İçeriğe atla

Armazi (tanrı)

Armazi

Armazi (Gürcüce: არმაზი), Gürcü pagan panteonundaki baş tanrıdır. Gürcü kayıtlarına göre altından, eli kılıçlı bir asker figürüydü. 30 metre yüksekliğinde, yeşil gözlere sahipti. Armazi Gürcülerin MÖ 4. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar baş tanrısı olarak kalmıştır.

Gürcü Türklolog Şalva Gabeskiria, Hattice ile Gürcüce arasında bağlantı ihtimalinden de söz ettikten sonra, Armazi ile Hitit Ay tanrısı Arma arasındaki ad benzerliğine dikkati çekmiştir. Gabeskiria, Armazi adının Gürcüceden Hitiçeye "Armazi" biçiminde geçmiş olabileceğini öngörmektedir. Gürcü pagan inancında da Ay tanrısı olan Armazi, Gürcü tarihsel kaynaklarına göre, elinde parlak bir kılıç tutuyordu. Bu heykelin bir miğfer vardı, gözleri değerli taşlardandı. Armazi’nin sağ tarafında Gatsi adını taşıyan altından bir erkek heykeli duruyordu. Solundaki gümüş heykel ise, Gaimi olarak adlandırılıyordu.[1]

Rayfield'e göre Muşkiler ve Meshiler (İberler) tanrılara tapınma konusunda birbirleriyle ilişkilidir: Hitit Ay tanrısı Armaz (Arma) ve Luvi tanrısı Santuş'un (Santa/Sandan) İberya Krallığı'ndaki muadili Armazi ve Zadeni'di. Bu tanrıların putları MS 4. yüzyılda Hristiyan misyonerler tarafından parçalanmıştır.[2]

Hristiyanlaşmadan beş yüzyıl sonarı ile daha geç dönemlerde yazılmış olan Orta Çağ Gürcü kroniklerinin dışında, Gürcü panteonuna dair hiçbir kayıt bulunmamaktadır. çağdaş araştırmacılar ise Armazi adının kökeni konusunda ikiye bölünmüştür. Armazi, Zerdüştiliğin yüce tanrısı Ahura Mazda ile bağlantılı gibi görünmektedir ve çağdaş arkeolojik kanıtlar da Zerdüştiliğin antik Gürcistan'da yayılmış bir inanç olduğunu göstermektedir. Öte yandan, Giorgi Melikişvili Armazi'nin Hitit mitolojisindeki Ay tanrısı Arma'nın yerel bir varyantı olduğunu belirtmiştir. Bu, İvane Cavahişvili'nin ileri sürdüğü Orta Çağ'dan beri Gürcistan'ın koruyucu azizi olan Aziz Giorgi (Tetri Giorgi) ile kaynaşan Hristiyanlık öncesi Gürcü Ay kültü argümanı ile uyumludur.

Kaynakça

  1. ^ "Şalva Gabeskiria, "Hattiler, Hatti ve Hitit Dilleri Üzerine", Çveneburi dergisi, Sayı: 28, s. 12-16 (Nisan–Haziran 1998)" (PDF). 26 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Kasım 2021. 
  2. ^ Donald Rayfield, Edge of Empires: A History of Georgia, 2012, s. 18.

İlgili Araştırma Makaleleri

Çoktanrıcılık ya da Politeizm, politeizm sözlük anlamıyla birden çok tanrıya inanmak, tapınmak manalarına gelmektedir. Sözcük, etimolojik açıdan, Yunanca πολύς poly (çok) ve θεοί theoiz (tanrı) sözcüklerinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Megreller</span> etnik grup

Megreller, Gürcistan'da Karadeniz'e kıyısı olan Megrelya'nın yerli halkı. Önemli bir Megrel nüfusu da başkent Tiflis’te ve Abhazya’da yerleşiktir. 1990’ların başında, Gürcü-Abhaz savaşı sırasında, ayrılıkçı yönetim tarafından Abhazya’dan göç ettirilen halkın yaklaşık 180.000-200.000 kadarı Megrel'di. Göç edenlerden önemli bir kısmı geri dönebilmiştir. En yakın akrabaları Lazlar olup birlikte Zanlar adıyla ele alınır ve Zan dilinin birbirine yakın iki kolunu konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Esendal, Yusufeli</span>

Esendal, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Altıparmak, Yusufeli</span>

Altıparmak, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.

