İçeriğe atla

At nalı yörünge

Şekil 1: Karmaşık bir at nalı yörüngesi (dikey döngü, daha küçük cismin yörüngesinin Dünya'nınkine olan eğiminden kaynaklanır ve her ikisi de aynı düzlemde yörüngede dönerse bu hareket gerçekleşmez)       Güneş ·        Dünya ·        (419624) 2010 SO16

At nalı yörünge, kendisine göre çok daha büyük bir cisimle (Dünya gibi) eş-yörünge hareketi yapan cismin yörüngesine verilen addır. Küçük cismin yörünge periyodu neredeyse büyük cismin yörünge periyoduna eşittir ve büyük cisimden bakıldığında dönen referans çerçevesinde izlediği yol at nalına benzer.

Aslında gözlenen döngü kapalı değildir ancak her seferinde ileri ve geri kayma gösterdiğinden uzunca bir periyot sürecinden sonra sanki gözlendiği gezegeni merkez alıyormuş gibi algılanır. Gözlem yapılan gezegene yaklaştığı vakit ise yörüngesinin belirgin bir yön değişikliği gösterdiği görülür. Yörüngenin tüm döngüsü ele alındığında yörünge, Dünya ile boynuzlar arasında bir at nalının ana hattını oluşturuyormuş gibi görünen bir yol izler.

Dünya için düşünüldüğünde at nalı yörüngesindeki asteroitler; 54509 YORP, 2002 AA29, 2010 SO16 ve belki 2001 GO2'dir. İfade daha genişletilirse, geçiş yörüngesinde bulunan 3753 Cruithne[1] veya (85770) 1998 UP1 ve 2003 YN107'de içerir.

Şekil 2: At nalı yörüngenin olası hareket şekilleri

Satürn'ün ayları Epimetheus ve Janus birbirleri için bakıldığında at nalı yörüngesi izlerler. Tekrar eden bir döngüleri yoktur ve her biri diğerine göre tam bir at nalı yörüngesi çizerler.

Şekil 3: Yerçekimi konturları boyunca olası yörüngeleri gösteren plan. Bu görüntüde, Dünya (ve onunla birlikte tüm görüntü) Güneş'in etrafında saat yönünün tersine dönmektedir.

İribaş yörünge

Ayrıca bakınız: Truva (gök cismi)

Şekil 3, L4 ve L5 Lagrange noktaları etrafındaki daha kısa yörüngeleri göstermektedir (örneğin mavi üçgenlere yakın çizgiler). Bunlara iribaş yörüngeler adı verilmektedir. (Bkz. Şekil 4) Asteroidin Dünya'ya olan uzaklığının Güneş'in diğer tarafındaki L3 noktasına kadar kadar salınım yapmaması dışında at nalı yörüngeler ile benzer şekilde açıklanabilir. Dünya'ya yaklaştıkça ya da uzaklaştıkça, Dünya'nın yerçekimi alanının değişen çekimi, cismin hızlanmasına ya da yavaşlamasına neden olarak yörüngesinde librasyon olarak bilinen bir değişikliğe neden olur.

İribaş yörüngeye örnek olarak, Satürn'ün küçük uydusu Polydeuces'in daha büyük bir uydu olan Dione'ye göre L5 noktası etrafında dönmesi verilebilir. Dünya'nın yörüngesiyle ilişkili olarak, 300 metre çapındaki 2010 TK7 asteroidi, önünde bulunan L4 noktası etrafında bir iribaş yörüngesinde salınmaktadır. 2020 VT1 ise Mars'a göre geçici bir at nalı yörüngesi izlemektedir.[2]

Şekil 4: Bir iribaş yörüngeye örnek olarak 2010 TK7'nin 1600 ve 2500 yılları arasındaki hareketi verilebilir.       Güneş ·       Dünya ·       2010 TK7

