İçeriğe atla

Asker Ressamlar

Salih Molla Aşki, Yıldız Sarayı Bahçesi'nden Peyzaj tüyb 72,5x91,5 cm İstanbul Resim ve Heykel Müzesi

Asker Ressamlar, Türk resminde bir döneme adını vermiş, askerî okullarda yetişmiş ressamlar grubu. Batı anlayışında Türk resim sanatının temelleri, III Selim döneminde ilk kez resim derslerinin verilmeye başlandığı, 1795'te açılan Mühendishane-i Beri-i Hümâyun'da atıldı.

Tarihçe

II. Mahmut, 19. yüzyıl başlarında portresini yaptırıp devlet dairelerine astırdı. 1827'de açılan Askerî Tıbbiye ve 1834'te açılan Mekteb-i Harbiye'ye de resim dersleri konuldu. II. Mahmut'un Avrupa'ya gönderdiği öğrenciler arasında resim öğrenimi için seçilenler de vardı. 1859'da açılan Mekteb-i Mülkiye, 1868'de açılan Galatasaray İdâdîsi (Lisesi) ve 1872'de açılan Darüşşafaka İdâdîsi'nde de programlara resim dersleri konuldu. Bu sayede Darüşşafaka'dan çok sayıda ressam yetişti.

19. yüzyılda bu okullardan yetişen Osmanlı ressamlarının çoğu asker kökenliydi. Genellikle manzara resmi yapan bu asker kökenli ressamlardan ilk akla gelenler; Beşiktaşlı Tevfik, Giritli Hüseyin, Karagümrüklü Hüseyin, Darüşşafakalı Hüseyin, Mirlivâ Osman Nuri, Servili Ahmet Emin, Kaymakam Ahmet Şekür, Üsküdarlı Osman ve Bedri Kulları'dır.

Figürsüz Türk resim sanatını geliştiren asker ressamlar, eserlerini padişaha sunarak dikkat çekmek istediler. Önce Ferik İbrahim Paşa (1815-1891), Ferik Tevfik Paşa (1819-1866) ve Hüsnü Yusuf Bey (1817-1861) resim öğrenimi için İngiltere ve Fransa'ya gönderildi; onları 1861 yılında Şeker Ahmet Ali Paşa (1841-1907), Süleyman Seyyid (1842-1913), Hüseyin Zekâi Paşa (1860-1919) ve Osman Nuri Paşa (1839-1906) izledi.

Tanzimat döneminde, 1860'lı yıllarda, Fransa'ya resim öğrenimi için gönderilen Türk ressamlar için Paris'te Mekteb-i Sultani kuruldu ve 1874'e kadar hizmet verdi. Gèrome, Boulanger ve Cabanel atölyelerinde yetişen sanatçılar arasında Süleyman Seyyid ve Ahmet Ali Paşa sivrildi. Sultan Abdülmecit ve Abdülaziz dönemlerinde yabancı ressamlar Osmanlı topraklarına gelerek çok sayıda gravür ve tablo yaptılar. 1874 yılında İstanbul'a gelen Fransız Guillement, bir resim atölyesi kurdu. Bu atölyeden M. Civanyan ve S. Diranyan gibi ressamlar yetişti.

İstanbul'da ilk tablolar 20 Şubat 1863'te açılan bir sergide sergilendi. Gerçek anlamda ilk resim sergisi ise, 1873 yılında Şeker Ahmet Ali Paşa'nın öncülüğünde açıldı. Sultan Abdülaziz 1871 yılında heykeltıraş Fuller'e at üzerinde bir heykelini yaptırarak bir tabuyu daha yıktı. 1876 yılında II. Abdülhamit ile başlayan Meşrutiyet döneminde Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisinin kurulması için, 1882 yılı başlarında Osman Hamdi Bey (1842-1910) Paris'te resim öğrenimi gördüğü için görevlendirildi. Binasını da yaptırarak 3 Mart 1883 tarihinde okulun öğretime başlamasını sağladı. Bu tarihten itibaren Türk ressam ve heykeltıraşları bu kaynaktan da yetişmeye başladı. Ressam Ömer Adil (1868-1924), Osman Asaf (1869-1935), Tekezâde Sait (1870-?), Mehmet Muazzez Özduygu (1871-1956), İsmail Hakkı Atunbezer (1871-1940) ve Şevket Dağ (1876-1944) okulun ilk mezunlarıdır.

