Astsubay

Astsubay, askerî hiyerarşide subaya yardımcı olarak görevlendirilen asker kişilerdir.^[1]

Osmanlı Devleti ordularında Gedikli Zabit, Küçük Zabit, Hor Zabit, Kizir, Gedikli Küçük Zabit gibi isimler ile yer almıştır. Cumhuriyet döneminde ise önce Gedikli Zabit, sonra Gedikli Erbaş olarak adlandırılırken, 1951 yılında çıkartılan bir kanunla rütbenin ismi "astsubay" olarak değiştirilmiştir. Bu kanunla birlikte daha önce olarak adlandırılan "Asteğmen, Teğmen, Üsteğmen ve Yüzbaşı" rütbeleri de "subay" olarak, "Baş Gedikli" rütbesi ise "Kıdemli Başçavuş" olarak değiştirilmiştir.^[2]

926 sayılı TSK Personel Kanunu Ek Madde 21'de "Astsubay" tanımında, Astsubaylar: "Türkiye Cumhuriyeti Ordusunun Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı kadrolarının ast komuta kademelerinde eğitim, sevk ve idare ile diğer idarî işlerde subaya yardımcı olarak görevlendirilen askerî şahıslara, astsubay adı verilir". şeklinde tanımlanmaktadır.

7852 sayılı Astsubay Kanununda ise Astsubaylar; "Türkiye Cumhuriyeti Ordusunun kara, deniz ve hava kuvvetleriyle jandarma, gümrük koruma birlikleri kadrolarının astkomuta kademelerinde eğitim, sevk ve idare ile diğer idari işlerde subaya yardımcı olarak görevlendirilen askerî şahıslara (Astsubay) adı verilir." şeklinde tanımlanmaktadır.^[3]

Astsubaylar, subaylar ile birlikte 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa tabidirler. Mecburi hizmet süreleri 15 yıldır. Bu süreyi bitirerek istifa etme hakkını kazananlar, istifalarını Ocak ve Şubat ayları içinde isteyebilirler.

Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı Kara, Hava, Deniz, Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bünyelerinde görev yaparlar. 926 sayılı Türk silahlı Kuvvetleri Personel Kanununda Madde 77'ye göre astsubay rütbeleri aşağıda gösterildiği gibidir.

• Astsubay kıdemli başçavuş
• Astsubay başçavuş
• Astsubay kıdemli üstçavuş
• Astsubay üstçavuş
• Astsubay kıdemli çavuş
• Astsubay çavuş
• Astsubay astçavuş

926 sayılı TSK Personel Kanunu 12 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.;^[4] Astsubay rütbelerinin hepsinin önünde "Astsubay" kelimesi vardır. Astsubay rütbeleri yazılırken önüne, bulundukları sınıfa göre meslek isimi ilave edilir. Örneğin Piyade sınıfından bir Astsubay Kıdemli Üstçavuş P. Asb. Kd. Üçvş. 3 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. şeklinde kısaltılmaktadır. Deniz Kuvvetlerinde görevli Topçu sınıfına mensup bir Astsubay Kıdemli Çavuş ise Top. Asb. Kd. Çvş. 3 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. şeklinde kısaltılarak yazılır.

Nasıplarından itibaren üç yılını tamamlayan ve gösterge tablosunun bir üst derecesine yükselmek için liyakatları üst makamlarca onanan;

''- Astsubay üstçavuşlara, astsubay kademeli üstçavuş,

- Astsubay kıdemli üstçavuşlara, astsubay kademeli kıdemli üstçavuş,

- Astsubay başçavuşlara, astsubay kademeli başçavuş,

- Astsubay kıdemli başçavuşlara, astsubay kademeli kıdemli başçavuş,

- Astsubay kademeli kıdemli başçavuşlara, astsubay iki kademeli kıdemli başçavuş'' denir.^[5]

