Arnavut paşalıkları
| Arnavutluk tarihi |
|---|
 |
Arnavut Paşalıkları (Arnavutça: Pashallëqet shqiptare) 1760-1831 yılları arasında modern Arnavut paşaları tarafından yönetilen Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Güney Sırbistan ve Yunanistan sınırları içindeki üç yarı-bağımsız devletti.[1][2][3]
Arnavut Paşalıkları listesi
| No | Paşalık | Yönetici | Yıllar |
|---|---|---|---|
| 1 | İşkodra Paşalığı | Kara Mahmud Paşa | 1757–1831 |
| 2 | Yanya Paşalığı | Ali Paşa | 1787–1822 |
| 3 | Berat Paşalığı | Kurt Ahmed Paşa | 1774–1809 |
İşkodra Paşalığı
İşkodra Paşalığı (Arnavutça: Pashallëku i Shkodrës), Arnavut Buşatlı ailesi tarafından günümüz Arnavutluk'undaki İşkodra şehri yöresini ve günümüz Karadağ'ının büyük bölümünü kapsayan bölgede eski İşkodra Sancağı yerine kurulan,1757-1831 arasında varlığını sürdüren özerk, de facto bağımsız bir paşalıktı.[4] Kara Mahmut Paşa yönetimindeki zirve yıllarında paşalık, Arnavutluk'un çoğunu, Kosova'nın çoğunu, batı Makedonya'yı, güneydoğu Sırbistan'ı ve Karadağ'ın çoğunu kapsıyordu. 1830'a kadar İşkodra Paşalığı, Güney Karadağ dahil yukarıda sayılan toprakların çoğunu yönetiyordu.[5][6]
Osmanlı merkezi otoritesinin ve tımar sisteminin zayıflaması, Arnavut topraklarına anarşi getirdi. 18. yüzyılın sonlarında, iki Arnavut güç merkezi ortaya çıktı. Bunlar Bushati ailesi altında İşkodra ve Tepedelenli Ali Paşa komutasındaki Yanya idi. Amaçlarına uygun olduğunda, her iki bölge de Bab-ı Ali ile işbirliği yaptı ve merkezi hükûmete karşı bağımsız hareket etti.[7] 1757'de Mehmed Bey Bushati, Mehmed Ali Paşa'nın Mısır'da kurduğu özerklik/bağımsızlık derecesini göz önünde bulundurarak kendisini İşkodra Paşası ilan etti. Oğlu ve halefi Kara Mahmud askeri genişleme politikası izledi. Kuzey Arnavutluk (Şkumbi Nehri'ne kadar) ve Kosova üzerinde hakimiyet kazandı. Karadağ'a (1785 ve 1796) iki saldırı başlattı ve yendi. Kara Mahmud'un özerk paşalığı, her ikisi de onu Bab-ı Ali'ye karşı potansiyel bir müttefik olarak gören Avusturya ve Rusya dışişleri bürosunun dikkatini çekti. 1796'da Kara Mahmud, Karadağlıların elinde yenilgiye uğrayınca öldürüldü.
1830 yılında, yerine, Osmanlı İmparatorluğu'na sadık olan ve daha az savaşçı bir kişilik olan kardeşi İbrahim Paşa geçti. Bushati Hanedanı, Mehmed Reşid Paşa komutasındaki bir Osmanlı ordusu 1831'de İşkodra'daki Rozafa Kalesi'ni kuşatıp Mustafa Bushati'yi teslim olmaya zorlayana kadar Paşalık'a tutunmaya devam etti. Paşalık lağvedildi, İşkodra ve Kosova Vilayetleri kuruldu.
1833-1836'da İşkodra'da bir ayaklanma, Bushati'nin sahip olduğu özerkliği yeniden tesis etmede başarısız oldu. Sonrasında, 1840'larda kuzey Arnavutluk'un kültürel uyanışında önemli bir rol oynayan Bushati Kütüphanesi kuruldu.
Yanya Paşalığı
Yanya Paşalığı (1787-1822), modern Yunanistan, güney Arnavutluk ve güneybatı bölgelerinin çoğunu kapsayan, Arnavut lideri Ali Paşa tarafından oluşturulan Osmanlı İmparatorluğu altında yarı özerk bir devletti.
