Armenag Haygazyan - Turkipedia

Armenag Haygazyan
Dr. Armenag Haygazyan öldürülmeden önce
Doğum	22 Eylül 1870(1870-09-22) Haçin, Osmanlı imparatorluğu
Ölüm	07 Temmuz 1921 (50 yaşında) Mezra, Osmanlı imparatorluğu
Meslek	eğitimci, bilim insanı, ilahiyatçı, dilbilimci ve müzisyen.
Milliyet	Osmanlı Ermenisi
Eğitim	Central Turkey College (B.A.), Hartford ilahiyat enstitüsü (S.T.B.), Yale Üniversitesi (PhD)
Çocuklar	Mary Matilde Mehagian (1903-2002), Daisy Araxie Haigazian (1905-1987) Lily Anna Amadooni (1907-1970), Nelly Cecilia Constantian (1909-2006), Pansy Arpine Irish (1911-2010), Arminé Ruth Strachan (1917-2002)

İmza

Doktor Armenag Haygaziyan (Ermenice: Արմենակ Հայկազեան, Haçin, 22 Eylül 1870 – Mezra, 7 Temmuz 1921) The New York Times tarafından “Yakın Doğu'nun en önde gelen Ermeni eğitimcisi” olarak kabul edilen Osmanlı eğitimci, bilim insanı, ilahiyatçı, dilbilimci ve müzisyen. Konya'daki Jenanyan Apostolik Enstitüsü'nün müdürüydü. Ünlü Yale Üniversitesi'nden mezun oldu ve Türkiye'deki Ermeni yurttaşlarına hizmet etmek için Türkiye'ye döndü. Doktora derecesini aldı fakat Ermeni Soykırımı kurbanı oldu.^[1]

Biyografi

22 Eylül 1870'te Kilikya'nın Haçin köyünde, Harutün Haygazyan ve Mari Tavonkyan'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Üstün zekasından dolayı 19 yaşında B.A. lisansı alabildi. Anteb Kolejinde ve Maraş Semineri'nde matematik eğitimi verdi. Hamidiye Ermeni katliamları sırasında, Dr. Haygazyan, Türkiye'deki Ermenilere karşı yönelik zulmünden kaçınmak için Amerika Birleşik Devletleri'ne kaçma fırsatı buldu, ancak Türkiye'de kalmayı ve görevinde devam etmeyi seçti. Jenanyan Enstitü, 1915 Ermeni Holokost'un başlangıcında Konya'daki Ermeni nüfusunun toplu olarak sürgün edilmesinin ardından kapatıldı. O yılın 9 Mayıs'ında, Dr. Haygazyan ve ailesi Konya'dan sürgün edildiler ve Osmanlı İmparatorluğu'nun kanlı zulmünden zor sağ çıktılar. Ancak birkaç hafta sonra geri dönebildiler.

Dr. Haygaziyan, 22 Mayıs 1921'de Pazar okulu sırasında Türk güçler tarafından tutuklandı ve 31 Mayıs'ta Harput'a gönderildi. 20 Haziran'da Harput'a vardığında kendisi çökmek üzereydi. Bir grup nüfuzlu Ermeni ve Rumla birlikte tehcir edilirken tifüse yakalanmıştı. 23 Haziran'da bir karantina kampına gönderildi. Hükûmet hastaneye kabulünü geciktirmedikten sonra sağlığı kötüleşti. Daha sonra Ermeni aydınlarla birlikte sürgüne gönderilmek üzere toplandı. Dr. Haygaziyan 7 Temmuz 1921 Perşembe günü Türkiye'nin Mezra hapishanesinde yolda öldü. Cenazesi Mezra'daki Ermeni Evanjelik Kilisesi'nde yapıldı ve kendisi kilise mezarlığına defnedildi.

Armenag Haygazian'ın anısına, 1955 yılında Lübnan'ın Beyrut kentinde Haygazyan Koleji kuruldu. Kızı ve damadı Mary ve Avak (Steven) Mehagyan'ın 25.000 ABD$'lık bağışıyla Ermeni eğitimine katkılarından dolayı onuruna bu isim verildi. 1992'de Haigazian College, Haigazian University College olarak yeniden adlandırıldı ve 1996'da şimdiki adı Haygazyan Üniversitesi olarak değiştirildi.^[2]

Eserlerinden alıntıları

Haigazian, A.H. (1898). The Text of Zephaniah. [Doctoral dissertation, Yale University]
Haigazian's private letters (1919-1920) addressed to family and friends.

