İçeriğe atla

Asi Nehri

Koordinatlar: 35°15′K 36°35′D / 35.250°K 36.583°D / 35.250; 36.583
Asi Nehri
Antakya içinden geçen Asi Nehri
Antakya içinden geçen Asi Nehri
Konum
Ülke(ler)Lübnan, Suriye ve Türkiye
Genel bilgiler
KaynakLübnan
AğızAkdeniz
Uzunluk386 km
Havza alanı21.743 km²
Debi3.399,3 milyon m³

Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur.[1] Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.

Genel özellikleri

Orontes olarak da adlandırılan Asi Nehri Lübnan'da Baalbek yakınında El-Bika kısmından dağlardan inen sellerin birleşmesiyle doğar sonra Suriye'ye girer. Humus yöresindeki bazaltı lav akıntıları etkisiyle yolunu saparak Hama kireçtaşı platolarına yönelir ve Gab sazlığına girer. Oradan çıktıktan sonra bir süre Suriye-Türkiye sınırında akar ve Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Nehrin havzasını Büyük Rift Vadisinin parçası olan Ölüdeniz Fayı belirler.

Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 386 km olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 88 km'dir. Havzasının ülkelere dağılımı şöyledir: %7 Lübnan, %67 Suriye, %26 Türkiye. Suriye-Türkiye sınırının 52 km'si Asi Nehri tarafından oluşturulur.[1] Asi Nehri'nin 1950 yılında taşıdığı su miktarı 3.399,3 milyon m³'tür. Bu suyun %50'si Suriye, %41'i Türkiye, %9'u Lübnan'dan kaynaklanır[1]

Asi Nehri Lübnan'dan Suriye'ye, Oradan da Türkiye topraklarına aktığı için sınır aşan akarsu, Türkiye-Suriye sınırını oluşturduğu için sınır oluşturan akarsudur.[1]

Havzası

Humus şehri yakınlarında geniş bir göl ve bataklık meydana getirir. Amik Ovası'nın sularını boşaltan Karasu (Küçük Asi), Harbiye Çağlayanının suları ile beslenir. Karasu'yu alan Asi Irmağı, dar bir boğazdan geçerek Antakya'dan geçer. Burada ünlü Harbiye Çağlayanlarını meydana getiren ve gür kaynaklarla beslenen Defne Suyu'nu alır. Daha sonra genişliği 30-40 metreyi bulur ve Samandağ'ın güneyinde Akdeniz'e dökülür. Asi nehri hemen bütün yatağı boyunca yer yer ova ve tekne şekilli geniş vadiler, zaman zaman da dar ve derin boğazlar oluşturur, denize döküldüğü yerde geniş bir delta meydana getirmiştir.

Asi Nehri havzasında genel olarak Akdeniz iklimi görülür. Genelde yazlar kurak, kışlar yağışlıdır. Nehir de bu düzene uyar, kışın suları artar, yazın ise azalır. Yağış miktarı Lübnan'da 950–1270 mm, Suriye'de 760–1015 mm, Türkiye kısmında ise 505–1095 mm arasındadır. Akarsu Lübnan'da doğup Türkiye'de denize dökülmesine rağmen en fazla Suriye yararlanmaktadır.[2]

Asi Deltası

Kuzeyinde Amanosların güney ucunu oluşturan Musa Dağı, güneyinde Kuseyr Platosu ve Keldağ, doğuda Saman Dağı, Ziriye (Samandağ) Boğazı ve Ziyaret Dağı ile çevrilidir.

Deltanın yüzölçümü 40 km2, kıyı uzunluğu 15 km, D-B genişliği kuş uçumu 5,69 km'dir. Delta sınıflandırmalarına göre; Karışık (akıntı ve dalga etkisinde), tortul yapısı "çeşitli" (killi, çakıllı, kumlu), geometrisine göre "küt şekilli" delta sınıfında yer alır. Ortalama yükseltisi 10 m olan deltada Asi Nehri menderesler çizerek akar. Akarsuyun getirdiği sediment miktarı ile dalga ve akıntıların kıyıdan uzaklaştırdığı malzeme eşit olduğundan delta denize doğru çıkıntı yapamaz, küt bir şekil alır.[3]

Asi Nehri, Akdeniz'e döküldüğü alanda büyük olmayan bir delta oluşturur. Delta üzerinde; Samandağ ilçesi, Çevlik mahallesi, Gözene, Çöğürlü, Karşıyaka, Yeşilyazı, Yeşilköy, Mızraklı, Meydan, Tekebaşı, Yoğunoluk, Hıdırbey, Kapısuyu Vakıflı, Mağaracık gibi köyler, Sebenoba, Aknehir ve Koyunoğlu gibi beldeler bulunur.[3]

Ters akması

Lübnan'ın orta kesimindeki arazi yapısına karşılık, Batı Bikâ Vadisi Bölgesi alçakta yer alır. Türkiye'de ters akan nehir olarak kabul edilmesinin nedeni de hemen hemen aynıdır. Nehrin geldiği yer olan Amik Ovası alçak bir sahayken akım yönü (Samandağ Yönü) yüksektir. Ancak nehir yüksek arazi içinde açılmış bir boğazdan yani aslında aşağıdan akar.[4]

