İçeriğe atla

Arılı Deresi

Arılı Deresi
Genel bilgiler
KaynakDoğu Karadeniz Dağları
Kaynak rakımı2300 m
Ağız0 m
Uzunluk31.5 km[1]

Arılı Deresi veya Yeşil Dere (Lazca: Pishala Deresi), Rize ilinin Fındıklı ilçesinde bulunan ve Karadenize akan bir nehirdir. Nehrin kaynağının denizden yüksekliği yaklaşık 2300 metredir ve nehrin uzunluğu yaklaşık 31.5 kilometredir. Nehrin yatak eğimi %73'tür. Dere yatağının çevresinde bulunan vadi, vatandaşların tepkileri nedeniyle Karadeniz Bölgesinde santrallerin yapılamadığı tek vadidir.[2] Nehirde balık avcılığı tamamen yasaklanmıştır.

2013-14 yıllarında yapılan ölçümlere göre, nehrin yıllık ortalama su sıcaklığı 9.68 °C, ortlama pH değeri ise 7.33'tür. Derenin suyu, fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre yüksek kaliteli su sınıfındadır.[3]

Fauna

Nehirde yaşayan balık türleri sırayla Salmo coruhensis, Salmo rizeensis, Alburnoides fasciatus, Barbus escherichii, Squalius sp., Mugil cephalus, Liza aurata ve Ponticola rizensis'tir.[4]

Paçva Deresi

Arılı Deresi'nin kollarından olan Paçva Deresi'ne yapılan ıslah çalışması tepki çekmiştir.[5][6]

Arılı Vadisi protestoları

Arılı Vadisi'nde yapılması planlanan 24 ayrı HES projesine karşı 2007 yılından bu yana mücadele veren yöre halkının başvurusu üzerine Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 2011 yılında vadiyi 'doğal sit' alanı olarak belirledi. Bölgede yapımı planlanan Hidroelektrik Santral (HES) projesinin yapılması için doğal sit alanı özelliğinin kaldırılması gerekiyordu. Bölgede HES yapmak isteyen Zeki Enerji şirketi, bunun üzerine 2012 yılında, doğal sit alanı özelliğinin kaldırılması için Rize İdare Mahkemesi'ne dava açtı. Dava kapsamında vadide yer alan ve projenin yapılması planlanan Yaylacılar Köyü'nde bilirkişi keşfi yapıldı.[7] Yöre kadınları, yolun üzerine oturarak mahkeme heyetinin yolunu kesti ve "Biz dereyi asla vermiyoruz." diye haykırdı. Bu süre zarfında hukuksal mücadele veren halk, bölgedeki HES projelerinin yapımını durdurdu. Yolu kesen kadınlardan biri, 'Dere bizim eşimiz, bizde onun eşiyiz. Dereyi kimseyle paylaşmayız. Dere bizim canımız, kanımız. Asla vermiyoruz. Beni öldüreceksiniz, dereye öyle gireceksiniz" dedi ve canını vermeye hazır olduğunu belirtti. Sonrasında mahkeme heyeti keşfin yapılacağı alana çıktı. Bunun üzerine köylülerde kamyonetlerle ve yaya olarak bölgeye doğru yürüyüşe geçti. Bölgeden yaşayan kadınlardan Melahat Alişan, Arılı Deresi'nin yanında doğup büyüdüğünü ve yaşadığını belirterek, "Bu dereyi kimseye vermiyoruz. Bir kaşık suya mı kaldılar? Bu su Allah'ın suyudur. Allah biz dünyaya gelmeden bize bu suyu verdi. Biz Atatürkçü, Müslüman halkız. Bizim bunlardan çektiğimiz nedir?" şeklinde bir soru sordu ve enerji şirketinin vadiden çekilmesini talep etti.[8]

