bitar'ın faaliyetlerine göz yumdu. Aynı zamanda, Suriye Ordusunun Fransız General Henri Gouraud ordusuna yenildiği ünlü Meyselun Savaşı'nda da bakanlık yaptı. Eyyubi'nin meslektaşı Savaş Bakanı General Yusuf el-Azma çatışmada öldürüldü.

Ağustos 1920'de Suriye'nin güneyindeki Havran vilayetinde bir grup silahlı adam Ata Bey'i öldürmeye çalıştı. Onu "Fransız Mandası" altında görevi kabul ettiği için vatana ihanetle suçladılar. Ancak suikast girişimi onu istifaya ikna edemedi ve 1922 yılına kadar görevinde kaldı, ardından Fransız yanlısı Başbakan Suphi Bereket'in kabinesinde adalet bakanı oldu ve 1925'te Fransız Mandası'na karşı ulusal bir ayaklanma çıkana kadar görevini sürdürdü.

1928'de Eyyubi, Suriye'deki önde gelen Fransız karşıtı hareket olan "Ulusal Blok" ile ittifak kurdu, ancak resmi bir üye olmadı. Blok, Suriye'nin silahlı direniş yerine diplomatik yollarla kurtarılması çağrısında bulundu. Bu arada Eyyubi, Fransız makamlarıyla samimi ilişkilerini sürdürdü. 1930'larda iki taraf arasında aracılık yaptı. Mart 1934'te Başbakan Taceddin el-Hasani'nin Fransa yanlısı kabinesinde adalet bakanı oldu.

Blok ile Fransızlar arasındaki ilişkiler 1936'da keskin bir şekilde kötüleşti ve Blok liderleri ulusu greve gitmeye çağırdı. Grev; ticari hayatı felç ederken, yüzlerce Suriyeli Fransız Ordusu tarafından tutuklandı veya dövüldü. Altmış gün süren çile, Fransa'yı uluslararası toplum nezdinde utandırdı. 60 günlük grevin Kuzey Afrika'daki Fransız kolonilerine yayılmasından korkan Fransız hükûmeti, Suriye'deki şikayetleri ele alacağına söz verdi ve Fransa'nın başkenti Paris'te bağımsızlık görüşmeleri için kıdemli bir Blok heyetini davet etti.

Blok; Suriye'nin geleceğini tartışırken, Başbakan Taceddin el-Hasani'nin Fransız yanlısı kabinesi feshedildi ve Fransız Yüksek Komiseri Kont Henri de Martel, El-Eyyubi'den devlet işlerini denetlemek için bağımsız bir geçiş hükûmeti kurmasını istedi. Yeni başbakan, Ulusal Blok ve Fransız yanlısı hareketten unsurları içeren bir koalisyon kabinesi kurmayı başardı.[1] Eylül 1936'da Blok, Fransa'dan döndüğünde, El-Eyyubi 10 ay başbakanlık yaptıktan sonra görevinden istifa etti. Blok Başkanı Haşim el-Etâsî ile birlikte, El-Eyyubi 60 günlük greve son verdiğini ilan etti ve Blokun Fransa ile 25 yıllık bir süre için Suriye'nin bağımsızlığını garanti eden bir anlaşmaya varmasındaki zaferini ilan etti. Bu anlaşma Suriyeliler tarafından onaylandı, ancak daha sonra Avrupa'da İkinci Dünya Savaşı patlak verirse Arap dünyasında önemli bir koloniyi kaybetmekten korkan Fransızlar tarafından reddedildi. Mart 1943'te, II. Dünya Savaşı sırasında, Fransız General Charles de Gaulle, Şam'da konuşlanmış Vichy güçlerini yenmek için Suriye'ye bir Müttefik saldırısı düzenledi. El-Eyyubi başka bir geçiş dönemi için başbakan oldu ve kendisini dışişleri, savunma ve içişleri bakanı olarak atadı. Başkanlık seçimlerini denetledi ve Ağustos 1943'te Başkan Şükri el-Kuvvetli iktidara geldiğinde görevi bıraktı. Siyasi hayattan istifa etti, ancak Nisan 1946'da bağımsızlığa ulaşıldığında Ulusal Blok tarafından onurlandırıldı. Ilımlı ve kendini adamış bir milliyetçi olarak selamlandı.