1787'de Ali Paşa, padişaha Avusturya'ya karşı savaşta verdiği destekten dolayı Tırhala Sancağı ile ödüllendirildi. Ancak paşa bu ödülü yeterli bulmadı ve 1788'de Yanya'nın kontrolünü ele geçirdi.[8] O dönemde ortaya çıkan Pazvantoğlu Osman gibi diğer yarı özerk bölgesel liderler gibi, zayıf bir Osmanlı hükûmetinden yararlanarak oğulları ile birlikte Güney Arnavutluk'un, Batı Yunanistan'ın ve Mora'nın çoğunu fiilen kontrol etti.[9]
Ali Paşa, yarı bağımsız bir despot olarak hareket etti ve İyonya kıyısında bir liman kazanmak için o sırada en fazla avantajı sunan kişi olan Fransa Kralı Napolyon ile ittifak kurdu.[10] 1807'de Napolyon'un Çar'a Osmanlı İmparatorluğu'nu dağıtma planını verdiği Tilsit Antlaşmaları'ndan sonra, Ali Paşa taraf değiştirdi ve İngilizlerle ittifak kurdu.
1820'de Ali Paşa, Konstantinopolis'te siyasi bir rakibine suikast düzenlenmesini emretti.[11] Bab-ı Ali'nin otoritesini yeniden kurmaya çalışan Sultan II. Mahmud, bu fırsatı değerlendirerek Ali Paşa'nın görevinden alınmasını emrederek ona karşı harekete geçti. Ali Paşa resmî görevlerinden istifa etmeyi reddetti ve Osmanlı birlikleri hareketlerine karşı çetin bir direniş gösterdi ve dolaylı olarak 20.000 Türk askeri Ali Paşa'nın ordusuyla savaşırken Yunan Bağımsızlık hareketine yardım etti. 4 Aralık 1820'de Ali Paşa, Arnavut birlikleri ile Souliotes'in 3.000 askerle katkıda bulunduğu Osmanlı karşıtı bir koalisyon kurdu. Ali Paşa, Souliotes'in desteğini esas olarak Souliotes'in topraklarına geri dönmesine izin vermeyi teklif ettiği için ve kısmen de Ali'nin ortak Arnavut kökenine dayanan başvurusu nedeniyle kazandı.[12] Başlangıçta koalisyon başarılı oldu ve bölgenin çoğunu kontrol etmeyi başardı, ancak Ali Paşa'nın Arnavut birlikleri Mora'daki Yunan isyanlarının başladığı konusunda bilgilendirildiğinde burayı terk ettiler.[13] Ancak Ocak 1822'de Osmanlı ajanları Ali Paşa'ya suikast düzenledi ve başını Sultan'a gönderdi.[8] Ölümünden sonra paşalık ortadan kalktı ve Yanya Eyaleti'ni oluşturmak için Berat Paşalığı ile birleştirildi ve Yanya Sancağı ile Berat Sancağı, Ergiri ve Preveze ile birleştirildi.
Berat Paşalığı
Berat Paşalığı (Arnavutça: Pashallëku Beratit), 1774'te Kurt Ahmed Paşa tarafından bugünkü orta Arnavutluk'ta kurulan ve Ahmet'in müttefiki Beratlı İbrahim Paşa'nın 1809'da Tepedelenli Ali Paşa tarafından bozguna uğratılmasından sonra dağılıp Yanya Paşalığı'yla birleştirilen bir paşalıktı. Bu paşalık, Arnavut paşalıkları döneminde Arnavutlar tarafından kurulan üç paşalıktan biriydi.
Berat Paşalığı, Kurt Ahmed Paşa'nın 1774'te Bâb-ı Âli ile Buşatlı Mehmed Paşa'ye karşı bir komplo kurmayı başarmasından sonra kuruldu. Padişah I. Abdülhamid, ona hizmetlerinden dolayı orta Arnavutluk'tan toprak verdi.
