İçeriğe atla

Arnavut kültürü

Arnavut kültürü Arnavutluk ve Arnavut halkıyla bağlantılı insan aktiviteleri ve sembolik desenlerdir. Arnavutluk tarihi ve coğrafyası tarafından şekillenmiştir.

Mimari

Arnavutluk mimarisi Arnavutların tarihi, kültürü ve kimliğinin en önemli kanıtlarından biridir. Kökeni İlk Çağ'a kadar uzanmaktadır, zenginlikleri arkeolojik buluntularla ortaya çıkmıştır. Mimarinin özgün özellikleri korunmuş ve Roma, Antik Yunan, Bizans, Venedik, Osmanlı ve Batı kültürleri ile zenginleştirilmiştir.

Zaman içinde Arnavutluk mimarisi hem yurt içinde hem de yurt dışında gelişmiştir. Son yıllarda, uluslararası faaliyet gösteren birçok yeni Arnavut mimari firması ortaya çıkmıştır.

Giyim

Labëria bölgesinin geleneksel Arnavut kostümü

Geleneksel Arnavut giyimi Arnavutluk ve Arnavutların yaşadığı topraklarda giyilen 200 farklı türden giyim içermektedir. Arnavut halk giysisi güneş, kartal, ay, yıldız ve yılan gibi antik pagan kökenli sembolik elementler bulundurur.[1] Arnavutluk'un neredeyse her bölümünde geleneksel elbiseler bilhassa renkli ve detaylıdır. Plisi veya Keleşe adı verilen fes benzeri beyaz, keçe bir şapka pek çok Arnavut tarafından ülkenin ulusal ve geleneksel kıyafetlerinden sayılmaktadır.[2]

Günümüzde Arnavutların günlük giyimleri diğer Avrupa ülkeleri ile aynıdır.

Eğitim

UAMD Spitallë kampüsü

Arnavutluk'un eğitim sistemi sekülerdir. Yetişkin nüfusta okuma-yazma oranı %96'dır.[3] İlköğretim zorunludur (1–9. sınıf), ama öğrencilerin çoğu ortaöğretime devam etmektedir. (10–12. sınıf). Öğrenciler 9 ve 12. sınıfın sonunda eğitimlerine devam etmek için mezuniyet sınavına girerler. Ülkede çoğu devlete ait yaklaşık 5000 okul yıl boyunca iki döneme ayrılan biçimde eğitim verir. Okul yılı eylülde başlar ve mayısın sonu ya da haziranın başı gibi biter. Devlet üniversiteleri ve özel üniversiteler bütün ülkede bulunmaktadır, bir tane de sanal üniversite vardır.

Folklor

Arnavut mitolojisi iki büyük gruba ayrılmaktadır: metamorfoz efsaneleri ve tarihsel efsaneler. En iyi bilinen efsanelerin bazıları Rozafa, Besa e Kostandinit, Gjergj Elez Alia, Ymer Agë Ulqini ve Cikli i Kreshnikëve'dir.

Güzel sanatlar

Müzik

Edebiyat

Spor

Futbol Arnavutluk'taki en popüler spordur.

Tiyatro

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Leyla Belkaid (2013), "Albania", Jill Condra (Ed.), Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing Around the World, I, ABC-CLIO, s. 16, ISBN 9780313376368, 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Nisan 2016 
  2. ^ Gjergji, 2004, p. 166: "To this day many zones of the Dukagjin Plateau in Kosova and various zones inhabited by Albanians in Montenegro and Macedonia have preserved their folk costumes or some expressive element of the costume, such as the white "qeleshe" (brimless felt cap) considered as a symbol of their nationality."
  3. ^ "Albania - Statistics". UNICEF. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2012. 

Dış bağlantılar

Becerikli esnaf meslekleri

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk</span> Balkanlarda bir ülke

Arnavutluk, resmî adıyla Arnavutluk Cumhuriyeti, Balkanlar'da bir ülkedir. Komşuları kuzeyde Karadağ, kuzeydoğusunda Kosova, doğusunda Kuzey Makedonya ve güneyinde Yunanistan'dır. Ayrıca ülkenin batıda Adriyatik Denizi ve güneybatıda İyonya Denizi'ne kıyısı vardır. İyon Denizi ile Adriyatik Denizi arasındaki Otranto Boğazı'nın karşısındaki İtalya'ya uzaklığı 72 km'den (45 mil) daha azdır.