Bugün Şam'da en çok Afif mahallesindeki büyük sarayı ve adını taşıyan caddesi ile anılmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ Fieldhouse, D. K. (17 Nisan 2008), "Syria and the French, 1918–1946", Western Imperialism in the Middle East 1914-1958, Oxford University PressOxford, ss. 245-303, erişim tarihi: 4 Ocak 2023 
  • Itri, Abdülgani. Hadis el-Abqariyyat (2000)
  • Khoury, Philip. Suriye ve Fransız Mandası (1987)
  • Moubayed, Sami. Şam Siyaseti 1920-1946 (1999)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Ali Bey el-Abid</span> Suriyeli siyasetçi (1867-1939)

Muhammed Ali el-Abid, aynı zamanda Mehmed Ali Bey olarak da bilinir, Suriye devlet başkanı olarak Şam'daki milliyetçi Suriye parlamentosunun adayı olarak, ülkenin egemenliğin Fransa'dan kısmen tanınmasından sonra atandı. Fransa, Suriye'yi yoğun milliyetçi baskı altındaki bir ulus olarak tanımayı kabul etti, ancak 1946'ya kadar birliklerini tamamen geri çekmedi.

<span class="mw-page-title-main">Şükri el-Kuvvetli</span> Suriyeli siyasetçi (1891-1967)

Şükri el-Kuvvetli, bağımsızlık sonrası Suriye'nin ilk devlet başkanıydı. Kariyerine Osmanlı İmparatorluğu'nun Arap topraklarının bağımsızlığı ve birliği için çalışan bir muhalif olarak başladı ve bu nedenle aktivizmi nedeniyle hapsedildi ve işkence gördü. Suriye Krallığı kurulduğunda, Kuvvetli bir hükûmet yetkilisi oldu, ancak monarşizmden hayal kırıklığına uğradı ve cumhuriyetçi Bağımsızlık Partisini kurdu. Kuvvetli, 1920'de Suriye'yi kontrol altına alan Fransızlar tarafından derhal ölüme mahkûm edildi. Daha sonra, Suriye-Filistin Kongresi'nin baş büyükelçisi olarak görev yaptığı ve Suudi Arabistan ile özellikle güçlü bağlar geliştirdiği Kahire'ye yerleşti. Bu bağlantılarını Büyük Suriye İsyanı'nı (1925-1927) finanse etmek için kullandı. 1930'da Fransız yetkililer Kuvvetli'yi affetti ve Kuvvetli ardından Suriye'ye döndü ve yavaş yavaş Ulusal Blok'un başlıca lideri oldu. 1943'te Suriye devlet başkanı seçildi ve üç yıl sonra ülkenin bağımsızlığını sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Alevi Devleti</span> Fransız Suriye Mandasındaki eski devlet

Alevi Devleti veya Nusayri Devleti, 1922'ye kadar Alevi Bölgesi olarak adlandırıldı, başlangıcından 1922'de Suriye Federasyonu'na entegrasyonuna kadar yerel olarak baskın olan Arap Alevilerinden oluşan, I. Dünya Savaşı'ndan sonra günümüz Suriye'sinin kıyısında bir Fransız manda bölgesiydi. Milletler Cemiyeti Fransız Mandası 1920'den 1946'ya kadar sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Haşim el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi ve üç kez devlet başkanı (1875-1960)

Haşim el-Etâsî, 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Cemil Merdam Bey</span> Suriyeli siyasetçi (1895-1960)

Cemil Merdam Bey, Suriyeli bir politikacıydı. Şam'da önde gelen aristokrat bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Osmanlı generali, devlet adamı ve Sadrazam Lala Mustafa Paşa'nın ve sondan bir önceki Memlük Hükümdarı Kansu Gavri'nin soyundan gelmektedir. Paris'te siyaset bilimi okulunda okudu ve siyasi kariyeri orada başladı.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Nami</span> II. Abdülhamidin damadı, Suriyenin 2. devlet başkanı

Damad Ahmed Nami, Suriye'nin ikinci devlet başkanı, beşinci başbakanı. II. Abdülhamid'in kızı Ayşe Osmanoğlu ile evlenerek Osmanlı Hanedanı'na damat olmuştur. Arapçayı pek konuşamayan Çerkes ve Türk kökenli biriydi.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Suriye Cumhuriyeti</span> 1950den 1963teki Baasçı darbeye kadar modern Suriyenin öncül devleti

İkinci Suriye Cumhuriyeti -resmi adıyla 1950-1958 arasında Suriye Cumhuriyeti ve 1961-1963 arasında Suriye Arap Cumhuriyeti fiili olarak Nisan 1946'da Fransız Mandası'ndan bağımsız olan Birinci Suriye Cumhuriyeti'nin devamıdır. İkinci Cumhuriyet, 1950 Suriye Anayasası'nın üzerine kuruldu. 1953'ten 1954'e kadar Suriye'yi yöneten Edib Çiçekli bu anayasayı askıya aldı ve daha sonra Suriye 1958'de Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni oluşturmak için Mısır Cumhuriyeti'ne katıldı. İkinci Cumhuriyet, Suriye'nin 1961'de birlikten çekilmesiyle yeniden başladı. 1963'te Suriye Baasçı Partisi, önümüzdeki on yıllar için Suriye'deki siyasi yapının temellerini atan kanlı bir askeri darbeyle iktidara geldi.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Suriye Cumhuriyeti</span> 1930dan 1950ye kadar Fransız manda bölgesi; Suriyenin öncül devleti