Şeker Ahmet Paşa Erenköy Peyzajı tüyb 175x137 cm

Asker ressamların etkinliklerini sürdürdüğü yıllarda bir grup ressamın yaptığı ve akademisyen Ayla Ersoy'un söylemiyle "aynı fırçadan çıkmış izlenimi veren" manzara resimleriyle karşılaşılmaktadır. Türk resim sanatı içinde Primitifler[1] olarak da adlandırılan, bir kısmı askerî okul kökenli veya Darüşşafaka gibi sivil okullarda eğitim görmüş; Necib, Kasımpaşalı Hilmi, Şefik, Salih Molla Aşkî, Şevki, Lofçalı Ahmed, Ahmet Ragıp, Giritli Hüseyin, Fahri Kaptan, Selâhattin, Cemal, Ahmet Şekür, İbrahim adlı sanatçıların imzalarına rastlanılan bu resimlerde; Yıldız Sarayı, Yıldız Camii, Kâğıthane, Ihlamur Kasrı ve benzeri yapıların çeşitli görünümleri sıkça işlenen konulardır. Bu arada 19. yüzyılın ilk yarısında icat edilen fotoğraf makinesi, icadından kısa bir süre sonra ülkeye girmiş ve özellikle İstanbul'da çok sayıda fotoğraf atölyesi açılmıştır.

Türk resim sanatında asker ressamların etkileri

Askerî yüksek okulların öğretim programlarına konan desen dersleriyle başladı. İlk meyvesini İbrahim Paşa ile verdi. Hüsnü Yusuf takip etti. Süleyman Seyyid Bey, Şeker Ahmet Ali Paşa, Ahmet Emin batı tekniği alanında Türk resim sanatı öncüleri ve yeniliklere yönelme hareketlerinin müjdecileri oldular. Paris sanat çevrelerini hakimiyeti altında tutan romantizm ve neo-klasizme rağmen, yurda dönüşlerinde Courbet'in renk ve canlılık endişesini getirdiler. Onlar sadece batı tekniği ile resmi değil Paris'in çağdaş sanat anlayışını da beraberilerinde getirdiler. Paris'te öğrenimi sırasında Şeker Ahmet Ali Paşa dönemin hükümdarı Abdülaziz'in portresiyle sergiye katıldı; böylece yurt dışında bir sergiye katılan ilk isim oldu. Bu sanatçılar ilk kez 1874'te ilk sanat hareti olan İstanbul Divanyolu'nda resim sergisi açtı. I. Dünya Savaşı'nın etkisi, 1914'te başlayan sanat hareketlerinde büyük oldu. Sami Yetik, Ali Sami Boyar, Hikmet Onat gibi bu kuşağa mensup asker ressamların yanında İbrahim Çallı, Nazmi Ziya Güran gibi sanatçılar da görüldü. Böylece Türk resminde vücuda gelen millî ruh, asker ressamların dışına çıktı ve sanat hareketlerinin başta gelen özelliği oldu.

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Çallı</span> Türk ressam

İbrahim Çallı, Türk ressam.

<span class="mw-page-title-main">Osman Hamdi Bey</span> Türk ressam, arkeolog ve müzeci

Osman Hamdi Bey, Türk arkeolog, müzeci, ressam ve Kadıköy'ün ilk belediye başkanı.

Mehmet Ruhi Arel,, Türk ressam.

Süleyman Seyyid (1842-1913), Türk ressam.

<span class="mw-page-title-main">Ressam Halil Paşa</span>

Halil Paşa, Türk ressam.

<span class="mw-page-title-main">Şeker Ahmet Paşa</span> Osmanlı ressamı, asker ve bürokrat

Şeker Ahmet Paşa, Osmanlı ressamı, asker ve bürokrat. Asıl adı Ahmet Ali'dir.