Sorunlar

Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır. Taşkınların sebebi çoğunlukla yağışlı dönemde Suriye'nin habersiz veya geç haber vererek barajlardan su bırakmasıdır.[5]

Hatayı kendi toprağı olarak kabul eden Suriye yönetimi Asi Nehri'ni de sınır aşan su olarak görmemektedir. Böylece suyun büyük bölümünden yararlanmaktadır. 1950'li yıllarda Asi'de 3 milyar 399 milyon m³ akım gerçekleşirken, günümüzde %30 azalma ile 2 milyar 400 milyon m³ akım gerçekleşmektedir. 1939 yılında Türkiye'ye bırakılan su 1 milyar 670 milyon m³ iken %67 azalma ile 529 milyon m³'e düşmüştür. 1950 yılında Türkiye'ye girişte yapılan ölçümde yıllık ortalama akım 50,5 m³/sn iken, 2005'te 16,8 m³/sn'ye düşmüştür. 1975 yılında Asi'nin suları tarımsal sulamaya uygun iken günümüzde ağır metaller ve amonyak kirliliği görülmektedir.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e KORKMAZ, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin; KARATAŞ, Atilla (2009). "ASİ NEHRİ'NDE SU YÖNETİMİ VE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR". MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017. 
  2. ^ ATASOY, Ahmet; GEÇEN,, Reşat; KORKMAZ, Hüseyin. "Siyasi Coğrafya Açısından Türkiye (Hatay) – Suriye Sınırı" (PDF). www.mku.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017. 
  3. ^ a b ÖZŞAHİN, Emre (2010). "ASİ (ORONTES) NEHRİ DELTASINDAKİ (HATAY/TÜRKİYE) DOĞAL ÇEVRE SORUNLARINA COĞRAFİ BİR YAKLAŞIM". Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2020. 
  4. ^ "Dursun YILDIZ "Türkiye'ye Ters Akan Nehir" 2008 Cumhuriyet Strateji Dergisi Nisan 2008". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Hatay Havaalanı'nı su bastı". sabah.com.tr. 30 Ocak 2012. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017. 


Wikimedia Commons'ta Asi Nehri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antakya</span> Hatayın ilçesi

Antakya, Hatay ilinin nüfus bakımından en büyük ilçesidir ve merkezidir. Yeni düzenlemeyle birlikte Antakya ve Defne Belediyesi olarak ayrılmıştır. Ortasından Asi Nehri geçmektedir. Hristiyanlığın önemli mukaddes mekânlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Fırat</span> Türkiyeden başlayıp Basra Körfezine uzanan ırmak

Fırat, Güneybatı Asya'nın en uzun ırmağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Menderes</span> Türkiyede bir nehir

Küçük Menderes, Ege yöresinde Bozdağlar'dan doğan bir nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Nehri</span> Türkiyenin Karadeniz bölgesinde bir ırmak

Sakarya Nehri Kızılırmak ve Fırat nehirlerinden sonra Türkiye'nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu'nun ise en büyük akarsuyudur. Nehir, ismini Yunan Mitolojisi'ndeki nehir tanrısı Sangarius'dan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gediz Nehri</span> Türkiyede bir nehir

Gediz Nehri, Anadolu'dan Ege Denizi'ne dökülen Büyük Menderes Nehri'nden sonra ikinci büyük akarsudur.

<span class="mw-page-title-main">Dicle</span> Türkiyeden Iraka akan ırmak

Dicle ırmağı, Fırat ırmağı ile birlikte Mezopotamya'yı oluşturan iki büyük nehirden en doğuda olanıdır. Türkiye'de bulunan Elazığ ilinin Sivrice ilçesinden doğan nehir, Irak boyunca akar ve Fırat'la birleşerek Şattülarap'ta Basra körfezine dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Meriç</span> Balkanlarda nehir

Meriç Yunanistan ile Türkiye sınırının bir kısmını oluşturan, Bulgaristan'da doğarak Türkiye'ye giren ve Edirne üzerinde Ege Denizi'ne dökülen ırmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Litani Nehri</span> Lübnanda nehir

Litani Nehri (Arapça نهر الليطاني), Lübnan'ın önemli bir nehridir. Lübnan'ın Bekaa vilayeti sınırları içinde doğan nehir, Bekaa vadisindeki tarım alanlarını sular. 140 km uzunluğundaki nehir Bekaa vilayetinden güneye doğru aktıktan sonra Sur şehrinin kuzeyinden Akdenize dökülür. Nehrin tamamı Lübnan sınırlarının içerisindedir. Nehrin yer aldığı havzanın büyük bir kısmı 1982'den 2000 yılına kadar İsrail'in işgali altındaydı.