<span class="mw-page-title-main">Enver Hoca</span> Komünist eski Arnavutluk lideri

Enver Halil Hoca, Arnavut komünist politikacı. 1941'den 1985'te ölümüne kadar Arnavutluk Emek Partisi Genel Sekreteri'ydi. Aynı zamanda Arnavutluk Emek Partisi Politbüro üyesi, Arnavutluk Demokratik Cephesi Başkanı ve silahlı kuvvetlerin başkomutanıydı. 1944'ten 1985'te ölümüne kadar ülkeyi yönetti. Ayrıca 1944'ten 1954'e kadar 22. Arnavutluk Başbakanı ve çeşitli zamanlarda Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti'nin hem dışişleri bakanı hem de savunma bakanı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutlar</span> etnik grup

Arnavutlar veya Arnavudlar, ortak bir Arnavut soyunu, kültürünü, tarihini ve dilini paylaşan, Balkan Yarımadası'na özgü bir etnik gruptur. Çoğunlukla Arnavutluk, Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan'ın yanı sıra Hırvatistan, Yunanistan, İtalya ve Türkiye'de yaşıyorlar. Ayrıca Avrupa, Amerika ve Okyanusya'da yerleşik çeşitli topluluklardan oluşan büyük bir diaspora oluşturuyorlar.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk-Türkiye ilişkileri</span>

Arnavutluk-Türkiye ilişkileri, Türkiye'nin Arnavutluk'la sürdürdüğü uluslararası politikaları içerir.

<span class="mw-page-title-main">İliryalılar</span>

İliryalılar veya İlirler antik dönemde Balkanlar’ın batısının bir kısmı ve İtalya Yarımadası’nın güneydoğu kıyılarında (Messapia) yaşamış olan boy gruplarıdır. İlliryalıların bölgesi eski Grek ve Roma kayıtlarında İlirya olarak verilmiştir.

Arnavutluk tarih boyunca birçok devletin yönetimi altına girmiş, bu süreçte yalnızca siyasi veya askeri olarak değil, aynı zamanda kültürel açıdan da etkilenmiştir. Bu sebepten dolayı Arnavut mutfağı başta Türk, İtalyan ve Yunan mutfakları olmak üzere genel itibarıyla Akdeniz mutfağından izler taşımaktadır. Bugün Arnavut halkı tarafından sıkça tüketilen ve yapılan baklava, aşure, kadayıf gibi tatlılar; dolma, yaprak sarma, tarator gibi aperitifler ve ayran, siyah çay, Türk kahvesi gibi içecekler Osmanlı zamanından başlayarak Türk mutfağından Arnavut kültürüne geçen yiyecek ve içeceklerden bazılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'taki İtalyan himayesi</span>

Arnavutluk'taki İtalyan himayesi; Arnavutluk'ta İtalya Krallığı'nın De jure olarak ülkeyi himaye altına alması olayıdır. Bu durum 23 Haziran 1917 tarihinden 1920 yaz aylarına kadar sürmüştür.

Arnavut sanatı, Arnavut kültürünün önemli bir parçasıdır. Uzun ve olaylı geçmişiyle sanat, Arnavut kimliğinin ve tarihinin önemli bir delilidir. Arnavutluk, bir Güneydoğu Avrupa ülkesi, diğer Avrupa ülkelerinden benzersiz bir kültüre sahiptir. Arnavut sanatı özgün unsurlarını korumuştur ve Osmanlı, Venedik ve diğer Batılı unsurlarla zenginleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut şarabı</span>

Arnavut şarabı, eşsiz tatlılık ve yerli çeşitleri ile karakterize edilir. Arnavutluk 2009 yılında yaklaşık 17.500 ton şarap üretmiştir. Komünizm döneminde üretim alanı, 20.000 hektara genişletilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta İslam</span>

Arnavutluk'ta İslam, esas olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun hakimiyetinin başladığı dönemde yaygınlaşmıştır. Bu dönemde Arnavutların çoğunluğu zamanla İslam'a ve özellikle Sünni ve Bektaşi olmak üzere iki mezhebe mensup oldular.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta turizm</span>

Arnavutluk'ta turizm, ülkedeki ekonomik faaliyetin kilit unsurlarından biri ve ülkenin en önemli sektörlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta sigara kullanımı</span>

