İçeriğe atla

Aryan (anlam ayrımı)

Aryan, Hint-İran halklarının kendilerini tanımlamak için kullandığı bir terimdi.

Aryan, Arya veya Aryanlar şunlar için de kullanılabilir:

Etnik dilbilim

  • Hint-İranlılar, bir tarihöncesi halk
    • Hint-Aryan dilleri
    • Hint-Aryanlar, Hint-Aryan dillerini konuşan halk
    • İran dilleri
    • İran halkları, İran dillerini konuşan halk
      • Antik çağda Arya (günümüzde Herat, Afganistan) bölgesinde yaşayan halk
      • Arya'nın parçası olduğu Aryana (Orta Çağ'da Horasan'a tekamül eder) bölgesinde yaşayan halk
      • İsmi Orta Farsçada Eran Şah (Arya İmparatorluğu anlamına gelir) olan Sasani İmparatorluğu'nun sakinleri
  • 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında yazılan eserlerde Proto Hint-Avrupalılar
  • Aryan ırkı veya Ari ırk, 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyılın ortaları arasında Avrupa'da popüler olan, itibarsızlaştırılmış bir ırksal gruplandırma
  • İskandinav ırkı (eski), Aryan felsefesi tarafından geliştirilen ve daha sonra Naziler tarafından kabul gören "Nordikizm" adlı ırkçı konsept
  • İskandinav uzaylılar veya Aryan uzaylılar
  • Aryan dili (anlam ayrımı)
  • Aryan dilleri (anlam ayrımı)
  • Aryan dini (anlam ayrımı)

İnsanlar

  • Arya (isim), bir Hint ve Fars ismi (isme sahip insanları da içerir)
  • Aryan (isim), Hindistan ve İran'da popüler olan bir isim ve soyisim
  • Arya (aktör) (d. 1980), Hint aktör
  • Arya (aktris), Hint aktris
  • Gabriel Arya MS 7. yüzyılda Arabistan'da yaşamış Süryani yazar
  • Aryan Pandit, Hint aktör ve model

Örgütler

Filmler

  • The Aryan, 1915 yapımı Amerikan sessiz filmi
  • Aryan (1988 yapımı film)
  • Arya (2004 yapımı film), Teluguca film
    • Arya 2, 2009 yapımı devam filmi
  • Aryan: Unbreakable, 2006 yapımı Hint filmi
  • Arya (2007 yapımı film), Tamilce film
  • Aryan (2014 yapımı film), Kannadaca film
  • Aarya (dizi), 2020 yapımı Hint dizisi
  • Aarya (film), 2007 yapımı Tamilce film

Yerler

  • Herat, Kuzeybatı Afganistan'da antik çağda Arya olarak bilinen şehir
  • Varyan, İran, İran'ın Elburz eyaletinde bir köy
  • Aryan, İran, İran'ın Kürdistan eyaletinde bir köy
  • Aryan, Razavi Horasan, İran'ın Razavi Horasan eyaletinde bir köy
  • Arya (kent tipi yerleşim), Nijni Novgorod Oblastı, Rusya

Diğer kullanımlar

  • Arya (Budizm), Budizmde bir konsept
  • Arya: A Philosophical Review, 1914-1921 arasında Hindistan'da yayımlanan aylık dergi
  • Arya ölçüsü, Sanskritçe ve Prakritçe şiirlerde kullanılan bir ölçü
  • Arya F.C., İran merkezli futbol kulübü
  • "Arya", 2022'de çıkan Nigo şarkısı
  • Aryan Singh, 2006 yapımı Dhoom 2 filminde kurgusal karakter
  • Gopi Arya, Hint yapımı YRF Spy Universe'de kurgusal istihbarat mensubu
  • Rishi Arya, 2023 yapımı Pathaan filminde kurgusal istihbarat mensubu

Ayrıca bakınız

  • Ari (isim) (Aryeh), İncil'de bir kutsamada kullanılan Aramice isim
  • Ariya (anlam ayrımı)
  • Aria (anlam ayrımı)
  • Arian (anlam ayrımı)
  • Ariane (roket ailesi)
  • Flavius Arrianus veya Arrian (MS 86 – MS 2. yüzyıl), Yunan tarihçi
  • Aryanlaştırma, Nazizmde "Aryan olmayanların" atılması
  • Arya Vaisya (anlam ayrımı), Hindistan'da birkaç kastın adı
  • Aryn (anlam ayrımı)
  • Ayran, yoğurt ve su ile yapılan içecek

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Maldivler</span> Hint Okyanusunda bulunan takımada ülkesi

Maldivler ya da resmî adıyla Maldivler Cumhuriyeti, Hint Okyanusu'nda 1.200 adadan oluşan bir devlettir. Hindistan'ın güneyinde ve Sri Lanka'nın yaklaşık 750 kilometre güneybatısında yer alır. Küresel iklim değişiklikleri yüzünden yüz yıl içerisinde sular altında kalacağı öngörülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">Sanskrit</span>