Astsubay Kademeli Üstçavuş, Astsubay Kademeli Kıdemli Üstçavuş, Astsubay kademeli kıdemli başçavuş ve Astsubay II.Kademeli kıdemli başçavuş ibareleri, Astsubay rütbelerinin kıdemini ifade ederler. Subaylarda kıdemlilik, "kıdem" ile ifade edilir. Astsubaylarda kıdemlilik ise "hem kıdem hem de "kademe kıdemi" tabiri ile ifade edilir.^[1] Subay rütbe kıdemlerinin kıyafete takılan kıdem işaretleri yoktur. Fakat TSK Kıyafet Yönetmeliği II nci Kısım gereğince Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı mensubu astsubayların, Astsubay II Kademeli Kıdemli Başçavuş oldukları andan itibaren, kıyafete takılan kol kıdem işaretleri vardır. Astsubay Kıdemli Başçavuş rütbesinde 6 senelik bekleme süresinden sonra, yani Astsubay Kademeli Kıdemli Başçavuş'luğun sonunda, önce bir adet olmak üzere ve müteakiben her üç yılda bir olmak üzere ve yaş haddine kadar; ceket, palto ve pardösülerinin kol ağızlarına sarı sırmadan birer adet "kol kıdem işareti" takarlar. TSK Karargâh Hizmetleri Yönergesi gereğince, askeri yazışmalarda subay ve astsubayların kıdemlerinin rütbeleri ile birlikte yazılmasına izin verilir. Örneğin; Piyade Kıdemli Albay, Piyade Albay ya da kısa olarak "P.Kd.Alb." şeklinde; Telsiz Astsubay II Kademeli Kıdemli Başçavuş olarak "Tls.Asb.II.Kad.Kd.Bçvş." şeklinde yazılır. Resmi evrakların imza bloklarında sınıf ve rütbeler kısaltma yapılmadan kullanılır, metin içinde geçen sınıf ve rütbelerde ise kısaltma yapılabilir.

Ordunun orta kademe yöneticileri komutanlarıdır, çeşitli kuvvet ve komutanlıklarda, ilçe jandarma komutanı, jandarma bölük komutanı, karakol komutanı, takım komutanı, kısım komutanı, kademe komutanı, bot komutanı, adestim komutanı, bölük astsubaylığı, harekât eğitim astsubaylığı, idari işler astsubaylığı, şube müdürlükleri, gibi önemli makam ve görevlerde bulunurlar. Astsubayların özlük hakları 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu ile düzenlenilmektedir.2003 yılında Astsubay hazırlama okullarının adı Astsubay Meslek Yüksek Okulları olarak değiştirilmiştir. Astsubay Meslek Yüksek okulları 2 yıl süresince; Temel müşterek askeri konular, askeri liderlik, Haritacılık, Taktik vb. askeri derslerin yanı sıra, iktisat, işletme, matematik, davranış bilimleri, İngilizce gibi eşitağırlık dersleri alırlar ve Öğrenci Astsubay Adayı olarak anılırlar. 2 yıl sonunda 30 ağustosta Astsubay çavuş (Asb.çvş.) rütbesiyle mezun olarak 1 yıl sürecek olan mesleki ve branş sınıf okullarına uğurlanırlar örn: Tankçı sınıfına mensup yeni mezun bir astsubay çavuş, Zırhlı birlikler okulunda 1 yıllık bir tankçı sınıf bıranş eğitimi alır bu 1 yıllık süre boyunca öğrenci Astsubay Çavuş (Öğ.Asb.Çvş.) kursiyer rütbesi ile eğitim alırlar. Bu 1 Yılın sonunda mezun olarak Tankçı.Astsubay Çavuş (Tnk.Asb.Çvş) rütbesi şeklinde kıtalara atanırlar. Böylelikle bir astsubay toplam 3 yıl mesleki ve genel kültür eğitimi görmüş olur. Astsubayların görev ve sorumlulukları Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu ve Yönetmeliği ile diğer kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, talimatname ve hizmet kadrolarının açıklamalarında gösterilir.

Temel Kaynak Astsubay Hazırlama/Meslek Yüksek okullarıdır.

• Kara Kuvvetleri Astsubay Meslek Yüksek Okulu - Balıkesir
• Deniz Astsubay Meslek Yüksek Okulu - Altınova
• Hava Astsubay Meslek Yüksek Okulu - İzmir
• Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulu - Bursa
• GATA Sağlık Astsubay Meslek Yüksek Okulu 3 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Ankara
• Bando Astsubay Meslek Yüksekokulu - Ankara

Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacı göz önüne alınarak her sene tespit edilecek kontenjan nispetinde emsali arasında temayüz etmiş en az dört yıl süreli fakülte veya yüksek okulları bitiren astsubaylar; bağlı olduğu kuvvet komutanlığının, Jandarma Genel Komutanlığının veya Sahil Güvenlik Komutanlığının teklifi üzerine kendi sınıflarında veya askeri hakim sınıfı hariç olmak üzere öğrenimlerinin ilgilendirdiği ihtiyaç duyulan sınıflarda teğmen nasbedilirler. 2003 yılında Astsubaylardan Subay olanlar Kıdemli Yüzbaşı rütbesine kadar yükselebilme kıstası yeniden düzenlenmiş ve şu anki hali ile 4 yıllık üniversite mezunu astsubaylar subay rütbesini haiz olduklarında albay rütbesine kadar yükselebilmektedirler.

• 17 Ekim Dünya Astsubaylar Günü
• NATO görevleri için, OR-5'ten OR-9'a kadar, Astsubay olarak kabul edilir.^[6]