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2011. 
  2. ^ de la Fuente Marcos, C; de la Fuente Marcos, R (23 Ocak 2021). "Using Mars co-orbitals to estimate the importance of rotation-induced YORP break-up events in Earth co-orbital space". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (İngilizce). 501 (4): 6007-6025. doi:10.1093/mnras/stab062. ISSN 0035-8711. 11 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin Güneş'ten uzaklıklarına göre sıralanmış bir listesi bulunmaktadır. Çapı 500 km'den küçük cisimler listeye alınmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yörünge</span> bir gökcisminin bir diğerinin kütleçekimi etkisi altında izlediği yola yörünge adı verilir

Gök mekaniğinde yörünge veya yörünge hareketi, bir gezegenin yıldız etrafındaki veya bir doğal uydunun gezegen etrafındaki veya bir gezegen, doğal uydu, asteroit veya lagrange noktası gibi uzaydaki bir nesne veya konum etrafındaki yapay uydunun izlediği kavisli bir yoldur. Yörünge, düzenli olarak tekrar eden bir yolu tanımlamakla birlikte, tekrar etmeyen bir yolu da ifade edebilir. Gezegenler ve uydular Kepler'in gezegensel hareket yasalarında tanımlandığı gibi, kütle merkezi elips biçiminde izledikleri yolun odak noktasında olacak şekilde yaklaşık olarak eliptik yörüngeleri takip ederler.

<span class="mw-page-title-main">Truvalı (gök cismi)</span>

Truvalı veya truva asteroidi, astronomide daha büyük bir cismin yörüngesini paylaşan, ana cismin yaklaşık 60° ilerisinde veya gerisinde bulunan L4 ve L5 Lagrange noktalarından birinin yakınında kararlı bir yörüngede kalan küçük boyutlu bir gök cismidir (çoğunlukla asteroitler). Truva cisimleri gezegenlerin ya da büyük uyduların yörüngelerini paylaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Yörüngeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Yörünge çeşitleri aşağıda listelenmiştir:

<span class="mw-page-title-main">Apsis (astronomi)</span> Bir cismin yörüngesindeki en uzak ve en yakın nokta

Apsis, gök mekaniğinde, eliptik yörüngedeki bir cismin genelde sistemin kütle merkezi durumunda da olan çekim merkezine yörünge boyunca en yakın ve en uzak olduğu noktalara verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Kepler'in gezegensel hareket yasaları</span>

Kepler'in gezegensel hareket yasaları, Güneş Sisteminde bulunan gezegenlerin hareketlerini açıklayan üç matematiksel yasadır. Alman matematikçi ve astronom Johannes Kepler (1572-1630) tarafından keşfedilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydu</span> bir gezegenin yörüngesinde dönen gök cismi

Doğal uydu, en yaygın kullanımıyla, bir gezegenin, cüce gezegenin veya küçük bir Güneş Sistemi cisminin yörüngesinde dönen astronomik bir cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Lagrange noktası</span>

Gök mekaniğinde, Lagrange noktaları ortak kütle merkezi etrafında dönen, biri genellikle diğerinden çok daha küçük, iki kütlenin yarattığı potansiyelin denge noktalarıdır. Lagrange noktaları iki cismin yarattığı kütleçekim kuvvetinin, dönmeden kaynaklanan merkezkaç kuvveti ile birbirlerini götürdükleri noktalardır.

<span class="mw-page-title-main">Yörünge mekaniği</span>

Yörünge mekaniği veya astrodinamik, roketler ve diğer uzay araçlarının hareketini ilgilendiren pratik problemlere, balistik ve gök mekaniğinin uygulamasıdır. Bu nesnelerin hareketi genellikle Newton'un hareket kanunları ve Newton'un evrensel çekim yasası ile hesaplanır. Bu, uzay görevi tasarımı ve denetimi altında olan bir çekirdek disiplindir. Gök mekaniği; daha genel olarak yıldız sistemleri, gezegenler, uydular ve kuyruklu yıldızlar gibi kütle çekimi etkisinde bulunan yörünge sistemleri için geçerlidir. Yörünge mekaniği; uzay araçlarının yörüngelerine ait yörünge manevraları, yörünge düzlemi değişiklikleri ve gezegenler arası transferler gibi kavramlara odaklanır ve itici manevralar sonuçlarını tahmin etmek için görev planlamacıları tarafından kullanılır. Genel görelilik teorisi, yörüngeleri hesaplamak için Newton yasalarından daha kesin bir teoridir ve doğru hesaplar yapmak ya da yüksek yerçekimini ihtiva eden durumlar söz konusu olduğunda bazen gereklidir.

