Atçekenler

Atçekenler (Farsça: Esbkeşân), Orta Anadolu'da özellikle Tuz gölü çevresi ve Konya bozkırlarında yaşamış bir Yörük grubudur.^[1]

Atçekenler'in yaşadıkları coğrafya genel olarak, doğu-batı doğrultusunda Aksaray (Eskil)- Akşehir, kuzey-güney doğrultusunda Ankara (Haymana) - Konya (Kureyşözü, Akşehir) - Karaman arasında kalan Konya ovası, diğer bir ifade ile Konya bozkırları ve çevresidir. Bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu döneminde Balkanlar'a iskan edilmiştir.

Atçeken ismi çok iyi ve cins atlar yetiştirdiklerinden dolayı verilmiştir. Büyük Selçuklu Devleti, Karamanoğulları Beyliği ordularında görev almışlardır. Selçuklu ve Osmanlı ordularına at yetiştirmişlerdir. Malazgirt zaferinden sonra Süleyman Şah komutasında Anadolu'ya girmişler ve Konya'ya gelmişlerdir. Konya'nın fethi ile Konya bozkırlarına yerleşen ilk Türk yörükleridir. Çoğunlukla Konya bozkırlarında konar-göçer yaşam sürdürmekteydiler.

Osmanlının, Anadolu'da hakimiyetini engelleyen Karaman Beyliği'nin ordu gücünü oluşturup ayakta kalmasını sağlamışlar ve Osmanlının himayesini kabullenmeleriyle Karaman Beyliği'nin Osmanlı himayesine girmesinde rol oynamışlardır.

O dönemlerde Karamanoğlu Beyliği'ni oluşturan 5 temel büyük aşiret vardı. Atçekenler yani Tanrıdağı Türkmenleri de bunlardan birisiydi ve merkez olarak Konya bozkırlarının kuzeyinde bulunuyorlardı. Fatih Sultan Mehmet'in Karamanoğlu Beyliği üzerine yaptığı sefer sırasında surların önüne kadar gelen Osmanlı ordusunu gören Karamanlılar Konya içlerine girdiler ve surları kapattılar. Bütün tarım ürünleri ise dışarıda kalmıştı. Osmanlı askerleri Sultan'dan aldıkları izinle Konya surlarına yaklaştılar ve dışarıda kalan tarım ürünlerinden satmalarını istediler. Osmanlıların yağma yerine bu hoşgörülü davranışından etkilenen halk surları Osmanlı'ya açtı ve Osmanlı safına geçti. Önceleri Osmanlı'yı devşirme askerlerle Türk ve Müslüman topraklara girdikleri için çok eleştiren bu aşiret Konya'nın tamamen Osmanlı egemenliğine girmesine neden olmuştur. Fatih Sultan Mehmet tarafından Atçeken statüsü verilen bu aşiret Osmanlı İmparatorluğuna vergi yerine yetiştirdikleri atlardan vermişlerdir.

Karamanoğlu Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde her türlü vergiden muaf tutulmuşlardır hatta Cumhuriyet dönemine kadar vergi toplamışlardır. Bu hanedan ordunun ihtiyacı olan atları yetiştirirdi.

Bir rivayete göre ise Atçeken ismi bu yörüklere şu şekilde veriliyor; Tanrıdağı Türkmenlerinin başında İshak Bey vardı. Yavuz Sultan Selim Mısır Seferine giderken İshak Bey'in otağına gider. İshak Bey Yavuz Sultan Selime gereken izzet ve ikramda bulunur. Yavuz Sultan Selim: “ İshak Bey, seninle bir at yarışı yapalım” diyor. Yarışa başlıyorlar, İshak Bey'in atı padişahın atını geçmek istiyor. İshak Bey Padişaha karşı ayıp olmasın diye atın dizginlerini çekiyor. Bunu gören Yavuz Sultan Selim; “İshak Bey ne yapıyorsun atı serbest bırak diyor.” Bu destur üzerine İshak Bey atın gemini serbest bırakıyor ve padişahın atını geçerek yarışı kazanıyor. Otağa tekrar dönüldüğünde İshak bey seyisine gizlice padişahın eğerini al, benim atın sırtına vur” diyor. İzzet-i ikramdan sonra padişah sefere devam edecekken kendi eğerinin İshak Bey'in atının üzerinde olduğunu görüyor. “ Bu nice haldir İshak Bey ?” diye soruyor. Bunun üzerine İshak Bey; “Bir at değil mi padişahım, kabul buyurursanız benim size hediyem olsun ” der. Yavuz Sultan Selim de” Bundan sonra sizin adınız Atçeken Beyleri olsun” der. Atçeken Beyleri, Cumhuriyetin kuruluşuna kadar bulundukları bölgedeki vergileri devlet adına tahsil etmişlerdir.

İslam dinine ve Türk milliyetçiliğine aşırı bağlıdırlar. Tarımdan çok hayvancılıkla ilgilendikleri ve Konya bozkırlarında konar-göçer oldukları için Konya'ya getirilen eker-biçer kişiler nedeniyle topraklarının azalması ile ihtilafa düşmüşler ve bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu tarafından Avrupa'ya birçok kez iskan edilmişlerdir.

II.Mahmut döneminde vergi vermeme hakları kaldırılmak istendiyse de başarılı olunamamıştır ve bu nedenle birçok kez Balkanlar'a iskan edilmişlerdir.

Günümüzde bu aşirete mensup olup Atçeken sıfatını soyisim olarak kullanan aileler de vardır.