<span class="mw-page-title-main">Göksu</span> Türkiyede akarsu

Göksu Antalya, Konya, Karaman ve Mersin illerinden akan ve Mersin ili Silifke ilçesi güneyinde Akdeniz'e dökülen bir nehirdir. Göksu Nehri'nin uzunluğu 260 km, havza alanı 10.000 km²'dir. Aşağı yukarı aynı uzunlukta iki kolu vardır: Kuzey kolu Gökçay, güney kolu ise Gökdere'dir, ikisinin kaynağı da Toros Dağları'ndaki Geyik Dağları'ndan çıkar. Geyik Dağları Antalya-Gündoğmuş ve Konya-Hadim arasındadır ve Alanya'nın 50 km kuzeyinde bulunur. Bu iki kol Karaman-Ermenek'i geçtikten sonra Mut'un güneyinde birleşerek Göksu adını alır ve daha sonra Silifke güneyinde Paradeniz adıyla bilinen deltada Akdeniz'e dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Manavgat Nehri</span>

Manavgat, antik adıyla Melas, Toroslar'da doğarak Antalya'da Akdeniz'e dökülen nehir. Uzunluğu 93 km'dir. Batı Toros sıradağları arasından doğan kolların birleşmesiyle oluşur. Güney batıya yönelerek dar ve dik yamaçlı kanyonlar arasından geçer, ünlü Manavgat Şelalesi'ni meydana getirir ve Manavgat ilçe merkezinin doğusunda alüvyal bir kıyı ovasından denize dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Nur Dağları</span> Kahramanmaraş ile Hatay arasında uzanan dağ silsilesi

Nur Dağları, Gâvur Dağları ya da Amanos Dağları, Kahramanmaraş'taki Sır Baraj Gölü’nden başlayıp Hatay ilinin Samandağ kıyılarına doğru uzanan 175 km uzunlukta dağ silsilesidir. Çoğunluğu, Doğu Karadeniz'dekilere benzer nemli ve gür ormanlarla kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ural Nehri</span>

Ural Nehri veya Yayık Nehri, Rusya ve Kazakistan topraklarından geçen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Bikâ Vadisi</span>

Bikâ' Vadisi, Orontes olarak da adlandırılan Asi Nehri'nin doğduğu Lübnan'ın doğu kısmında bir vadi. Romalılar döneminde önemli bir tarım bölgesi olan vadi, günümüzde ise Lübnan'ın en önemli tarımsal alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zambezi</span> Afrikadaki Bir Nehir

Zambezi Nehri, Afrika'nın dördüncü büyük nehridir. Nehir, Orta Afrika Platosu'ndan doğar ve S biçimli bir vadi izleyerek Hint Okyanusu'na dökülür. Zambiya'daki Kalene Hill yakınlarında 1.460 m yükseklikte doğan başlangıç kaynağı, Angola'dan gelen kollarla beslenerek Zambiya'nın batı kesimi boyunca güney yönünde ilerler. Ardından kuzeydoğuya dönerek Zambiya-Zimbabve sınırını oluşturur. Mozambik topraklarına girdikten sonra güneybatıya yönelerek Hint Okyanusundaki deltasına ulaşır.

<span class="mw-page-title-main">Afrin Çayı</span> Çay

Afrin Çayı, Kilis'in kuzeyinden doğar, Suriye'ye geçer, Hatay'dan yeniden Türkiye topraklarına giren akarsu. Kilis'in batı kısmının sularını Akdeniz'e boşaltır.

Karasu Çayı, Kahramanmaraş topraklarından doğan, Amik Ovasında, Asi Nehri ile birleşen akarsu.

<span class="mw-page-title-main">Anti-Lübnan Dağları</span> Lübnan-Suriye sınırını oluşturan Ortadoğudaki sıradağlar

Anti-Lübnan Dağları, Arapça: جبال لبنان الشرقية‎, Lübnanü'ş Şarki, Cebelü'ş-Şarki), kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanıp Lübnan-Suriye sınırını oluşturan Ortadoğu'daki sıradağlar. Dağın adı Latince Antilibanus Lübnan Dağı'nın karşısında bulunmasından gelir.

<span class="mw-page-title-main">Etrak Nehri</span>

Etrak Nehri, İran'ın kuzeydoğu dağlarından doğan, Türkmenistan'da Hazar Denizi'nin GD köşesine dökülen nehir.

Beyazçay , Hatay ili, Altınözü ilçesi sınırlarında, Suriye sınırı bitişiğindeki Asi Nehri'nin kolu olan akarsudur. Kuseyr yaylasının 850 m yüksekliğinden doğan Beyzaçay kuzeye yönelir. 110 m rakımında, Akdeniz'e 54 km kala Asi Nehri'ne dökülür. Antakya merkez Bohşin köyü yakınlarında Türkiye-Suriye sınırında akmakta olan Asi'ye karışır. 234 km2'lik alanın sularını toplar.

Kusyr Platosu, Hatay ili güneyinde, Suriye sınırında yer alan bir platodur. Doğu ve güneyden Suriye toprakları, kuzeyden Amik Ovası, batıdan Akdeniz ve Asi Nehri sınırlandırır. 35° 48′ ile 36° 16′ N enlemleri ve 35° 55′ ile 36° 24′ D boylamları arasındadır. Büyük kısmı Yayladağı ve Altınözü ilçe sınırlarında, az bir kısmı Samandağ ve Antakya ilçe sınırlarındadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.