Arnavutluk ekonomisi

Arnavutluk ekonomisi
Arnavutluk'un başkenti ve ekonomik merkezi olan Tiran
Derece	122. (nominal) / 112. (SAGP)
Para birimi	Arnavut leki
Mali yıl	takvim yılı
Ticaret organizasyonları	DTÖ, KEİ
İstatistikler
GSYİH	26,7 milyar $ (SAGP 2013)[1]
GSYİH büyüme	% 1,7 (2013 ort.)  % 1,6 (2012 ort.)[2]
Kişi başı GSYİH	8,200 $ (SAGP 2013) 8,100 $ (SAGP 2012)[3]
Sektörel GSYİH dağılımı	tarım: % 17,5 endüstri: % 15,3 hizmet: % 67,2 (2013)[4]
Enflasyon (TÜFE)	% 2,0 (2012 ort.)
Yoksulluk sınırı altındaki nüfus	% 12,5 (2008)[5]
Gini katsayısı	34,5 (2008)[6]
İşgücü	1,1 milyon (2013 ort.)[7]
Sektörel işgücü dağılımı	tarım: % 47,8 endüstri: % 23,0 hizmet: % 29,2 (Eylül 2010 ort.)[8]
İşsizlik	% 12,9 (2013 ort.)  % 13,0 (2012 ort.)[9]
Ana endüstriler	gıda ve tütün ürünleri, tekstil ve giyim, kereste, petrol, çimento, kimyasallar, madencilik, temel metaller, hidroelektrik[10]
Dış ticaret
İhracat	1,22 milyar $ (2013) (144.)[11]
İhraç malları	tekstil ve ayakkabı, asfalt, metaller ve metalik cevherler, ham petrol, sebze ve meyve, tütün[12]
Ana ihracat ortakları	İtalya %51,1  İspanya %9,2  Türkiye %6,3  Yunanistan %4,4 (2012)[13]
İthalat	4,1 milyar $ (2013) (130.)[14]
İthalat malları	makinalar ve ekipmanları, gıda maddeleri, tekstil, kimyasallar[15]
Ana ithalat ortakları	İtalya %31,9  Yunanistan %9,5  Çin %6,4  Almanya %6,0  Türkiye %5,7 (2012)[16]
Gayrisafi dış borç	6,1 milyar $ (117.) (31 Aralık 2013)[17]
Kamu maliyesi
Kamu borçları	GSYİH'nın %61,1 (2013 ort.)[18]
Gelirler	3,60 milyar $
Giderler	4,50 milyar $
Kredi derecelendirme	Standard & Poor's: B[19] Görünüm: Durağan Moody's: B1 [20] Görünüm: Durağan
Dış rezervler	2,3 milyar $ (31 Aralık 2013)[21]
Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

Arnavutluk ekonomisi, serbest piyasa ilkelerine dayalı olarak merkezi bir ekonomiden piyasaya dayalı bir ekonomiye geçiş sürecinden geçmiştir. Arnavutluk, üst-orta gelirli bir ülkedir ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) üyesidir.

Özelleştirmeler ve kanunlardaki yeni yapılanmaların ilerlemeye katkısı olmasına rağmen eski yapının etkileri nedeniyle sorunlar devam etmektedir: Ekonominin büyümesi uluslararası para kuruluşlarının yardımlarına, yabancı ülkelerde yaşayan Arnavutların gönderdikleri paralara ve inşaat işlerine dayanmaktadır. Nüfusun üçte biri hala, gayri safi millî hasılanın dörtte birini sağlayan, tarım işlerinde çalışmakta ve destekle geçinmektedir. Turizmde de şimdiye kadar bir ilerleme kaydedilmemiştir. Dünya Bankası'nın 2008 yılı raporunda, Arnavutluk nüfusunun %12.4 ü yoksul olarak nitelendirilmiştir.^[22] Ortalama aylık gelir 2006 verilerinde 28.322 Lek olarak gözükmektedir. (Yaklaşık 225 Euro)^[23]

Ülkenin önemli sorunlarından birisi altyapının zayıf olmasıdır. Ana yolların birçoğunda iyileştirme çalışmaları yapılmasına rağmen, yolların çoğu çok kötü durumda. Su, gün içerisinde çok az bir zaman için kısıtlı bir şekilde verilmekte, elektrik kesintileri ise özellikle kış aylarında günlük olağan bir durum arz etmektedir. Bu durum yalnızca yabancı yatırımcıları etkilemekle kalmayıp, yerli işletmelerin de verimli ve az maliyetli iş yapmalarını engellemektedir. Kosloduj'daki Bulgaristan Nükleer santralın 2006 Aralık ayı sonlarında kapatılması, altyapıyı çok daha zor bir hale getirmiştir. Elektriğin neredeyse tümünü sadece Hidroelektrik santrallerden sağlayan Arnavutluk, komşularının çoğunun yaptığı gibi Bulgaristan'dan elektrik ithal etmek zorundaydı. Son yıllarda kış aylarının sert geçmesi, barajların dolmasına yol açtığından, elektrik üretimi giderek düzenli hale gelmektedir. Ayrıca birçok Hidroelektrik Santraller'in ve elektrik şebekelerinin yenilenmesi de bir yandan elektrik üretimini arttırırken diğer yandan taşımadaki kayıpları aza indirmiştir.

