Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.
Tigran Krallığı, Ermenistan, Azerbaycan, Kuzey İran ve Doğu Anadolu Bölgesi topraklarında M.Ö. 100 yılında kurulan bir Ermeni devletti.
II. Tigran, II. Dikran ya da daha çok bilinen adıyla Büyük Tigran, MÖ 95-MÖ 55 arasında egemenlik süren Ermenistan imparatoru. Yönetimi sırasında ülkesi, Roma Cumhuriyeti'nin doğusundaki en güçlü devlet ve bir süper güç durumuna yükselmiştir.
Ermenistan Krallığı, aynı zamanda Büyük Ermenistan Krallığı, veya basitçe Büyük Ermenistan, bazen Ermeni İmparatorluğu olarak da anılır, Antik Çağ'da bir monarşiydi. Hristiyanlığı devlet dini olarak kabul eden ilk devlettir. MÖ 321'den MS 428'e kadar varlığını sürdürmüştür. Tarihi, üç kraliyet hanedanı tarafından birbirini takip eden saltanatlara bölünmüştür: Orontid, Artaxiad ve Arsacid (52-428).
I. Parnavaz, İberya'nın ilk kralı. Amcası Samara Mtsheta çevresindeki Gürcü kabilelerinin başkanı (mamasahlisi) idi. O, prens Azo'ya karşı silahlı bir isyanı bastırmıştı. Ona bu işte Kolhis hükümdarı Kuci ve Azo'nun ordusundan 1000 asker de destek vermişti. Parnavaz galip gelerek 27 yaşında İberia'nın ilk hükümdarı oldu. 65 yıl hüküm sürdü. Ölümünden sonra yerine oğlu Saurmag geçti. Kartlis Tshovreba kroniklerine göre Gürcü alfabesini oluşturan kişi I. Parnavaz'dır.
Greko-Romen Coğrafya'da İberya, Gürcü Kartli Krallığı için bir egzonim idi. Doğu ve Güney Gürcistan’da M.Ö. 4. yüzyıl - M.S. 6. yüzyıl tarihleri arasında 882 yıl var olmuş Gürcü krallığıdır.
Yervandaşat, Türkiye'nin Iğdır ilinde bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Ermenistan'ın 13 tarihî başkentinden biri olup MÖ 210-176 yılları arasında Orontid ile Artaksiad hanedanlıklarına başkentlik yapmıştır.
III. Farhad, İÖ 70-57 arasında Part İmparatorluğu yöneticisi. Farhad, tahta oturduğunda Romalı komutan Lucius Licinius Lucullus, Mezopotamya ile İran boyuncaki devletleri egemenliği altına almış bulunan Ermenistan'ın Artaksiad kralı II. Tigran üzerine saldırıya hazırlanırken öte yandan Büyük Mithradates'in, Roma Cumhuriyeti'ne karşı Ermeni-Pontus birliğinin yanında bulunması üzerine olan teklifini geri çeviren Farhad, buna karşılık kendi damadı ayrıca Büyük Tigran'ın oğlu olan Tigran'ı, babasına karşı desteklemiştir. Ayrıca Ermeni-Pontus bağlaşımına karşı Roma'yla bağlaşarak, Roma, Pontus ile savaşmakta iken eş zamanlı Ermenistan'a saldırmıştır. Yanına, babası Büyük Tigran'ı devirerek tahta oturmak isteyen Tigran'ı da alarak Ermenistan'a Karduya üzerinden girip Artaşat'ı kuşattıysa da bunda başarılı olamayarak geri dönmüştür. Farhad'ın dönüşüyle birlikte babası Büyük Tigran ile tek başına yüzleşmek zorunda kalan Tigran ise babasına yenilmiştir. En sonunda Roma ile Ermenistan'ın barış sağlamasıyla Farhad, daha önce Roma ile anlaşmasına bağlı olarak Ermenistan üzerinden edinmek istediği kazanımları edinememiş ve bu durumu Roma ile Ermenistan karşısında onaylamak durumunda kalmıştır.
Vahtang Gorgasali ya da I. Vahtang, Hosroviani hanedanından Kartli olarak da bilinen İberia kralı. 5. yüzyılın ikinci yarısı ile 6. yüzyılın ilk çeyreğinde hüküm sürmüştür.
İberya Prensliği, Gürcü merkezi bölgesi Kartli'de kurulmuş Erken Orta Çağ aristokratik rejimidir. 6. ve 7. yüzyıllar arasındaki politik otoritenin ardışık prensler tarafından sağlandığı fetret döneminde ortaya çıkmıştır. Prenslik 580'li yıllarda yerel soylu Hosroviani Hanedanı'na karşı Gürcü monarşisini feshetmeyi amaçlayan Sasani baskısından kısa bir süre sonra 588 yılında kurulmuş ve 888 yılında İberya Krallığı'nın Bagrationi Hanedanı tarafından yeniden restore edilmesine kadar var olmuştur. Sınırları bu dönem boyunca yönetici İberya prenslerinin Persler, Bizanslılar, Hazarlar, Araplar ve komşu Kafkasyalı yöneticilerle karşı karşıya gelmeleri nedeniyle değişken olmuştur.