Keşif heyetinin mahkemeye sunduğu rapora göre, bölge, fauna, flora ve endemit türler açısından özel bir alandı ve bölgede arıcılık ve tarım faaliyetleri yapılıyordu. Bu gerekçelerle keşif heyeti, bölgenin doğal sit alanı özelliği taşıdığına vurgu yaptı.[9] Mahkeme, yapılan bilirkişi incelemesinden sonra bölgenin doğal sit özelliği taşıdığını belirledi ve davayı reddetti. Fındıklı halkı, kararı horon ve türkülerle kutladı. HES şirketi temsilcilerinin önünü yere yatarak kestiği görüntülerinden dolayı yörede “Derelerin anası” olarak bilinen Melahat Alişan, bu konuda direniş gösterenlere teşekkür etti, sevincini kendisine uzatılan mahkeme kararını öperek gösterdi.

Fındıklı Dereleri Koruma Platformu üyeleri, Fındıklı'daki Dörtyol Kavşağı'nda toplanarak alınan mahkeme kararını duyuran bir basın açıklamasında bulundu. Fındıklı Dereleri Koruma Platformu üyesi Avni Ertaş, Fındıklı derelerinin sahipsiz olmadığını ve yıllardır bunu haykırdıklarını söyledi. Ertaş, "Rize İdare Mahkemesi, şirketin açtığı davada ret kararı ile bölgenin doğal sit alanı özelliğinin devamına karar verdi. 11 yıldır mücadele veriyoruz. 11 yıldır hukuk, bilim insanlarının ve yürekli insanların bizim yanımızda olduğunu biliyorduk ve hiç umudumuzu kesmemiştik. Bu ülkede halen hukuk, umut, Fındıklı halkı var. Mücadelemiz bir örnek. 11 yıl geçse de 25 yıl geçse de direnenler kazanıyor. Direndik ve kazandık." şeklinde bir açıklamada bulundu.[10]

Fındıklı Dereleri Koruma Platformu Başkanı Hüseyin Acar ise "Binlerce kez farklı nedenlerle vadimize geldiler. Biz her defasında bunlara gereken cevabı verdik. Ama biri uslanmadı. Şirket geldi vadinin doğal sit alanı özelliğini kaldırmak istedi. Bizler vadimizi savunduk. Bugün mahkeme, Arılı Vadisi biyolojik çeşitliliği, endemik bitki türleri, yaban hayatı, şelaleleri, mağaraları, buzul ve doğal gölleri, arıcılık ve tarım faaliyetlerini göz önüne alarak doğal sit statüsünün devamına karar verdi. Mahkeme masraflarını da şirkete bıraktı. Şirket, Danıştay'a gitme cesareti bile bulamadı. Bizim haklı olduğumuz kanıtlandı." şeklinde konuştu.

2018 yılında, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Zeki Enerji şirketinin üretim lisansını da iptal etti.[11]

2018 yılında heyet, bölgede ‘potansiyel doğal sit alanlarının ekolojik temelli bilimsel araştırma projesi’ kapsamında inceleme yapılacağını belirtti. Ancak bu inceleme ile vadinin ‘doğal sit’ özelliğinin kaldırılacağını ve hidroelektrik santral (HES) projelerinin önünün açılacağını iddia eden vatandaşlar, heyetin önünü Yaylacılar köyünde kesti. Konvoyu 4 farklı yerde durduran halk, heyet üyelerinin köye girişine izin vermedi ve “Bütün köyün canını alın, dereyi ancak ondan sonra alırsınız” diye bağırdı. Tartışmaların üzerine heyet, inceleme yapamadan vadiden ayrıldı.[12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "T.C. KALKINMA BAKANLIĞI DOĞU KARADENİZ PROJESİ BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI (PDF)" (PDF). 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  2. ^ "'Derelerin anası'". milliyet. 24 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022. 
  4. ^ Esra Bayçelebi, Cüneyt Kaya, Davut Turan (2017). "Rize İli'nin Güncel Balık Faunası". dergipark.org.tr. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021. 
  5. ^ "Dere yatağına 'ıslah çalışması' diye beton döktüler!". birgun.net. 24 Mayıs 2020. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  6. ^ "Çevre katliamında yeni perde: 'Dere ıslahı' adı altında beton döktüler". yenicaggazetesi.com.tr. 24 Mayıs 2020. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  7. ^ "Arılı Vadisi'nde sevindiren bir haber daha". hürriyet. 12 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  8. ^ "Arılı Vadisi'nde yola oturan kadınlar bilirkişi heyetinin yolunu kesti". hürriyet. 18 Temmuz 2017. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  9. ^ "Arılı Vadisi'nde gerginlik! Girmelerine izin verilmedi". sözcü. 4 Mart 2018. 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  10. ^ "Rize Fındıklı'da HES'çi şirket kaybetti, yöre halkı kazandı". evrensel.net. 11 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  11. ^ "Arılı Vadisi'nde Sevindiren Bir Haber Daha". haberler.com. 12 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  12. ^ "Arılı Vadisi'nde 'Doğal Sit' İncelemesi İçin Gelen Heyetin Önü Kesildi, Gerginlik Yaşandı". haberler. 4 Mart 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hatila Vadisi Millî Parkı</span>