<span class="mw-page-title-main">Hoca Ali Rıza</span> Türk ressam

Hoca Ali Rıza, Türk ressam. Asker Ressam Kuşağı’nın bir üyesi olan Hoca Ali Rıza, 1914 Kuşağı ressamlarının hocası olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sami Yetik</span> Türk ressam

Sami Yetik, Türk ressam.

Çallı Kuşağı, 1914 Kuşağı veya Türk İzlenimciler, Sanayi-i Nefise Mektebi tarafından düzenlenen Avrupa sınavını kazanarak Paris'e gönderilen, İbrahim Çallı ve kendi olanakları ile giden Namık İsmail, Hüseyin Avni Lifij, Nazmi Ziya Güran gibi ressamlar I. Dünya Savaşı'nın başlaması ile birlikte 1914'te ülkeye geri döndüler. Türk resim tarihinde "1914 Kuşağı", "Çallı Kuşağı" veya "Türk İzlenimcileri" diye adlandırılan bu grubun başlıca üyeleri, İbrahim Çallı, Ruhi Arel, Feyhaman Duran, Hikmet Onat, Hüseyin Avni Lifij, Nazmi Ziya Güran, Namık İsmail, Sami Yetik ve Ali Sami Boyar ve Hasan Vecih Bereketoğlu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Namık İsmail</span> Türk ressam

Namık İsmail, Türk ressam.

<span class="mw-page-title-main">Osman Nuri Paşa (ressam)</span>

Osman Nuri, Türk ressam. Doğum ve ölüm tarihleri kesin olarak bilinmemekle beraber, sanatçının İstanbul'da doğduğu ve öğrenimini burada yaptığı bilinmektedir. "Mirat-ı Mektebi Harbiye" nin 279. sahifesindeki bilgiler bunu doğrulamaktadır. İstanbul Sultanahmetli olduğu da burada kaynaklıdır. 1857'de Harbiye dördüncü sınıfında iken Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz'e yaver ve ressam olarak saraya alındığı da buradan öğrenilmektedir. Bu görevinde miralaylığa (Albay) kadar yükselen sanatçı bundan sonra mirliva (Tuğgeneral) rütbesi ile Harbiye ve Kuleli resim öğretmenliğine atandı. Osman Nuri Paşa, Türk resinde ilk kez kahramanlık içeren bir konuda eser veren sanatçıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Zekai Paşa</span>

Hüseyin Zekâi Paşa, Osmanlı dönemi Türk asker ressamdır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Ressamlar Cemiyeti</span> Osmanlı ressamlar derneği

Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, dönemin sanat ve sanatçı sorunlarına çözüm bulmak üzere Osmanlı Devleti'nde 1909-1919 yılları arasında faaliyet gösteren bağımsız bir ressam örgütüdür.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Ziya Akbulut</span> Türk asker, ressam ve hattat

Ahmet Ziya Akbulut, Türk ressam ve hattat.

<span class="mw-page-title-main">Ferik İbrahim Paşa</span> Türk ressam

Ferik İbrahim Paşa ilk Türk ressam.

<span class="mw-page-title-main">Ali Sami Boyar</span> Osmanlı Türkü ressam

Ali Sami Boyar, Türk ressam ve müzeci.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Resim ve Heykel Müzesi</span> Ankaradaki sanat müzesi

Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulus semtinde, Namazgâh tepesinde bulunan sanat müzesi ve kültür merkezi.

Türkiye'de resim sanatının temelleri 19. yüzyılın ortasında atılmıştır. Bilinen ilk resim dersi 1793'te Mühendishane-i Berr-i Hümâyun'da verilmiştir.

Ferik Tevfik Paşa Türk asker, ressam. İlk Türk ressamlarındandır. Osmanlı'da Batılı anlamda resim sanatını başlatan öncü isimlerin en başında anılabilecek Ferik Tevfik Paşa sarayda yetişmiştir. "Asker ressamlar" olarak anılan, Ferik İbrahim Paşa, Tevfik Paşa, Servili Ahmet Emin ve Osman Hamdi, Osmanlı'da Batı anlam ve tekniğindeki resim sanatının ilk temsilcileri, bir bakımdan da klasikleri olmuştur.

Müzdan Arel, Osmanlı ve cumhuriyet döneminin ilk kadın ressamlarındandır.