Dünya truvalısı, Dünya'nın Güneş çevresindeki yörüngesinde, L4 ve L5 Lagrange noktasında yer alan, Dünya ile eşyörüngeli, Dünya'nın yörüngesinden geçen, iribaş yörünge izleyerek dönen asteroitlere verilen genel isimdir. Halihazırda tespit edilebilen her iki truva cismi de L4 bölgesinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Salınımlı yörünge</span> yörüngesel tedirginlikler

Astronomide ve özellikle astrodinamikte, uzaydaki bir nesnenin zamanın belirli bir anındaki salınımlı yörüngesi, tedirginlikler olmasaydı merkezi cisim etrafında sahip olacağı kütleçekimsel Kepler yörüngesidir. Yani, mevcut yörünge durum vektörleriyle örtüşen yörüngedir.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter truvalısı</span> Jüpiterin yörüngesinde bulunan asteroit kümesi

Jüpiter truvalıları, Truvalı asteroitler veya Truvalılar, Jüpiter'in Güneş etrafındaki yörüngesini takip ederek hareket eden bir asteroit grubudur. Her bir truva asteroidi, Jüpiter'e göre gezegenin 60° önündeki L4 veya 60° ardındaki L5 olarak adlandırılan sabit Lagrange noktalarında ve kendi yörüngelerinde salınmaktadır. Cisimler, ortalama yarı büyük ekseni yaklaşık 5,2 Astronomik birim (AU) olan bu Lagrange noktalarının etrafındaki iki adet uzun ve kavisli bölgeye dağılmış durumda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Mars truvalısı</span> Mars yörüngesini paylaşan küçük gezegenler

Mars truvalıları, Mars gezegeninin Güneş etrafındaki yörüngesini paylaşan bir grup truva cismidir. Mars'ın 60° önünde ve arkasında iki Lagrange noktası çevresinde bulunurlar. Mars truvalılarının kökeni tam olarak anlaşılamamıştır. Bir teori, bunların Güneş Sistemi oluşurken Lagrange noktalarında sıkışan, Mars'ın oluşumundan kalma ilkel nesneler olduğunu öne sürmektedir. Ancak, Mars truvalılarına yönelik olarak yapılan spektral çalışmalar, durumun böyle olmayabileceğini göstermektedir. Başka bir teori, Güneş Sistemi'nin oluşumunun ilerleyen dönemlerinde asteroitlerin düzensiz bir şekilde Mars'ın Lagrange noktalarına girmiş olmasıdır. Bu nesnelerin kısa dinamik ömürleri göz önüne alındığında bu da sorgulanabilir. Eureka ve diğer iki Mars truvalısının spektrumları olivin bakımından zengin bir bileşime işaret etmektedir. Asteroit kuşağında olivin bakımından zengin nesneler nadir olduğundan, Mars truvalılarından bazılarının Mars'ta gezegensel bir embriyo ile karşılaştığında yörüngeyi değiştiren büyük bir çarpışmadan yakalanan enkazlar olduğu öne sürülmüştür.

Uranüs Truva asteroidi, güneş merkezli yörüngesi Uranüs gezegenininki ile 1:1 ortalama hareket rezonansında olan ve Güneş-Uranüs çiftinin iki kararlı Lagrange noktasından (L4 veya L5) birinin etrafında bulunan, yani Uranüs'ün 60° önünde veya arkasındaki bir yörüngede seyreden asteroidlere verilen genel isimdir.