Hatila Vadisi Millî Parkı, Artvin merkez ilçe sınırları içerisinde Hatila Vadisi'ndeki Hatila Deresi ve birçok yan derelerini içerir. Ulaşım, Artvin il merkezinden 10 km.lik stabilize bir yol ile sağlanır. Vadi boyunca değişik kayaç türleri görülmekle birlikte, bu kayaçların hemen hepsi derinlik volkanizmasının ürünüdür. Hatila Vadisinin genel karakteri; V tipi, dar tabanlı, genç vadi özelliğindedir. Vadi boyunca litolojik farklılıklardan kaynaklanan eğim kırıkları ortaya çıkmıştır. Bu eğim kırıkları, akarsuda şelalelerin oluşumunu sağlamıştır. Vadi yatağının derine aşınmasının, yana doğru açılımından daha kuvvetli olmasından dolayı vadi yamaçlarının eğimi %80 hatta kimi kesimlerde %100'e ulaşır. Yamaçların gerek fiziksel parçalanma ve kütle hareketleri gerekse yan dere ve heyelanlarla işlenmesi sonucu vadide çok haşin bir topoğrafya ortaya çıkmıştır. Bu topoğrafya, vadinin orta kesimlerinde kanyon ve boğaz oluşumunu sağlamıştır. Vadinin orta ve yukarı ağzında çok zengin ve yoğun olan vejetatif örtü; bünyesinde çok çeşitli bitki türlerini barındırmaktadır. Bu türler içerisinde dikkati çeken belirgin özellik, bitki örtüsünün genel olarak Akdeniz iklim karakterini yansıtmasıdır. Dolayısıyla buradaki bitki örtüsü relikt bir özellik gösterir. Ayrıca bitki türleri içerisinde endemik karakterde olanlar da vardır. Bu türlerin sayısı 500'ü geçmektedir. Hatila Vadisi, zengin bir fauna da içermektedir. Bu fauna içerisinde en çok rastlanan türler; ayı, domuz, tilki, porsuk, yaban keçisi, sansar, atmaca, kartal, çakal, dağ horozu, Hopa engereği ve alabalıktır.

<span class="mw-page-title-main">Ortahisar, Ürgüp</span> Ürgüp ilçesinin beldesi

Ortahisar, Nevşehir ilinin Ürgüp ilçesine bağlı bir beldesidir.

<span class="mw-page-title-main">Fındıklı</span> Rizenin ilçesi

Fındıklı, Rize iline bağlı ilçe ve aynı adı taşıyan ilçe merkezi. Yüzölçümü 409 km²; ilçe nüfusu 16.100 merkez nüfusu 16.241(2024); köy sayısı 17'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kanyon</span> coğrafi terim, uçurumların arasındaki aralık

Kanyon, Dünya yüzeyinde nehirlerce oluşturulmuş derin vadilere denir. Türkçeye Frenk dillerden gelen Kanyon adı, kaynağı İspanyolca asıllı olan cañón sözüdür.

