Arnavutluk'ta konuşulan diller
| Arnavutluk'taki diller | |
|---|---|
| Resmi | Arnavutça |
| Azınlık | Yunanca, Makedonca, Çingenece, Sırpça, Aromanca |
| Yabancı | İtalyanca, İngilizce, Fransızca ve diğer birçok Avrupa dili |
| İşaret | Arnavutça İşaret Dili |
Arnavutluk, nüfusun büyük çoğunluğunun aynı zamanda ülkenin resmi dili olan Arnavutça ile konuştuğu etnik olarak homojen bir ülkedir. İki ayrı lehçesi vardır: güneyde konuşulan Tosk ve kuzeyde konuşulan Geg. Ancak birçok Arnavut, Balkanlar'daki çok sayıda Arnavut diasporası ve Arnavut topluluklarının etkisiyle İtalyanca, Yunanca, Fransızca, Almanca ve İngilizceyi de yaygın olarak konuşmaktadır.
Arnavutluk, Avrupa'nın en çok dilli ülkelerinden biridir.[1] Evde, bölgede ve dünyada birçok Arnavut en az iki dilde konuşmaktadır. Arnavutluk'ta İtalyanca yaygın olarak konuşulmaktadır. Yunan ulusal azınlığının dili olan Yunanca, güney Arnavutluk'ta yoğunlaşmıştır, ancak birçok Arnavut vatandaşı göç nedeniyle Yunan dilini kontrol etmektedir. Günümüzde, özellikle gençler arasında İngilizce çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Etnik azınlıklar tarafından çeşitli diller konuşulmaktadır: Yunanca, Ulahça, Makedonca vb.
Arnavutların durumu
Arnavutluk Anayasası'nın 14. Maddesi'nde, "Arnavutluk Cumhuriyeti'ndeki resmi dil Arnavutçadır." şeklinde devletin resmi dili belirtilmiştir.[2] 2011 nüfus sayımına göre, 2,765,610 kişi, yani nüfusun %98,761'i Arnavutçayı ana dilleri olarak beyan etti ("ana dil çocukluk döneminde evde konuşulan ilk dil olarak tanımlanır").[3]
Lehçeler
Standart Arnavutça, güneyde konuşulan Tosk lehçesi içinde yer almaktadır. Geg kuzeyde ve ayrıca Kosovalı Arnavutlar tarafından; Hırvatistan Arbanasi lehçesi, Yukarı Reka lehçesi ile ve İstirya'da konuşulmaktadır. İki lehçe arasındaki geleneksel sınır İşkomi Nehri'dir. Lehçeler arasında farklılıklar olmasına rağmen iki lehçeyi konuşanlar karşılıklı olarak anlaşılabilirler.[4][4][5] Hepsi Tosk'un alt lehçeleri olan diğer önemli çeşitler arasında İtalya'daki Lab, Cham, Arbıreş ve Güney Yunanistan'daki Arvanitika, Arvanitic bulunmaktadır.
Azınlık dilleri
Yunanca
Yunanca, Arnavutluk'un en büyük azınlık dili ve ilk en büyük yabancı dilidir. Arnavutluk'taki Rumların sayısı tartışmalı olduğu için, anadili Yunanca olanların tam sayısı bilinmiyor. Arnavutluk Rumları, Kuzey Epirote Yunanca olarak bilinen modern bir güney Yunan lehçesi konuşmaktadır.[6] Başka dillerden Arnavutçaya geçmiş olan kelimelerinin yanı sıra, Standart Modern Yunancada ve ayrıca Güney Epir'in Yunan lehçelerinde artık kullanılmayan bazı arkaik formlar ve kelimeler görülmektedir. Çeşitli kasabalar ve köyler arasındaki nispeten küçük mesafelere rağmen, bazı belirgin lehçe farklılıkları,[7] özellikle de aksan farklılıkları[8] gözlemlenir. Buna ek olarak, birçok Arnavut, Yunanistan'a yapılmış olan göçler nedeniyle Yunanca bilmektedir. Güney Arnavutluk'taki çok sayıda belediye ve bölgede Yunanlar eşbaşkanlık yapmaktadır.