Sanskrit, Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-İran koluna bağlı bir dildir. Sanskrit ve lehçeleri, Antik Hindistan'da lingua franca statüsüne sahip olmuştur. Dil aynı zamanda Hititçe ve Miken Grekçesinden sonra kaydedilmiş en eski Hint-Avrupa dili olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hintçe</span> Hindistanın resmi dili

Hintçe, ağırlıklı olarak Hindistan'ın kuzey, merkez ve batısında konuşulan Hint-Avrupa dil ailesine mensup bir Hint-Aryan dilidir. Pakistan'ın resmî dili olan Urduca ile beraber Hindustânî dilinin iki standart yazılı formundan birini oluşturur. İngilizce ile birlikte Hindistan'ın iki resmî dilinden biridir. Hindistan'da Devanāgarī yazı sistemi; Pakistan'da ise Arap alfabesi kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Latin dilleri</span>

Latin veya Romen dilleri, kökeni Roma İmparatorluğu'nda konuşulmuş Latince lehçelerine dayanan, Hint-Avrupa dil ailesinin İtalik koluna mensup bir dil grubudur. Dünya çapında Latin dillerini anadil olarak konuşan 600 milyondan fazladır. Dil grubunun modern dağılımı Amerika, Avrupa ve Afrika kıtalarında yoğunlaşmakla birlikte, genel olarak dünyada geniş bir yayılıma sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Şîr Nevaî</span> 15. yüzyıl Özbek şairi şiirleri

Nizamüddin Ali Şîr Nevaî veya yaygın adıyla Ali Şîr Nevaî, 15. yüzyıl Türk şairi.

Ari ırk, 19. yüzyılın sonlarında Proto-Hint-Avrupa mirasına sahip insanları ırksal gruplarla tanımlamak için ortaya çıkmış ve artık kullanılmayan bir tarihsel ırk kavramıdır. Antropolojik, tarihi ve arkeolojik kanıtlar bu kavramın geçerliliğini desteklememektedir. Kavram, Proto-Hint-Avrupa dilini ilk konuşanların insanlığın üstün bir örneğinin belirgin ataları olduğu ve günümüze kadar onların soyundan gelenlerin Sami ve Hamitik ırklarının yanı sıra Kafkas ırkının bir alt ırkını ya da kendine özgü başka bir ırkı oluşturduğu düşüncesinden türemiştir. Günümüzde, bu gruplar arasındaki yakın genetik benzerlik ve karmaşık karşılıklı ilişkiler nedeniyle, insan popülasyon gruplarını kategorize etmeye yönelik bu taksonomik yaklaşımın yanlış yönlendirilmiş ve biyolojik olarak anlamsız olduğu düşünülmektedir. Irk, kültür ve dilin izomorfizmi, modern akademisyenler tarafından hatalı bir anlayış olarak reddedilmiştir. Ari ırk kavramı 19. yüzyıl boyunca Arthur de Gobineau, Richard Wagner ve bilimsel ırkçılığı daha sonra Nazi ırkçı ideolojisini etkileyen Houston Stewart Chamberlain gibi çeşitli ırkçı ve antisemitik yazarlar tarafından benimsenmiştir. 1930'lara gelindiğinde, kavram hem Nazizm hem de Nordizm ile ilişkilendirilmiş ve Aryan ırkını "üstün ırk" olarak tasvir eden, Aryan olmayanları ırksal olarak aşağı ve yok edilmesi gereken varoluşsal bir tehdit olarak gören beyaz üstünlükçü Aryanizm ideolojisini desteklemek için kullanılmıştır. Bu fikirler Nazi Almanyası'nda Holokost'a yol açan devlet ideolojisinin önemli bir parçasını oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Dravid dilleri</span> yoğunlukla Güney Hindistanda ve Sri Lankada konuşulan 73 dil

Dravid dil ailesi, yoğunlukla Güney Hindistan'da ve Sri Lanka'da konuşulan 73 dili içerir. Pakistan, Nepal ve Bangladeş'teki bölgelerde, bunlardan daha az olarak da Afganistan ve İran'da konuşulur. Ayrıca, ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Malezya ve Singapur'da Dravid'li göçmenler tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Osetler</span> Kafkasyada Yaşayan İrani etnik grup

Osetler, Osetya'nın yerli bir etnik grubu olan İranî bir ulustur. Oset, Gürcülerin bu halka verdiği isimdir. Osetlerse kendilerine İron, ülkelerineyse İrişton derler. Osetlerin çoğunluğu Rusya'ya bağlı Kuzey Osetya'da ve Gürcistan'la yaşanan savaştan sonra Rusya tarafından bağımsızlığı tanınan Güney Osetya'da yaşamaktadır. Dilleri Hint-Avrupa dil ailesinin İrani Diller koluna bağlı Osetçedir.