<span class="mw-page-title-main">Arılı, Fındıklı</span>

Arılı, Rize ilinin Fındıklı ilçesine bağlı bir köydür.

Cehennemdere Mersin'in Çamlıyayla ilçesinde bir akarsudur.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Vadi</span>

'Kutsal İnka Vadisi ya da Urubamba Vadisi, Peru Andları'nda yer alan, İnkalar'ın başkenti Cuzco yakınlarında bulunan bir vadidir. Yerli halkların yaşadığı bu vadi, Pisac ile Ollantaytambo arasındaki ve Urubamba Nehri'ne, diğer adlarıyla Vilcanota Nehri ya da Willkamayuya paralel kalan tüm alanı kapsar. Birçok nehrin aktığı küçük vadilerden oluşan Kutsal Vadi bu nehirler tarafından beslenir ve birçok İnka arkeolojik sit alanını barındırır. İnkalar'ın bu vadiye çok önem vermelerinin en önemli nedeni çok özel iklim koşullarına ve özel coğrafik özelliklere sahip olmasıdır. İnkalar, coğrafi özellikleri ve özel iklim koşulları nedeniyle bu vadiden çeşitli bakımlardan çok yararlanmışlardır. Vadi, topraklarının zenginliği sayesinde temel tarım merkezlerinden biri olmuş, imparatorluğun en önemli doğal sağlık merkezi olmasının yanı sıra en önemli mısır üretim bölgesi olmuştur. Aynı zamanda Peru'daki en iyi mısır burada üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sera Gölü</span>

Sera Gölü, Trabzon'un Akçaabat ilçesi sınırları içerisinde bulunan bir heyelan set gölüdür. Göl, Yıldızlı ve Derecik belediyelerinin arasında yer alan Derecik Vadisi'nde oluşmuştur. İsmini hudutları içerisinde olduğu Yıldızlı'nın eski adı olan Sera'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kelkit Çayı</span> Kaynağı Gümüşhanede, Yeşilırmak ile birleşip Karadenize dökülen akarsu

Kelkit Çayı, Yeşilırmak'ın kollarından biridir ve uzunluğu 320 km'dir. Gümüşhane'nin Çimen Dağları'ndan kaynaklanıp Yeşilırmak'a katılıp Karadeniz'e dökülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gelevera</span> Karadenizdeki bir akarsu

Gelevara Deresi, Balaban Dağlarından doğup, Espiye ilçesinin doğusunda denize dökülen akarsu. Balaban Dağları'ndan doğar, kuzeye yönelir, 80 km sonra Karadenize ulaşır. Eğimin fazla olduğu akarsuyun akışı hızlıdır. Suyu kış ve yaz mevsiminde boldur. Gelevara üzerine 144 metrelik kaya dolgu gövdeye sahip Gökçebel Barajı yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yağlıdere (akarsu)</span> Karadenize dökülen akarsu

Yağlıdere, Erimez Dağları'ndan doğan, Espiye'nin batısından Karadeniz'e dökülen akarsu. İçinden geçtiği Yağlıdere ilçesine adını verir.

<span class="mw-page-title-main">Kaçkar Dağları Millî Parkı</span>

Kaçkar Dağları Millî Parkı büyük bölümü Rizenin Çamlıhemşin ilçesinde, bir bölümü Erzurum ve Artvin illerine uzanan millî park. 51.550 hektarlık mili park Fırtına Deresi ile Hemşin Deresi arasında yer alan Kaçkar Dağları üzerinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çağlayan Deresi</span>

Çağlayan Deresi, Abunoğa Irmağı veya Fındıklı Deresi, Rize ilinin Fındıklı ilçesinde bulunan ve Karadenize akan bir nehirdir. Nehrin kaynağının denizden yüksekliği yaklaşık 2600 metredir ve nehrin uzunluğu yaklaşık 34.7 kilometredir. Nehrin yatak eğimi %75'tir. Nehir, Karadeniz alasının en önemli yumurtlama alanlarından biri olarak kabul edilir. Nehirde sportif olta balıkçılığı yapılabilmektedir. Doğu Karadeniz bölgesindeki ilk kültür balıkçılığı girişimi, Çağlayan Alabalık Çiftliği adıyla 1974 yılında Çağlayan Deresi'nde gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">Hemşin Deresi</span> Rizede akarsu