2006 yılındaki gayrisafi millî hasıla 9,1 Milyar USD tutarındadır. Bu 2006 yılında % 5 lik bir büyümeyi göstermektedir. (2005: % 5,5) Ekonominin büyümesi İnşaat sektörünün gelişmesi ve küçük işletmelerle hizmet sektörünün verimliliği nedeni iledir. Tarım sektörü ve madencilik, enerji krizi nedeni ile yaşadığı kayıplardan dolayı bu büyümeye çok az bir katkıda bulunmuşlardır. Tarım sektörü % 20,7 ile eskiden olduğu gibi gayrisafi millî hasıla içerisinde önemli bir yere sahiptir. En büyük pay % 46,4 ile hizmet sektöründe olurken, % 14,3 ile inşaat sektörü onu takip etmektedir. Sanayini payı % 9,7, Taşımacılığın payı ise % 8,9 olmuştur. Gayrisafi millî hasılanın büyümesi 2002 yılında % 4,7, 2003 yılında % 6,0 %.

2006 yılında işsizlik oranı % 13,8 dir.^[24] 2007 yılında bu oran: % 13,8 %.^[25] Resmi açıklamalar gerçek işsizlik oranlarını göstermemektedir. Örneğin, küçük çiftlik işletmelerinde çalışan aile fertleri işşiz sayılmıyorlar. Halbuki buralarda yaklaşık 6 yetişkin kişinin birlikte yaşadığı bir aile en fazla iki, üç dönümlük bir tarlayı işlemektedirler.

Merkez Bankası (Banka e Shqipërisë) para politikasından, emisyondan ve bankaların denetiminden sorumludur. Eski merkez bankası Banka e Kursimeve 2004 yılında Avusturya bankası Raiffeisen International tarafından satın alınmış ve Raiffeisen Bank Albania adı ile ülkenin önde gelen bir finans kuruluşu haline gelmiştir.

Önümüzdeki yıllarda, yakın geçmişte keşfedilen petrol ve doğalgaz kaynaklarının ekonomiye yön veren faktörlerden birisi olması bekleniyor. 3,014 Mia. m³ doğalgaz ve 2,987 Mia. Varil petrol çıkarılması tahmin ediliyor..

Geleneksel bir tarım ülkesi olan Arnavutluk'ta tarım, ülkenin çok önemli bir sektörlerinden birisidir. 7.000 km² olan ülke yüzölçümünün yaklaşık dörtte biri tarım alanı olarak kullanılabilir durumdadır. Hava koşulları her türlü tarımı ve hayvancılığı yapmaya müsaittir. Toprak kalitesi bölgeden bölgeye değişim göstermektedir.

Tarım, % 22 lik bir payla, gayrisafi millî hasıla içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. 2004 yılında çalışan nüfusun % 60 ı tarım sektöründe çalışıyordu. Tarım işletmeciliği çoğunlukla geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Verimlilik düşüktür. Makine, tesis ve toprak verimliğinin arttırılması çalışması yatırımları için yeterli sermayenin olmaması, yetersiz sulama tesisleri, eski üretim metodları ve pazara girmekte yaşanan zorluklar ana sorunlardır. Tarım arazilerinin çok dağınık yerlerde olması ve kooperatifçiliğin psikolojik baskısı da diğer temel sorunlardır. Bu sorunlar, Arnavutluk tarımının gelişmesini uzun yıllar engelleyecektir.

Kalite standartlarının uygulamaya konması, eğitimin iyileştirilmesi, ürün çeşitliliği ve yeni dağıtım kanallarının devreye sokulması kısa ve orta vadede kalite ve miktar açısından tarımsal ürünlerde iyileşmeye yol açacaktır ve ülkenin temel gıda (Meyve, sebze,süt, tahıl) ve yarı mamül ve mamül (Et ve süt ürünleri, meyve ve sebze konserveleri, bal ve baharat) ihtiyaçlarını karşılayacaktır.

Arnavutluk mali politikası hızlı bir iyileşme gösterdi.2006 yılında ülkenin borçları gayrisafi millî hafızanın % 55,9 u civarına kadar geriledi. Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası verilerine göre bir iyileşme görülüyor.^[28] 2005 yılından 2008 yılına kadar yatırımlar % 5,6 dan % 9,3 e yükselmiştir. Yatırımların 2009 yılında 90,4 Milyar Lek, 2010 yılında 94 Milyar Lek ve 2012 yılında 108 Milyar Lek'e çıkması planlanıyor.^[29]

Önemli ithalat ve ihracat ülkeleri sırasıyla İtalya, Yunanistan, Almanya ve Balkan ülkeleridir. Arnavutluk, gıda maddeleri, krom, tekstil, petrol, asfalt ve pamuk ihraç ederken, gıda maddeleri, makineler, kimyasal maddeler ve tekstil ithalatı yapmaktadır.

Wikimedia Commons'ta Arnavutluk ekonomisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• CIA World Factbook30 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.