Kaynaklar

^ "Archived copy". 7 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2007.
^ "Our History & Heritage". Haigazian University (İngilizce). 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020.

İlgili Araştırma Makaleleri

Feza Gürsey, Türk fizikçi ve matematikçi.

Hacı Halil Paşa, III. Ahmed saltanatında, 5 Ağustos 1716 - 26 Ağustos 1717 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

Moldovancı Ali Paşa III. Mustafa saltanatında 12 Ağustos 1769 - 12 Aralık 1769 tarihleri arasında dört ay bir gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

Mehmet Sadık Paşa (Karavezir), Osmanlı Devletinin son yıllarında hükûmette nazırlık, valilik ve sadrazamlık görevlerinde bulunmuş bir devlet adamıdır.

Çarhacı Ali Paşa II. Mahmud saltanatında, 1 Ocak 1809 - Mart 1809 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Bahaddin Şakir</span> Türk hekim ve siyasetçi

Bahaeddin Şakir, Türk hekim ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Çürüksulu Mahmud Paşa</span>

Çürüksulu Mahmud Paşa, Gürcü kökenli Osmanlı asker ve devlet adamı.

Cevat Çobanlı, Türk asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kırımı</span> Osmanlı İmparatorluğunda ikamet eden Ermenilerin savaş boyunca göçe zorlanması ve sistematik katli

Ermeni Kırımı, 1915 Olayları/Ermeni Tehciri veya Ermeni Soykırımı, Osmanlı hükûmetinin Ermenilere karşı gerçekleştirdiği sürgün ve katliamlardır. Etnik temizliğin sonucunda ölen Ermenilerin sayısı tartışmalıdır; sayı, çeşitli araştırmacılara göre 600.000 ile 1,5 milyon arasında değişiklik gösterir. 1914 yılında Osmanlı topraklarında yaşayan Ermeni nüfusu yapılan farklı tahminler mevcuttur. Osmanlı resmî kayıtlarına göre 1.2 milyon ile Ermeni Patrikhanesi'ne göre 1 milyon 914 bin 620 Ermeni yaşamaktaydı. 1922 sayımlarına göre ise 817 bin Ermeni 'mülteci' olarak Osmanlı topraklarını terk etmiş, 95 bin Ermeni ise din değiştirerek Türkiye topraklarında yaşamaya devam etmiştir. Bu tahminlere göre Osmanlı topraklarında bulunan 900 bin hayatta kalmışken, 300 bin ile 1 milyon arasında Ermeni hayatını kaybetmiştir. Olayların başlangıç tarihi çoğunlukla 250 Ermeni aydının ve komite liderinin Osmanlı yöneticileri tarafından İstanbul'dan Ankara'ya sürüldüğü ve birçoğunun öldürüldüğü 24 Nisan 1915 ile ilişkilendirilmektedir. Ermeni Kırımı, sağlıklı erkek nüfusun toptan öldürülmesi ya da askere alınarak zorla çalıştırılması ve sonrasında kadın, çocuk ve yaşlılarla birlikte ölüm yürüyüşü koşullarında Suriye Çölü'ne sürülmesi gibi olaylarla birlikte I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında iki aşamada gerçekleşti. Osmanlı askerlerinin koruması eşliğinde yaşadıkları yerlerden sürülen Ermeniler; sürgün sırasında yiyecek ve su sıkıntısı yaşadı; ayrıca çeşitli raporlara göre zaman zaman soygun ve katliamlara maruz kaldı. Ülke genelindeki Ermeni diasporası, genel anlamda Ermenilerin Doğu Anadolu'dan sürülme işleminin doğrudan bir sonucu olarak ortaya çıktı.

John Scott Everton Amerikalı Kolej yöneticisi ve diplomattır.

Lübnan'daki Ermenilerin nüfus varlığı yüzyıllardır bilinmektedir. Uzun zamandır etnisiteye dayalı bir sayım yapılmamış olmasına rağmen, Lübnan'da 177.000 Ermeni'nin yaşadığı tahmin edilmektedir ve bu rakam Lübnan nüfusunun yaklaşık olarak %4'üne tekabül eder. Ayrıca Lübnan'daki iç savaş öncesinde bu rakamın daha yüksek olduğu ancak savaşın ülkedeki Ermeni nüfusunun düşmesine sebep olduğu da bilinen bir gerçektir.

