Aslı Erdoğan
| Aslı Erdoğan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 08 Mart 1967 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Yazar, Köşe yazarı, Fizikçi |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Türkiye |
| Eğitim | Boğaziçi Üniversitesi |
| Önemli eser | Kırmızı Pelerinli Kent 1998, Hayatın Sessizliğinde 2005, Taş Bina ve Diğerleri 2009, Artık Sessizlik Bile Senin Degil 2017. |
| Önemli ödülleri | 2020 Chevalier des Arts et des Lettres |
| Resmî site | |
Aslı Erdoğan, (8 Mart 1967, İstanbul), Türk fizikçi ve yazar.
Fizik doktorasını yarıda bırakarak yazarlığı seçti; hikâyeci kimliği ile tanındı. Hikâyenin yanı sıra roman, düzyazı, deneme türlerinde da eserler verdi; çeşitli gazetelerde köşe yazarlığı yaptı. Birçok ulusal ve uluslararası ödüle lâyık görülen Erdoğan'ın eserleri, özellikle Avrupa ülkelerinde ilgi görmüş ve pek çok dile tercüme edilmiştir.[1]
Hayatı
Erdoğan, 8 Mart 1967 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi.[2] İstanbul'da Robert Lisesi'nin ardından Boğaziçi Üniversitesi'nde bilgisayar mühendisliği ve fizik bölümlerinden mezun oldu. Aynı üniversitenin fizik bölümünde yüksek lisans eğitimi aldı ve asistanlık yaptı.[3] 1991-1993 yıllarında Cenevre'de Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nde Higgs bozonu üzerine çalıştı.
Türkiye'ye döndükten sonra bir süre İstanbul'da Afrikalı göçmenlerle yaşadı.[4] Fizik doktorası yapmak üzere Rio de Janeiro'ya giden Erdoğan, iki yıl sonra doktora çalışmasını yarıda bırakarak yazarlığı seçti ve iki yıl daha Güney Amerika’da kaldı.
1994'te ilk kitabı Kabuk Adam, 1996'da ilk öykü kitabı Mucizevî Mandarin yayımlandı.[5] İsveç'te büyük yankılar uyandıran Mucizevî Mandarin, Haruki Murakami, Joyce Carol Oates ve Vaclav Havel ile birlikte yılın kitapları arasında yer aldı. 1997'de Deutsche Welle'nin düzenlediği yarışmada Tahta Kuşlar öyküsüyle birincilik ödülü aldı. Öykü, dokuz dile çevrildi.
Erdoğan, 1998'de Türkiye'ye döndü ve ikinci romanı Kırmızı Pelerinli Kent yayımlandı. Brezilya'ya giden bir Türk kızının Rio de Janeiro'da yabancılık çekmektense şehri keşfetmesini anlatan eser, özellikle İskandinav ülkelerinde ilgi gördü;[6] Norveçli yayınevi Gylendal'ın “popüler olmayan ama edebiyatın omuriliğini oluşturacak kadar önemli eserler veren” yazarların yapıtlarına yer veren Marg (Omurilik) serisine girdi.[7]
1999-2000 yıllarında Radikal gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Köşe yazıları Bir Delinin Güncesi ve Bir Kez Daha başlıklı kitaplarında toplandı.
MEET bursunu kazanarak Fransa'ya St. Nazaire'deki Yabancı Yazarlar Evi'ne davet edildi.[8] Üzerinde çalıştığı Hayatın Sessizliğinde başlıklı metni burada tamamladı. Hayatın Sessizliğinde metninin bir bölümü kitap haline getirilmeden önce Milano'da Piccolo Tiyatrosu'nda sahnelendi.[9] Ayrıca kitaptan bölümler, dans tiyatrosuna dönüştü.[10] Birçok okuma günü, bienal, festival ve toplantıya katılan Erdoğan, 2005 yılında Fransız edebiyat dergisi Lire tarafından "geleceğin 50 yazarı" arasında gösterildi.[11] Aynı yıl kitap olarak yayımlanan ve Erdoğan'ın yazarlığında bir dönüm noktası kabul edilen[1] Hayatın Sessizliğinde, Dünya Yayınları tarafından düzenlenen yılın kitabı ödülünü kazandı.