Hemşin Deresi veya Pazar Deresi, Rize ilinin Pazar ve Hemşin ilçelerinin kırsal bölgelerindeki tepelerinden geçen ve Karadeniz'e akan bir akarsudur. Derenin kaynağı Gito Yaylasıdır. Derenin kaynağının denizden yüksekliği yaklaşık 2000 metre olup uzunluğu da yaklaşık 38.5 kilometredir. Derenin yatak eğimi %52'dir. Hemşin ilçe merkezi ve Kocaköprü mahallesinden geçen dere, Pazar ilçesinde Karadeniz'e bağlanır. Derede sportif olta balıkçılığı yapılabilmektedir.

Taşlıdere, Askoroz Deresi veya Engindere, Rize ilinin merkez ilçesinde bulunan ve Karadenize akan bir nehirdir. Rize il merkezinin 5 kilometre doğusunda kalmaktadır.

Karasu Çayı, Bozüyük'den doğup, Vezirhan'da Sakarya Nehri'ne karışan bir akarsudur. 65 km uzunluğunda olan çayın yıllık ortalama debisi 1,4 m³/s'dir. Bursa'da akarsu üzerine Babasultan Barajı kurulmuştur. Sulama amaçlı yapılan baraj 45 m yükseklik, 15,8 hm³ su hacmine sahiptir. Karasu Çayı, Bozüyük'ün Bozalan köyü çevresinden doğar. Dikilitaş Deresi'ni Bozüyükten alır, demiryolunu izleyerek ilerler. Sorgun Deresini Pazaryeri ilçesinden alır, batısından Selöz Deresi, Hamsu Deresi ve Bekdemir Deresi'ni alır. Kızıldamlar Çayı doğusundan katılır.

<span class="mw-page-title-main">Rize'deki akarsular listesi</span>

Rize ilinde irili ufaklı pek çok akarsu vardır. Bu bölgedeki akarsular oldukça kısadır; yüksek yerlerden doğar ve hızlı bir akışa sahiptir. Çoğu ana bir akarsuda toplandıktan sonra Karadeniz'e dökülür. Bu akarsular arasında en uzun olanı, 78.4 kilometre uzunluğuyla İyidere Deresi, beslenme alanı en geniş olan ise Fırtına Deresi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Karaali Şelalesi</span>

Karaali Şelalesi veya Avla Şelale, Rize ilinin Fındıklı ilçesinde bulunan bir şelaledir. Arılı Deresi Vadisi'ndeki küçük bir derenin parçasıdır. Şelalenin rakımı 210 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Tarabya Deresi</span>

Tarabya Deresi, İstanbul’un Sarıyer ilçesinde, Tarabya mahallesindeki deredir. Adını bu mahalleden almıştır. Tarabya’nın sırasıyla Farmakeia, Terapeia adlarını taşıdığı zamanlarda Tarabya Deresi de muhtemelen aynı adlarla anılıyordu.

Papart Vadisi, Artvin'in Şavşat ilçesinin Meydancık köyünde bulunan bir vadidir. 2010 yılında büyük bir bölümü I. derece, birkaç yerleşim yeri ise III. derece doğal sit alanı ilan edilen vadi, Şavşat ilçesine 50 kilometre uzaklıktadır. Vadi, anıt nitelikli ağaçlara, 70'i bölgeye endemik olan zengin bir bitki florasına, şelalelere, göllere aynı isimli bir dereye ev sahipliği yapmaktadır. Bölgenin en önemli bal üretim bölgesi olarak kabul edilen Papart Vadisi'nde, yöreye özgü Şavşat evleri de bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.