Ulahça
Ulahça, yaklaşık 100.000 ila 200.000 Arumeni'nin ana dilidir.[9][10] Arumenler çoğunlukla ülkenin güney ve orta bölgelerinde yaşarlar. Arumenler, "Vlachs" adı altında Arnavutluk hukukunda tanınan bir kültürel azınlıktır.[11]
Makedonca
1989 nüfus sayımına göre, Arnavutluk'ta yaklaşık 5.000 kişi Makedonca konuşmaktaydı vardı. Bu insanların çoğu ülkenin güneydoğu kesiminde, Prespa Gölü bölgesinde yaşamaktadır.[12] Makedonlar Pustec Belediyesinde resmi olarak tanınan bir azınlık gruptur. Ancak, sadece Pustec'te yaşayan Makedonların uyruk ve dillerini beyan etmelerine izin verilmektedir. Etnik Makedon örgütü Arnavutluk'ta 120.000 ila 350.000 Makedonyalı yaşadığını iddia etmektedir.[13] Siyasi olarak, 2011 seçimlerinde yaklaşık 2.500 oy alan Makedonya'nın Avrupa Bütünleşmesi İttifakı tarafından temsil edilmektedirler.[14]
Çingenece
Günümüzde Arnavutluk'ta yaklaşık 10.000 Çingene yaşıyor. Kendi dillerinde eğitim görmemelerine rağmen dillerini korumuşlardır.[15]
Sırp-Hırvatça
Sırp-Hırvatça çoğunlukla Arnavutluk'un kuzeyinde, eski Yugoslavya ülkeleri olan Sırbistan ve Karadağ ülkelerinin sınırına yakın yerlerde konuşulmaktadır.[1] İtalyan televizyon fenomeni de Sırp-Hırvatça yayın yapmakta ancak etkisi fazla görülmemektedir.[16]
Yabancı diller
Arnavutluk'ta konuşulan en yaygın yabancı diller İngilizce, İtalyanca ve Yunancadır.
Avrupa Birliği istatistik ajansı Eurostat tarafından yapılan bir çalışma, 2016 yılı itibarıyla birkaç Avrupa ülkesinin 25-64 yetişkin nüfusunun demografisini analiz etti. Mayıs 2018'de yayınlanan Yetişkin Eğitimi Araştırması'nın sonuçlarına göre 25-64 yaş grubunun %39,9'u en az bir yabancı dil kullanabilmektedir. Bilinen ana yabancı dil %40.0 ile İngilizce, ardından %27.8 ile İtalyanca ve %22.9 ile Yunancadır. İngilizce konuşanlar çoğunlukla gençti, İtalyanca bilgisi her yaş grubunda sabitken, en genç grupta Yunanca konuşanların sayısında bir azalma görüldü.[17]
İtalyanca
İtalyanca, Arnavutluk'un en iyi bilinen yabancı dilidir ve ülke İtalyan yönetimi altındayken resmi statüye sahipti.[1] İtalyanca konuşanların çoğu dili sınıflarda veya kitaplarda öğrenmektense, İtalyan televizyonunu izleyerek öğrendiler.[16] Geç komünist rejim döneminde, Adriyatik Denizi kıyısındaki kasabalarda yaşayan Arnavutların İtalyan televizyonlarına erişimi vardı.[18] Birçok Arnavut "Arnavut hükûmetinin İtalyan kanallarını engelleme girişiminin üstesinden gelmek için televizyonlarını yeniden kablolama konusunda yetenekli" idi.[19] Çok sayıda orta yaşlı ve genç insan İtalyanca ile büyüdü ve İtalyancayı çok iyi bilmektedir.[1]
Ahmet Zogoğlu tüm Arnavut okullarının 1933'te İtalyanca öğretmesini gerektiren bir kararname çıkardıktan sonra, dil 1930'larda eğitim sisteminde kullanıldığı için yaşlılar arasında İtalyanca yaygınlaşmaya başladı.[20]
Arnavutluk ayrıca, ülkede dilin büyümesine yardımcı olan 19.000 etnik İtalyan'a da ev sahipliği yapmaktadır.