Hitit mitolojisi, Mezopotamya kaynaklarından esinlenmiş olmakla beraber, Hatti ve Hurri etkisinde de kalmıştır. Hititler, ele geçirdikleri bölgelerde tapınılan tanrı ve tanrıçalara gösterdikleri saygıdan ve onları yerel ölçekte de olsa tanımalarından dolayı "Bin Tanrılı Halk" adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bomonti Gürcü Katolik Kilisesi</span>

Bomonti Gürcü Katolik Kilisesi ve Manastırı ya da tam adıyla Notre Dame de Lourdes Gürcü Katolik Kilisesi eski yazılı kaynaklarda adı yaygın olarak Feriköy Gürcü Katolik Kilisesi olarak geçer, İstanbul'un Şişli ilçesinde yer alan bir Gürcü Katolik kilisesidir. Bomonti semtinde bulunan kilise, dünyada az sayıdaki Gürcü Katolik kilisesinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu mitolojisi</span>

Anadolu din ve mitolojisi Hatti, Hitit, Luvi, Hurri, Asur, Urartu, Lidya, Frig gibi Anadolu'nun antik halklarının yanı sıra kısmen Ermeni, Türk ve Yunanların daha geç döneme ait inanç ve söylencelerinden oluşmaktadır. Çatalhöyük, tarımsal yerleşimden kent yerleşimine geçilen dünyanın en eski kenti kabul edilmektedir. Burada ana tanrıça heykellerinin yanında bulunan hayvan özellikle boğa sembolleri, ana tanrıça kültünün yanı sıra erkek verimlilik sembollerinin de kullanıldığı gök ve savaş tanrısının boğa formunda sembolize edildiğini düşündürmektedir

Slav mitolojisi, Slavların Hristiyanlığı kabul etmelerinden önce inandıkları çok tanrılı dinin mitolojisidir. Din, Ön Hint-Avrupa dinleriyle bağlantısı olan pek çok dinle ortak özelliklere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İberya Krallığı</span> Antik Gürcü Krallığı

Greko-Romen Coğrafya'da İberya, Gürcü Kartli Krallığı için bir egzonim idi. Doğu ve Güney Gürcistan’da M.Ö. 4. yüzyıl - M.S. 6. yüzyıl tarihleri arasında 882 yıl var olmuş Gürcü krallığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kol Kalesi</span> Posofda bir kale

Kol Kalesi bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Yalnızçam Dağları'nın zirvesinde, Kolköy köyünde bulunan Orta Çağ Gürcü kalesidir. Kveli Kalesi (Kvelistsihe) veya Kuveli Kalesi (Kuelistsihe) olarak da bilinir. Türkçe "Kol" adı "Kveli" ya da "Kueli"den gelir. İlk kez 10. yüzyılın başlarındaki Gürcü kaynaklarında ortaya çıkan Kol Kalesi, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilene kadar Samtshe eyaletinin temel tahkimatıydı.

<span class="mw-page-title-main">Şotis puri</span>

Şotis puri ya da kısaca şoti, beyaz undan yapılan ve kano şeklinde olan geleneksel Gürcü tone (tandır) ekmeği türü. Orta kısmı pide gibi geniş ve incedir; uçlara doğru kalınlaşır ve sivrilir. Kaheti bölgesinde baget gibi dar ve uzun, uçları kıvrık ve yayı andıran bir formda yapılır. Kartli bölgesinde yapılan şotiler ise daha kısadır.