Arnavut halkının %40'a yakını sigara içmektedir. Avrupa ülkeleri arasında sadece Türkiye'de sigara tüketimi Arnavutluk'takinden fazladır. Böylece Arnavutluk, Avrupa sıralamasında en çok sigara içilen ikinci ülkedir. Arnavutlar tütün ürünlerine yılda yaklaşık 300.000.000 Euro'dan fazla para harcamaktadır. Bugün 13-15 yaş arasındaki Arnavut gençlerinin %15'lik bir bölümü sigara içmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta sekülerizm</span>

Arnavutluk; siyasi sistemindeki çeşitli değişimlere rağmen kurulduğu 1912 yılından beri seküler devlet sistemiyle yönetilmektedir. Bağımsızlığını ilan ettikten sonra 20. yüzyıl boyunca sırasıyla monarşi ve totaliter komünist rejimin etkisi altında kalan ülke, Fransızların laiklik ilkesinden oldukça etkilenmiş ve sekülerizmden vazgeçmemiştir. Günümüzde seküler parlamenter demokrasi ile yönetilen ülkede, toplumdaki bütün dini inançlar devlet garantisi altına alınmıştır. Ülke anayasası dini toplulukların eşitliğini kabul eder ve herkes inanç konusunda istediğini seçme özgürlüğüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Plisi</span> Keçeden yapılmış beyaz ve kaba geleneksel Arnavut başlığı

Keleşe, plisi veya kılaf, geleneksel olarak Arnavutlar tarafından giyilen beyaz, kaba bir keçe başlıktır. Arnavutların yaşadığı bölgelere yayılmış şapka bugün Arnavutların geleneksel giyiminin bir parçasıdır. Başlığın yüksekliği bölgeden bölgeye değişir.

Arnavutluk giysileri, tüm Arnavutluk'ta ve Arnavutça konuşulan bölgelerde ve topluluklarda 200'den fazla farklı kıyafet çeşidini içerir. Arnavutluk'un kayıtlı giyim tarihi klasik zamanlara dayanıyor. Bu durum milleti İlirya dönemine kadar uzanan diğer Avrupa topluluklarından ayıran faktörlerden biridir.

Arnavutluk, nüfusun büyük çoğunluğunun aynı zamanda ülkenin resmi dili olan Arnavutça ile konuştuğu etnik olarak homojen bir ülkedir. İki ayrı lehçesi vardır: güneyde konuşulan Tosk ve kuzeyde konuşulan Geg. Ancak birçok Arnavut, Balkanlar'daki çok sayıda Arnavut diasporası ve Arnavut topluluklarının etkisiyle İtalyanca, Yunanca, Fransızca, Almanca ve İngilizceyi de yaygın olarak konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta tarım</span>

Arnavutluk'ta tarım, hâlâ ülkenin SAGP'sinin %22,5'ine katkıda bulunan Arnavutluk ekonomisinin önemli bir sektörüdür. Ülke, %24'ü tarım arazisi, %36'sı orman arazisi, %15'i mera ve çayır, %25'i göller, su yolları, kullanılmayan kayalıklar ve dağ arazisi de olmak üzere kentsel alan olan 28,748 kilometrekare alan kapsamaktadır. Ülkenin kıyı şeridinin yanı sıra ova bölgesi, ovadaki tepe bölgesi ve dağ bölgesi gibi üç ana bölgeye ayrılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk-Yunanistan ilişkileri</span>

Yunanistan'daki Arnavut göçmenlerin ve Arnavutluk'taki Yunan azınlığın varlığı, tarihi ve kültürel bağlar ve ayrıca Arnavutluk ve Yunanistan hükûmetleri arasındaki sık sık üst düzey temaslar nedeniyle, iki ülkenin bugün güçlü, ancak zaman zaman karmaşık diplomatik ilişkileri devam ediyor.

Arnavutluk'ta insan haklarıyla ilgili güncel konular arasında aile içi şiddet, münferit işkence vakaları ve polis şiddeti, cezaevlerinin genel durumu, insan ve seks ticareti ve LGBT hakları yer alıyor.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk-Hırvatistan ilişkileri</span>

Arnavutluk ile Hırvatistan arasındaki diplomatik ilişkiler 25 Ağustos 1992'de kuruldu. Arnavutluk'un Zagreb'de büyükelçiliği ve Dubrovnik'te fahri konsolosluğu bulunurken, Hırvatistan'ın Tiran'da bir büyükelçiliği var.