İngilizce
İngilizce çoğunlukla daha genç Arnavutlar arasında popülerdir.[21][][22] 2006 yılı itibarıyla Arnavut çocukların %65'inden fazlası akıcı veya yarı akıcı şekilde İngilizce konuşabiliyordu.[23]
Dil, Arnavutluk Meslek Yüksekokulu'nun Amerikan Kızılhaçının sponsorluğunda İngilizce öğretmeye başladığı 1921'de Arnavutluk'a geldi. Okul 1933'e kadar faaliyet gösterdi.[20] O zaman Arnavutluk Hükûmeti İngilizceyi ülkenin ikinci dili yapmaya karar verdi.[24] Komünistler ülke üzerinde kontrolü ele geçirdikten sonra Rusça okullarda öğretilen en önemli dil oldu. 1960'larda Sovyet-Arnavut Ayrımı'ndan sonra İngilizce Rusça ile bir yarış içine girdi.[20] 2006 yılında Indiana Üniversitesi felsefe Dilbiliminde bir felsefe doktoru olan Mimoza Rista-Dema'nın yayımladığı bir kitabı komünist dönemdeki İngilizce öğretimini şöyle açıklar:
| “ | İngilizce okullarda öğretilse de, Batı emperyalizminin dili olarak görüldü ve sonuç olarak kültür ve medeniyetinin unsurları seçici olarak İngiliz öğrencilere sunuldu.[25] | „ |
Diğer
Görice ve Ergiri'deki Fransız liseleri komünist dönemde faaliyet gösterdi, çünkü Komünist Arnavutluk'un uzun süredir lideri olan Enver Hoca, Fransa'daki Montpellier Üniversitesi'nde okumuştu ve iktidara gelmesi üzerine bu eğitim kurumlarının faaliyetlerine izin verdi. Arnavutluk la Francophonie üyesidir. Arnavutluk'ta Fransızca konuşanların çoğu, bu iki kasabada ve çevresinde, ülkenin başka yerlerinde de bulunabilir.[1] La Francophonie'ye göre, Arnavutluk'ta Fransızca konuşan 300.000 kişi bulunmaktadır.
Rusça, Doğu Bloku ülkelerinin lingua franca olduğu 1950'lerde okullarda ve üniversitelerde öğretilmeye başlandı.[20] 1961'in başlarında Sovyet-Arnavutluk Ayrımı'na kadar devam etti. O zamanlar Rusçayı öğrenenlerin çoğu, kullanılmadığı için unutmaya başladı.[1]
SSCB ile ideolojik tartışmalardan sonra Arnavutluk ve Çin yakınlaştı. Birkaç Arnavut Çin'de okudu ve orada Çince öğrendi. 1991'de Arnavutluk'ta komünizmin çöküşünden sonra, birçok genç Arnavut da eğitim için Çin'e gitti ve Çinceyi öğrendi.[1]
Arnavutluk'ta başka Avrupa dilleri de görülür ve Arnavutlar tarafından konuşulur. Bu öncelikle Avrupa'da var olan büyük Arnavut diasporasının yanı sıra eğitimde yabancı dillere güçlü bir şekilde vurgu yapılmasından kaynaklanmaktadır.
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Languages of Albania ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
Literatür
- Rista-Dema, Mimoza (2006). Inverse-order constructions in Albanian English discourse and prototype effects. [Bloomington, Ind.]: Indiana University. ISBN 9780542847905.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Gloyer, Gillian (2008). Albania: the Bradt travel guide (3. bas.). Chalfont St. Peter: Bradt Travel Guides. s. 44. ISBN 9781841622460.