2010 yılında yayımlanan Taş Bina ve Diğerleri başlıklı bir kitapta, işkenceyi anlattığı öyküleri bir araya getirdi.[12] Bu eseriyle Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazandı.[13]
2010-2011 yıllarında tekrar Radikal'de köşe yazarlığı yapan Erdoğan, Nisan 2011'de Özgür Gündem gazetesinde köşe yazarlığına başladı.
Literaturhaus ve Uluslararası PEN Kulübü'nün değerlendirmesiyle 2012'de "Zürih kent yazarı" seçildi ve altı aylık bir burs alarak kent üzerine yazıp okuma günlerine katılmak üzere Zürih'te yaşadı.[14] 2013 yılında Norveç'te kadınların seçme ve seçilme hakkını elde edişinin 100'üncü yılı adına konan Sınırda Sözcükler Ödülü'ne (Norveççe: Ord i Grenseland Prisen) lâyık görüldü.[15]
2016 yılında Özgür Gündem gazetesine yönelik yapılan soruşturmada silahlı terör örgütü üyeliği ve halkı kışkırtmak iddiasıyla tutuklandı.[16][17] Bir süre sonra "devletin birliği ve ülke bütünlüğünü bozma" yönündeki suçlamalardan delil yetersizliği sebebiyle tahliyesine karar verilirken, "terör örgütü üyeliği" suçlaması ile de tutukluğu devam etti.[18] Aslı Erdoğan, 133 gün süren tutukluluğunun ardından 29 Aralık 2016 tarihinde tahliye edildi.[19]
Ödülleri
Tutukluluğu sırasında İsveç Pen tarafından sürgünde, tehdit altında ya da cezaevinde bulunan yazar ve gazetecilere verilen Tucholsky Ödülü'ne layık görülen Erdoğan,[20] tahliye olduktan sonra Avusturya'daki Bruno Kreisky İnsan Hakları Vakfı'nın 2016 Bruno Kreisky İnsan Hakları Ödülü'nü;[21] merkezi Amsterdam'da bulunan Avrupa Kültür Vakfı'nın 2017 Princess Margriet Kültür Ödülü'nü;[22] Almanya'da AnStifter Derneği'nin 2017 Stuttgart Barış Ödülü'nü;[23] Theodor Heuss Vakfı'ndan Theodor Heuss Madalyası'nı;[24] Alman Kitap Basım ve Yayıncıları Derneği ile Osnabrück Belediyesi'nin 2017 Erich-Maria-Remarque Barış Ödülü'nü,[25] Leipzig Medya Özgürlüğü Ödülü'nü;[26] Almanya'nın ünlü feminist kadın dergisi Emma'nın 2018 Simone-de-Beauvoir Kadın Hakları Ödülü'nü[27] aldı.
2018'de Fransa'da Chevalier des Arts et des Lettres madalyasına;[28] 2019'da daha önce de aday gösterildiği Václav Havel Kütüphane Vakfı'nın 2019 Risk Altındaki Cesur Yazara Huzuru Bozma Ödülü'ne layık görüldü.[29]
13 Temmuz 2020'de Frankofon Kadın Yazarlar Parlamentosu, kendisine onur üyeliği verdi.[30]
Kitapları
- Kabuk Adam 1994
- Mucizevi Mandarin 1996
- Kırmızı Pelerinli Kent 1998
- Hayatın Sessizliğinde 2005
- Bir Yolculuk Ne Zaman Biter 2000 (Gazete Yazıları)
- Bir Delinin Güncesi 2006 (Denemeler - I)
- Bir Kez Daha 2006 (Denemeler - II)
- Taş Bina ve Diğerleri 2009 (Öykü)
- Artık Sessizlik Bile Senin Degil 2017
Dış bağlantılar
- Aslı Erdoğan'ın kişisel internet adresi
- Can Dündar, Aslı Erdoğan ile Buluştu belgeseli, DW Türkçe, 2023
Kaynakça
- ^ a b Özilhan, Esra. "Sesten Yazıya Uzanan Yol: Aslı Erdoğan yapıtlarında yazarın sessiz aracılığıyla dilin önem kazanması". İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 2013. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ Mehmet Özger; Murat Parlakpınar. "Aslı Erdoğan Anlatılarında Ontolojik Sorunlar". Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt 7/4, Güz 2012, Ankara. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ "Erdoğan Breaks Seven Year Silence with Poetic New Novel" (PDF). webportal.robcol.k12.tr. RC Quarterly, Sayı 28, Güz/kış 2005. 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ Belge, Burçin. ""Konuşmayı 22 Yaşımda Öğrendim ve Israrla Yazmayı Deniyorum"". bianet.org. Biamag Cumartesi, 10 Temmuz 2010. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ Altan, Sanem. "Aslı'nın 'Ötekiler'i". www.radikal.com.tr/1. Radikal gazetesi, 23 Haziran 1998. 