<span class="mw-page-title-main">Filistin</span> Vikimedya anlam ayrımı sayfası

Filistin, sıklıkla şu tanımları ifade eder:

<span class="mw-page-title-main">Aryan</span> antik halk

Aryan, antik Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dilleri konuşmuş halkların kendilerini tanımlamak ve bölgedeki diğer halklardan ayırt etmek için kullanmış oldukları bir terimdir. Vedik döneminde Hindistan’ın Āryāvarta olarak adlandırılan bölgesine yerleşmiş, Hint-Aryan dilleri koluna dahil diller konuşan Hint-Aryan etnik grubu ve bu bölgeyi tanımlamak için günümüzde kullanılan bir ifadedir. Bu topluluklar yüzyıllarca bölge toplumları üzerinde aristokratik bir sınıf olarak hüküm sürmüşlerdir. Etnik olarak yakın topluluklardan olan Antik İran halkları, Avesta’da kendilerini tanımlamak için bu etnik tanımı kullandılar. Günümüzde İran adının Aryan sözcüğünden türediği ileri sürülür.

<span class="mw-page-title-main">İran halkları</span> çeşitli Hint-Avrupa etno-linguistik grubu

İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır. İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hint-İranlılar</span>

Hint-İranlılar ya da kendi tarihsel adlandırmaları ile Arya veya Aryanlar Hint-Avrupa dil ailesinin önemli bir kolu olan, Hint-İran dillerinin, MÖ 3. binyılın ikinci yarısından sonra, Avrasya'nın geniş ve önemli bölgelerinde yayılmasına sebep olmuş olan bir grup Hint-Avrupa Halkıydı, zamansal süreçte İran ve Hint-Aryan halkları olarak bilinen, iki ayrı alt gruba bölündüler.

<span class="mw-page-title-main">Antik İran</span> İran kültürel etkisine sahip bölge

Antik İran ya da Büyük İran sözcüğünün anlamı İran kültürel etkisine sahip bölgeleri ifade eder. Kabaca İran kültürünün yeri olan İran Platosu merkezinde olmak üzere Kafkasya, Doğu Anadolu Bölgesi toprakları, İndus Nehri ve Pakistan içeren topraklar içerisinde kalan bölgenin tarihsel adıdır. Ayrıca İran kültürüne etki eden bu terimi Encyclopædia Iranica tarafından da kullanılmaktadr.

<span class="mw-page-title-main">Neo-Nazizm</span> ırkçı ve şiddet kullanan ideoloji

Neo-Nazizm veya yeni Nazizm, II. Dünya Savaşı'ndan sonra nasyonal sosyalizmi yeniden canlandırmak ve bu amaçla nasyonal sosyalist yönetimleri demokratik veya silahlı yollarla başa geçirmeyi hedefleyen veya nasyonal sosyalizmi savunan tüm siyasi hareket ve düşüncelere verilen ortak isimdir.

Kurgan veya Korgan özellikle Orta Asya ve Doğu Avrupa'daki yığma tepe ve höyük şeklinde bulunan genellikle tahtadan yapılmış mezarlar için kullanılan bir tümülüs türü.

<span class="mw-page-title-main">Asya tarihi</span> Kıta Tarihi

Asya tarihi, Asya'nın çeşitli bölgelerinde, merkezi Avrasya bozkırlarındaki duruma bağlı olarak daha fazla veya daha az bağlama sahip Doğu Asya, Güney Asya ve Orta Doğu'nun tarihi olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Nazi gamalı haçı</span> Nazi Partisi ve neo-Naziler tarafından kullanılan gamalı haç

Nazi gamalı haçları Adolf Hitler ve Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (NSDAP) tarafından "Aryan" halklarıyla olan ilişkisi nedeniyle bir sembol olarak kullanıldı.

İran dinleri, Antik İran'da ortaya çıkan dinlerdir.

<span class="mw-page-title-main">İran felsefesi</span> Doğu felsefesinin bir kolu

İran felsefesi veya Fars felsefesi, Doğu felsefesinin bir parçası olup, oldukça zengin ve eski bir tarihe sahiptir. İran felsefesi'nin kökeni eski İran'da Hint-İran kökleriyle ortaya çıkan ve Zerdüşt öğretilerinden büyük ölçüde etkilenen, felsefi gelenek ve düşünceler zamanına kadar uzanmaktadır. Pers bölgesinde bağımsız felsefi düşüncenin ortaya çıkışını, M.Ö. 1500’ler de Avesta metinleri aracılığı ile tarihleyen Hint-İranlılar’dan öğrenmekteyiz. Zerdüşt'ün görüşlerinin, Yahudilik ve Orta Platonizm dönemi fikirleri aracılığıyla, Batı Avrupa kültürlerini de etkilediğini görmekteyiz.