- ^ "Constitution of the Republic of Albania" (PDF). Republic of Albania Council of Ministers. 8 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2012.
- ^ "Archived copy" (PDF). 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.
- ^ a b Baker, Colin; Jones, Sylvia Prys (1998). Encyclopedia of bilingualism and bilingual education. Clevedon: Multilingual Matters. s. 412. ISBN 9781853593628.
- ^ Dana, Leo Paul (2001). Economies of the Eastern Mediterranean region : economic miracles in the making. Singapore [u.a.]: World Scientific. s. 47. ISBN 9789810244743.
- ^ Appendix A. History & Diatopy of Greek. PU'nun hikayesi: Modern Yunan tamamlayıcısının uzay ve zamanda dilbilgisi. Aralık 1998. Melbourne Üniversitesi.Nick Nicholas.
- ^ Encyclopedia of the stateless nations: ethnic and national groups around the world. 23 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. James Minahan. Greenwood Publishing Group, 2002. 0-313-32384-4.
- ^ Contested Spaces and Negotiated Identities in Dhermi/Drimades of Himare/Himara area, Southern Albania. 10 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nataša Gregorič Bon. Nova Gorica 2008.
- ^ According to INTEREG 1 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - quoted by Eurominority 3 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Aromanians in Albania 22 Kasım 2014 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arşivlendi, Albania's Aromanians; Reemerging into History 13 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Arno Tanner. The forgotten minorities of Eastern Europe: the history and today of selected ethnic groups in five countries 26 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. East-West Books, 2004 978-952-91-6808-8, p. 218: "In Albania, Vlachs are estimated to number as many as 200,000"
- ^ Schwandner-Sievers, Stephanie. "The Albanian Aromanians´ Awakening: Identity Politics and Conflicts in Post-Communist Albania" (PDF). European Centre for Minority Issues. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2012.
- ^ "LOCAL SELF-GOVERNMENT AND DECENTRALIZATION: CASE OF ALBANIA. HISTORY, REFORMES AND CHALLENGES" (PDF). 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2012.
- ^ United Nations High Commissioner for Refugees. "World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Albania : Macedonians". Unhcr.org. 16 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2013.
- ^ "Results of the 2011 local elections of Albania" (PDF). Central Elections Commission of Albania. 2011. 26 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2012.
- ^ Hemming, Andreas (2010). Albania: family, society and culture in the 20th century. Münster: LIT. s. 132. ISBN 9783643501448.
- ^ a b Hemming, Andreas (2010). Albania: family, society and culture in the 20th century. Münster: LIT. s. 183. ISBN 9783643501448.
- ^ "Press release of the Adult Education Survey" (PDF). Albanian Institute of Statistics. 10 Mayıs 2018. 22 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2018.
- ^ Pardo-de-Santayana, Manuel; Pieroni, Andrea; Puri, Rajindra K. (2010). Ethnobotany in the new Europe : people, health, and wild plant resources (1. publ. bas.). New York: Berghahn Books. s. 29. ISBN 9781845454562.
- ^ McAdam, Marika; Jayne d' Arcy; Chris Deliso; Peter Dragicevic (2009). Western Balkans (2. bas.). Footscray, Vic.: Lonely Planet. s. 96. ISBN 9781741047295.
- ^ a b c d Rista-Dema 2006, s. 14.
- ^ Vorhees, Mara (2009). Eastern Europe (10. bas.). Footscray, Vic.: Lonely Planet. s. 43. ISBN 9781741048544.
- ^ IBP USA Staff, International Business Publications, USA (2008). Albania Company Laws and Regulations Handbook. Int'l Business Publications. s. 228. ISBN 9781433069338.
- ^ Rista-Dema 2006, s. 16.
- ^ Rista-Dema 2006, s. 12.
- ^ Rista-Dema 2006, s. 15.