Neşerek Kadınefendi ya da Nesrin Kadınefendi Osmanlı padişahı Abdülaziz'in dördüncü eşi.

<span class="mw-page-title-main">Merzifon Amerikan Koleji</span>

Merzifon Amerikan Koleji, 1886 ile 1924 yılları arasında ABD misyonerleri tarafından yönetilmiş Merzifon'da kurulu karma bir lisedir.

Garegin Ter-Harutyunyan veya savaşlardaki bilinen adıyla Garegin Njdeh (Njdeh Ermenicede "sürgün" veya "göçebe” anlamındadır., , Ermeni devlet adamı, asker, stratejist, gerilla lideri. Ermeni Devrimci Federasyonu üyesi olarak Ermeni Ulusal bağımsızlık hareketlerine katılmıştir. Balkan Savaşları ve 1.Dünya Savaşında Bulgaristan ve Rusya lehine Ermeni Taburlarını yöneterek Osmanlı'ya karşı çarpışmıştır. Başarıları yanında yönettiği birlikler müslüman halka, Türklere, Pomaklara, Kürtlere yaptığı katliamlarla bilinmektedir. Savaş sonrası ilk Ermeni Cumhuriyeti olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti 'nin önde gelen politik ve askeri figürlerindendir.Bu sebeple pek çok Ermeninin gözünde karizmatik ulusal kahramandır. Anti-bolşevik faaliyetleri ile Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti'nin esas kurucularından olmakla birlikte Sünik bölgesinin Sovyet Azerbaycan'a değil Sovyet Ermenistan'a bağlanmasındaki temel faktörde kendisi olmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında ise Sovyetler Birliği'ne karşı Nazi Almanyasını desteklemiş ve Wehrmacht için Ermeni Taburları kurarak Sovyetler Birliği'nin Nazilerce işgali onlarla birlikte Ermenistan'ı Sovyetlerden kurtarıp Türkiye'yi işgalini ve buralardan da bir kısım toprakların Ermenilere verilmesini sağlayıp tamamen bağımsız Büyük Ermenistan kurma hayali ile çarpışmıştır. 1944 sonrası ise bu defa SSCB'yi Türkiye'ye savaş açıp işgali için kışkırtmış ancak kendisine itibar eden olmamıştır. Adı çeşitli savaş suçlarına karıştığından Nazi işbirlikçisi olduğundan aynı zamanda 1920-1921 yılları arasında Sovyetlere karşı devrimci faaliyette bulunduğundan bahisle Sovyetlerce yakalanıp tutuklanmış sonrasında hapishanede 1955'te ölmüştür.

Elazığ Ermeni Protestan Kilisesi 19. yüzyılında Osmanlı dönemde inşa edilmiş tarihî Evanjelik kilisedir. 1915 Ermeni Kırımı'nda Elâzığ'ın Ermeni sakinleri sürgün edildikten sonra cemaatinden yoksun kalan kilisenin, bugün itibarıyla, otopark olarak kullanıldığı bildirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Harput Ermenileri</span>

Harput, asırlardır büyük çoğunluğunu Ermeniler'in oluşturduğu azınlıklara yurt olmuştur. Bölgeye muhtemelen M.Ö. 6. Yüzyıl civarlarında yerleşen Ermeniler bölgenin Arap ve Türk müslümanlarca alınmasından sonra onların bir tebaası olarak yaşadılar. Kendilerine ait din ve kültürleriyle Elazığ'da derin izler bıraktılar. 1915 yılında Tehcir Kanununun çıkmasıyla Suriye'nin kuzeyine ve ABD'ye zorunlu göçe tabi tutulan Harput'lu Ermeniler, günümüz Modern Türkiye'sinde hiçbir etnik baskı görmeden hayatlarını sürdürmektedirler.

Yenişehirli Abdullah Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.

Donabed Lüleciyan Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeni editör ve öğretmen.

<span class="mw-page-title-main">Zaruhi Kavalcıyan</span> Türkiye Ermenisi doktor

Zaruhi Kavalcıyan, Türkiye'deki Ermeni asıllı ilk kadın doktor.

Fırat Koleji, Harput'ta, Amerikalı misyonerler tarafından kurulup yönetilen ve eğitimine devam edilen bir karma eğitim lisesiydi. Çoğunlukla bölgedeki Ermeni toplumuna hizmet vermiştir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.