Mithridatis Savaşları, MÖ 88 ve MÖ 63 yılları arasında Roma'nın Pontus Krallığı ve müttefiklerine saldırdığı üç savaştan oluşmaktadır. Savaş, ismini Roma'nın Asya eyaletini Pontus Krallığı'na dahil eden ve yerli Roma halkına katliamlar yapan Pontus Kralı VI. Mithridates'ten almıştır. Roma birlikleri bölgeyi kurtarmak için gönderildiklerinde, Mitridatis tarafından Yunanistan'da organize edilen ve desteklenen bir ayaklanma ile karşı karşıya kaldılar. Mithridatis Roma'ya karşı isyanlar organize etti ve Roma'daki iç savaşlarda populares partisine karşı optimates partisinin magistratuslarının savunuculuğunu yaptı. Yine de, ilk savaş Lucius Sulla ve Mithridatis tarafından imzalanan Dardanos Antlaşması ile sona erdi. Roma zaferiyle sonuçlanan ilk savaştan sonra Yunanistan Roma egemenliğine girdi. Ayrıca Pontus'un Anadolu'daki savaş öncesi durumu muhafaza etmesi kararlaştırıldı.
İberlerin Krallığı ya da Tao-Klarceti Krallığı İberya Prensliği'nin ardılı olarak güneyde Gürcü Kapı’dan kuzeyde Küçük Kafkas Dağları’na kadar uzanan modern Türkiye’nin kuzey doğusu ve modern Gürcistan’ın güney batı bölgelerini kapsayan tarihi Tao-Klarceti ya da Zemo Kartli bölgesinde 888 yılında Bagrationi hanedanlığı hükümdarlığında ortaya çıkmış Orta Çağ avrasya monarşisidir.
Kartam MÖ 1. yüzyılda yaşamış Kolhis eristavisi ve İberya Krallığı prensidir.
Pompey'in Kafkasya seferi Üçüncü Mithridatis Savaşı'nın sonucu olarak MÖ 65 yılında gerçekleşen, Pompey'in komutanlık ettiği askeri seferdir. Roma Cumhuriyeti etki alanını genişletmek ve Orta Doğu'nun efendisi olmayı hedefliyordu. Pontus Krallığı'nı fetheden ve Ermenistan Kralı II. Tigran'a boyun eğdiren Romalılar, MÖ 80'ler, 70'ler ve 60'ların başlarında Pontuslu VI. Mithridatis'in müttefiki olan İberya Krallığı'na, Kolhis'e ve Albanya'ya saldırdılar. Saldırılar Roma zaferiyle sonuçlandı.
I. Aşot, Büyük Aşot İberya'nın yönetici prensi, bu göreve gelen ilk Bağratlı Hanedanı üyesi (813). Tao-Klarceti'deki topraklarından 826 yılındaki suikastına dek Bagratlı Hanedanı'na ait hükümranlık alanını büyütmek için savaştı ve Arap saldırılarına karşı Doğu Roma'nın korumasına girdi. Aşot ayrıca Bizans'tan Kurapalati unvanını aldığından I. Aşot Kurapalati olarak da bilinir. Hristiyan kültüründe bir koruyucu ve kilise dostu olmasının sonucu olarak Gürcü Ortodoks Kilisesi tarafından azizleştirilmiştir.
Cavahiler, çoğunlukla Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde yaşayan Gürcülerin etnik boylarından biridir. Cavahiler, Cavaheti'nin yerli halkıdır. Terminolojide Cavaheti adı, geleneksel Gürcüce –eti eki ile "Cavah" kökünden gelmektedir ve Cavahilerin yurdu anlamına gelir. Cavahiler, Gürcü dilinin Cavaheti lehçesini konuşurlar.
Yiğit II. Parsman veya Cesur, Roma imparatoru Hadrianus'un (117–138) çağdaşı olan Parnavaziani hanedanından bir İberya (Kartli) kralıdır. Profesör Cyril Toumanoff, MS 116-132 tarihini Parsman'ın saltanat yılları olarak öne sürmektedir. Birkaç Klasik kaynakta yer almaktadır.
III. Mirian, Roma imparatoru I. Konstantin'in çağdaşı olan İberya veya Kartli'nin (Gürcistan) kralıdır. Kraliyet Chosroid hanedanının kurucusudur.
Sophene Krallığı, Helenistik dönemde Antik Ermenistan ile Suriye arasında yer alan bir krallıktı.
III. Hüsrev, Ermenistan'ın Arşak Hanedanı'nın kralıydı. Saltanatı, MS 330'dan 338 yılında ölümüne kadar sürmüştür.