<span class="mw-page-title-main">Azize Nino</span>

Azize Nino ,Gürcistan’da 323 yılından itibaren Hristiyanlığı yayan azize.

<span class="mw-page-title-main">Shalta Kilisesi</span> Katedral

Shalta Kilisesi, Gürcistan’ın Acara bölgesinde 12. yüzyıldan kalma Gürcü Ortodoks kilisesi. Hulo ilçesinde Kinçauri köyündedir. Kilisenin duvarlarında 14. ya da 15. yüzyıla özgü Bizans sanatı tarzında resim fragmanları günümüze ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Armazi</span>

Armazi Mtsheta'nin 4 km güneybatısında ve Tiflis'in 22 km kuzeybatısında konumlanmış, Gürcistan'daki tarihi bir bölgedir. Tarihi Büyük Mtsheta'nın sınırlarında ve aynı adı taşıyan antik kentin bulunduğu yerdedir. İlk Gürcü krallıkları olan Kartli veya İberya'nın ilk başkenti de burada konumlanmıştır. Armazi, özellikle millattan sonraki ilk yüzyıllarda gelişti ve 730'lardaki Arap işgaliyle beraber yok edildi.

Gürcü mitolojisi, Hristiyanlık etkisinin görülmeye başladığı tarihten önceki Gürcülerin mitolojisini ifade eder. Gürcü mitleri ve efsaneleri esas olarak popüler masallarla günümüze ulaşmıştır. Bu efsanelerin çoğu, 3 ve 4. yüzyıllarda Gürcistan'ın Hristiyanlaşmasıyla dini efsanelerle kaynaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Konstantine Gamsahurdia</span>

Konstantine Gamsahurdia Gürcü yazar ve halk figürü. Almanya'da eğitim gören Gamsahurdia, Batı Avrupa'da yaygın olan edebi akımları Gürcü edebiyatıyla harmanlayarak eserler vermiştir. Sovyet yönetimine karşıt olmakla birlikte, Stalin dönemi infazlarından sağ kurtulan birkaç Gürcü yazardan biriydi. Beyazdeniz adasına sürgün edilen ve birçok kez tutuklanan Gamsahurdia'nun eserleri, psikolojik içgörüye sahip karakter tasvirleriyle dikkat çekmektedir. Gamsahurdia'nın yazılarının bir diğer özelliği de, klasisizm duygusu yaratmak için arkaik bir dili taklit etmesidir. Bu akım, Gamsahurdia'nın Gürcüceye kattığı yeni bir inceliktir.

Gürcistan kültürü, ülkenin uzun tarihi ile beraber gelişmiş, Gürcü dili ve alfabesi üzerine dayanan güçlü bir edebiyat geleneği ve eşsiz bir ulusal kültür barındırmaktadır. Bu özelliği güçlü bir ulusal kimlik sağlayarak tarih boyunca tekrarlanan yabancı işgali ve asimilasyon çabalarına rağmen Gürcü kimliğinin korunmasına yardımcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İviron Manastırı</span>

İviron Manastırı, Yunanistan'ın kuzeyinde Aynaroz'da bulunan bir tarihi Gürcü, Doğu Ortodoks manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Parhali Vadisi</span>

Parhali Vadisi, tarihsel Gürcistan'ın sınırları içinde, Tao'nun bir parçası olan bölgeydi. Günümüzde Türkiye sınırları içinde, Artvin iline bağlı Yusufeli ilçesinde yer alır. Parhali bölgesi, Çoruh Nehri'nin orta kesiminde, bu akarsuyun soldan aldığı derlerden biri olan Parhali Çayı havzasını kapsıyordu. Bugün Tekkale adıyla bir köy olan eski Parhali kasabası bu bölgenin merkeziydi. Ünlü Parhali Manastırı bu bölgededir.