Kurt Ahmed Paşa, kuzeyde Yanya Paşalığı'yla, güneyde İşkodra Paşalığı'yla sınırı olan orta Arnavutluk'taki tüm toprakları sınırlarına dahil ederek paşalığını 1787'deki ölümüne kadar büyütmeyi başardı. Kurt Ahmed Paşa, Ali Paşa'nın dedesi ve Ali'nin annesi Hanka'nın babasıydı. Kurt Ahmed Paşa'nın ölümünden sonra paşalık toprakları onun yakın müttefiki Beratlı İbrahim Paşa tarafından yönetildi. Bu bölge Orta Arnavutluk'a dahil olduğu için İbrahim Paşa, sınıra bu kadar yakın toprak alınmasından telaşlandı. Bu yüzden Ali Paşa, Berat Paşalığı'yla savaşa girmek durumunda kaldı. Sonuçsuz müzakerelerden sonra İbrahim Paşa, ağabeyi ve Avlonya beyi Sefir'in kumandasında birkaç bölük gönderdi. Bunlara karşılık olarak Ali Paşa, Teselya'dan armatoles denilen düzensiz Yunan birliklerini topladı. İki taraftan köyler yakıldıktan, köylüler soyulup asıldıktan ve sürüler kaçırıldıktan sonra barışa varıldı. İbrahim, kızını Ali Paşa'nın büyük oğlu Muhtar ile evlendirdi ve itilaflı bölgeyi kızına çeyiz bıraktı. Sefir Bey, dişli bir rakip olabileceğini gösteren kişilik özellikleri taşıdığı için Ali Bey onu bir hekime zehirletmenin ve her zamanki usulüyle bu hekimi suçundan dolayı astırarak ortada şahit bırakmamanın yolunu buldu.[14] Ali Paşa, Berat Paşası'na üstün geleceğini, Epir veziri olacağını, padişahla savaşacağını ve İstanbul'a gideceğini söyledi.[15] 1808'de Ali Paşa, İbrahim Paşa'yı yenerek onun topraklarını Yanya Paşalığı'na kattı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Albania - Medieval culture". Encyclopedia Britannica. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Gegaj, Athanas; Young, Antonia; Ma, John Hodgson; Krasniqi, Rexhep; Hodgson, John; Young, Nigel; Bland, William B.; Young, Cooley Research Professor in Peace Studies and Director of the Peace Studies Program Nigel (13 Nisan 1997). "Albania". Clio Press. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi – Google Books vasıtasıyla.
- ^ "Доклады российских ученых: IX Конгресс по изучению стран Юго-Восточной Европы, Тирана, 30.08-03.09.2004". Наука. 13 Nisan 2004. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Elsie 2005: 65
- ^ Vickers 1999
- ^ Iseni 2008
- ^ Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw, editors. (1994). ""Local Albanian Leaders in the Early 19th century," Albania: A Country Study". countrystudies.us/albania/index.htm. 23 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2008.
- ^ a b "Ali Pasha – the Lion of Ioánnina". Rough Guides (İngilizce). 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2019.
- ^ Damianopoulos, Ernest N., 1928- (2012). The Macedonians : their past and present. 1st. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-01190-9. OCLC 795517743.
- ^ Vickers, Miranda. (1999). The Albanians : a modern history. Rev. Londra: I.B. Tauris. ISBN 1-86064-541-0. OCLC 45329772.
- ^ Dixon, Jeffrey C. (2013). Guide to intrastate wars : a handbook on civil wars. Sarkees, Meredith Reid, 1950-. Washington, D.C.: CQ. ISBN 978-1-4522-3420-5. OCLC 906009220.
- ^ Fleming 2014, s. 59: "Ancak Ali Paşa, yaşamının son yıllarında, Osmanlı karşıtı bir koalisyonu hayata geçirmeyi başardı ve kısmen ortak Arnavut kökenleri olması sebebi ile Souliotes'in desteğini kazandı." s. 63 : "Souliotes ve Ali Paşa'nın padişahın birliklerine karşı ittifakı, ancak Ali'nin Souliotes'i topraklarına geri getireceğine dair söz verdikten sonra kuruldu."
- ^ Victor Roudometof, Roland Robertson (2001), Nationalism, globalization, and orthodoxy: the social origins of ethnic conflict in the Balkans, Greenwood Publishing Group, 2001, s. 25, ISBN 978-0-313-31949-5, 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 24 Ağustos 2021
- ^ History of the War of Independence in Greece. 1. Edinburgh: Constable. 1830.
- ^ Christianity And Islam Under The Sultans Vol II (1929) Author: Hasluck, F.W. Subject: RELIGION. THEOLOGY; Prehistoric and primitive religions Publisher: Oxford At The Clarendon Press.
Dış bağlantılar
"History of Albanian People" Albanian Academy of Science. 99927-1-623-1