Birinci Suriye Cumhuriyeti, resmi adıyla Suriye Cumhuriyeti, Suriye Devleti'nin ardından, Fransız Suriye ve Lübnan Mandası'nın bir parçası olarak 1930'da kuruldu. 1936'da Suriye'ye bağımsızlık vermek ve resmi Fransız yönetimini sona erdirmek için bir bağımsızlık antlaşması yapıldı, ancak Fransız parlamentosu anlaşmayı reddetti. 1940'tan 1941'e kadar Suriye Cumhuriyeti, Vichy Fransa'nın kontrolü altındaydı ve 1941'deki Müttefik işgalinden sonra yavaş yavaş bağımsızlık yolunda ilerledi. Bağımsızlık ilanı 1944'te gerçekleşti, Ekim 1945'te Suriye Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler tarafından de jure olarak tanındı; 17 Nisan 1946'da Fransız birliklerinin çekilmesiyle de facto egemen bir devlet haline geldi. 5 Eylül 1950'de yeni bir anayasanın kabul edilmesiyle İkinci Suriye Cumhuriyeti birincisinin yerini aldı.

Ulusal Blok Suriye'nin Fransız Mandası döneminde Suriye'nin bağımsızlığı için mücadele eden bir Suriye siyasi partisidir.

<span class="mw-page-title-main">Fransa-Suriye Bağımsızlık Antlaşması</span> 1936 yılında Birinci Suriye Cumhuriyetinin Fransadan bağımsızlığı için yapılan anlaşma

Viénot Anlaşmaları olarak da bilinen Fransa-Suriye Bağımsızlık Antlaşması, Suriye'nin Fransız otoritesinden bağımsızlığını sağlamak için Fransa ile Suriye arasında müzakere edilen bir antlaşmaydı.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Rıza es-Sulh</span> Osmanlı ve Lübnanlı siyasetçi

Rıza es-Sulh (1935-1860), Son Osmanlı döneminde ve Suriye Arap Krallığı'nda Lübnanlı politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Cemil el-Ulşi</span> Suriye başbakanı (1883-1951)

Cemil el-Ulşi Suriyeli bir siyasetçidir. Fransız Mandası döneminde Suriye devlet başkanı vekilliği, iki kez başbakanlık görevlerinde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Ali Rikabi</span> Ürdünlü siyasetçi (1864-1942)

Ali Rıza Paşa Rikabi modern Suriye'nin ilk başbakanı ve aynı zamanda Ürdün başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Taceddin el-Hasani</span> Suriyeli siyasetçi (1885-1943)

Taceddin el-Hasani, Fransızlar tarafından atanan bir Suriye lideri ve politikacı. Şam'da Müslüman alimlerden oluşan bir ailede doğup büyüdü. Babası, 19. yüzyılın sonlarında en saygın İslam alimlerinden biri olan Bedreddin el-Hasani idi.

<span class="mw-page-title-main">Halid el-Azm</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1965)

Halid el-Azm, Suriye'nin ulusal lideri ve beş kez başbakan ve 4 Nisan - 16 Eylül 1941 tarihleri arasında devler başkanı vekili idi. Suriye'nin en önde gelen siyasi ailelerinden biri olan el-Azm ailesinin üyesiydi ve bir Osmanlı diyanet nazırının oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Lütfi el-Haffar</span> Suriyeli siyasetçi (1885-1968)

Lütfi el-Haffar Suriyeli bir iş adamı ve siyasetçidir. Ulusal Blok'un kurucu üyesiydi ve 1939'da Suriye'nin 11. başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Nasuhi el-Buhari</span> Suriyeli siyasetçi ve asker (1881-1961)

Nasuhi el-Buhari, 1939 yılında kısa bir süre Suriye başbakanı olarak görev yapmış Suriyeli bir asker ve siyasetçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Sabri el-Aseli</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1976)

Sabri el-Aseli Suriyeli bir siyasetçidir ve üç kez Suriye başbakanı olmuştur. Ayrıca 1958 yılında Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin başkan yardımcısı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">1936 Suriye genel grevi</span> 1936da Suriyedeki Fransız yönetimine karşı protesto

1936 Suriye genel grevi, Fransa'nın Suriye ve Lübnan'ı işgal politikalarına tepki olarak düzenlenen 50 günlük bir grevdi. Grev eylemi ülkeyi iki ay boyunca felç etti ve Fransa'yı Ulusal Blok ile Fransa-Suriye Bağımsızlık Antlaşması'nı müzakere etmeye zorladı.