4 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan: "Ben delirmeyim de kim delirsin şimdi?"". egoistokur.com. Egoist Okur, 10 Kasım 2013. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ Savaş, Neslihan. "Asli Erdogan'ın Norveç Başarısı". bianet.org. Biamag Cumartesi, 3 Kasım 2014. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ "Aslı Erdogan". Meetingsaintnazaire.com sitesi. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ Arcan, Bahar. "Aslı Erdoğandan Hayatın Sessizliğinde". bianet.org. Biamag Cumartesi, 23 Ağustos 2005. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ "Şort, postal ve gelinlikle dans". www.radikal.com.tr/1. Radikal gazetesi, 1 Şubat 2009. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan geleceğin 50 yazarı arasında". www.hurriyet.com.tr. Hürriyet gazetesi 21 Mayıs 2005. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ Aslan, Sema. "Şiddetle yüzleşmek istedim". www.radikal.com.tr. Radikal gazetesi, 15 Mayıs 2009. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ Sait Faik hikaye armağanı 31 Mayıs 2016 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Daruşşafaka Cemiyeti, Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016
- ^ "TEDA Projesi desteğiyle yayınlanan "Kırmızı Pelerinli Kent" İsveç'te Büyük Yankı Uyandırdı!". www.tedaproject.gov.tr/. TEDA Türkiye'nin Çeviri ve Yayın Destek Programı web sitesi. 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan'a Norveç'ten "Özgürlük Ödülü"". dagmedya.net. Dağ Medya 16 Eylül 2013. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan tutuklanmadan 10 gün önce izlendiğini yazmış". Cumhuriyet. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan tutuklandı". NTV. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan ve Necmiye Alpay cezaevinden çıkamayacak". Sözcü. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan ve Necmiye Alpay tahliye edildi". Habertürk. 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan 2016 Tucholsky Ödülü'ne layık görüldü". www.sabitfikir.com/. Sabit Fikir, 23 Eylül 2016. 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2016.
- ^ "Aslı Erdoğan'a Avusturya'dan insan hakları ödülü". www.bbc.com. BBc.com sitesi 10 Ocak 2017. 12 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Avrupa Kültür Ödülü Aslı Erdoğan'a". www.evrensel.net. Evrensel.net, 8 Şubat 2017. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Aslı Erdoğan'a barış ödülü". www.dw.com. Dw.com.tr 2 Temmuz 2017. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Theodor Heuss Madalyası". turkiye.fnst.org. Fnst.org sitesi 6 Mayıs2017. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Almanya'ya gidip ödülünü aldı". www.hurriyet.com.tr. Hürriyet gazetesi 23 Eylül 2017. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Leipzig Medya Özgürlüğü Ödülü Aslı Erdoğan ve Deniz Yücel'e verildi". ilerihaber.org. Ilerihaber.org sitesi 7 Ekim 2016. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Aslı Erdoğan kadın hakları ödülüne layık görüldü". www.dw.com. dw.com.tr 19 Aralık 2017. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
- ^ "Aslı Erdoğan, "femme de lettres et de lutte", décorée par Françoise Nyssen". ActuaLitté.com (Fransızca). 3 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.
- ^ "Vaclav Havel Kütüphane Ödülü Aslı Erdoğan'a". DW. 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019.
- ^ "Aslı Erdoğan'a onur üyeliği". 13 Temmuz 2020. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2020.