<span style="white-space:nowrap;">(316179) 2010 EN<sub>65</sub></span> Asteroit

(316179) 2010 EN65 Güneş etrafında dönen bir Neptün ötesi cisimdir. Bununla birlikte, 30,8 AU'luk yarı büyük ekseniyle, dev gezegen Neptün'ün 30,1 AU'luk benzer bir yarı büyük eksene sahip olması nedeniyle, aslında Neptün ile eş yörüngeli bir sıçrayan Neptün truvasıdır. Cisim L4 Lagrange noktasından L3 üzerinden L5'e atlamaktadır. 2016 itibarıyla Neptün'den 54 AU uzaklıktadır. 2070 yılına kadar Neptün'den 69 AU uzaklıkta olacaktır.

<span style="white-space:nowrap;">2010 TK<sub>7</sub></span> Asteroit

2010 TK7 keşfedilen ilk Dünya truvalısı ve bir kilometreden küçük bir Dünya yakını asteroittir. Güneş etrafında Dünyanın yörüngesiyle aynı yörüngede hareket etmekte olup, Dünya'nın önünde yer alan bölgede seyretmektedir. Truva cisimleri en kolay şekilde bir Lagrange noktasında, dinamik olarak kararlı bir konumda (birleşik kütleçekim kuvvetinin Güneş'in ve Dünya'nın çift merkezi boyunca etki ettiği yer), büyük bir yörünge cisminin 60 derece ilerisinde veya gerisinde, bir tür 1:1 yörünge rezonansında dönüyor olarak düşünülebilir. Gerçekte, böyle bir nokta etrafında salınırlar. Bu tür nesneler daha önce Mars, Jüpiter, Neptün ve Satürn'ün uyduları Tethys ve Dione'nin yörüngelerinde gözlemlenmiştir.

<span style="white-space:nowrap;">2011 QF<sub>99</sub></span> Asteroit

2011 QF99, dış Güneş Sistemi'nde yer alan, esasında bir centaur olduğu tahmin edilen ve keşfedilmiş bilinen ilk Uranüs truvalısı olan bir küçük gezegendir. Albedosu 0,05 olarak kabul edildiğinde, çapı yaklaşık 60 kilometre (37 mil) olarak hesaplanır. İlk olarak 29 Ağustos 2011'de Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu ile gerçekleştirilen Neptün ötesi cisimlerin derinlemesine araştırılması sırasında gözlemlendi, fakat Uranüs truvalısı olarak tanımlanması 2013 yılına kadar duyurulmadı.

Eş-yörüngesel hareket, iki veya daha fazla sayıda astronomik cismin birincil cisim yörüngesiyle aynı veya benzer mesafede bulunan bir yörüngede seyretmesi durumudur. Başka bir deyişle bu cisimler, 1:1 ortalama hareket rezonansında veya ters yönlü ise 1:-1 rezonansındadır.

(614689) 2020 XL5 12 Aralık 2020 tarihinde Hawaii'de bulunan Haleakala Gözlemevi'nde Pan-STARRS 1 araştırması kapsamında keşfedilen bir Dünya'ya yakın cisim ve Dünya truvalısı asteroittir. Güneş-Dünya çevresinde iribaş yörüngede salınım halindedir ve kütleçekim etkisi ile Dünya ve Güneş'in çift merkezi aracılığıyla hareket eden dinamik olarak kararlı olan L4 (60° önünde) noktasında hareket etmektedir.

(636872) 2014 YX49 (geçici adlandırması 2014 YX49), Pan-STARRS araştırması kapsamında 26 Aralık 2014 tarihinde keşfedilen bir centaur ve Uranüs eş yörüngeli asteroittir. Uranüs ile iribaş yörünge ilişkisi içinde olduğu bilinen ikinci centarur olup, 83982 Crantor, 2011 QF99 ve (472651) 2015 DB216'den sonra Uranüs ile eş yörüngeli olduğu tespit edilen dördüncü nesnedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.