İçeriğe atla

Arktika gelengisi

Arktika gelengisi
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Rodentia
Familya: Sciuridae
Cins: Spermophilus
Tür: S. parryii
Spermophilus parryii
Richardson, 1825
Sinonimler

Urocitellus parryii

Arktika gelengisi (Spermophilus parryii), sincapgiller (Sciuridae) familyasından Arktika'da Sibirya, Alaska ve Kanada'da yayılım gösteren gelengi cinsinden gündüzcül kemirgen türü. Koloni hâlinde yaşar. Yırtıcıları arasında Kutup tilkisi, Kutup porsuğu, vaşak, boz ayı ve kartallar sayılabilir. Kış uykusuna yatar.

Boyu 24,5-32,5 (Sibirya) ya da 30-39,5 (Amerika) sm, ağırlığı ise 700-800 g dır.

Alt türleri

10 kadar alt türü bulunur[1]

  • S. p. ablusus Osgood, 1903
  • S. p. kennicottii Ross, 1861
  • S. p. kodiacensis Ross, 1861
  • S. p. leucostictus Brandt, 1844
  • S. p. lyratus Hall and Gilmore, 1932
  • S. p. nebulicola Osgood, 1903
  • S. p. osgoodi Merriam, 1900
  • S. p. parryii Richardson, 1825
  • S. p. plesius Osgood, 1900
  • S. p. stejnegeri J. A. Allen, 1903

İnsanlarca kullanımı

İnyupikler siksrik adını verdikleri Arktika gelengisisinin etini yedikleri gibi kürkünü de kullanırlar

Kaynakça

  1. ^ Spermophilus parryii 7 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., MSW3

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Asya</span> kıta

Asya veya Asya Kıtası, Avrupa'nın doğusunda, Büyük Okyanus'un batısında, Okyanusya'nın kuzeyinde ve Arktik Okyanus'un güneyinde bulunan kıta, yüz ölçümü olarak Dünya'nın en büyük kıtası, aynı zamanda nüfus açısından en kalabalık kıtasıdır. Sınırları değişkenlik gösterse de Avrupa ve Afrika kıtaları ile kara sınırı vardır. Avrupa ile birlikle Avrasya'yı, Avrupa ve Afrika kıtalarıyla birlikte Eski Dünya'yı oluşturur. İnsanlığın Afrika'dan çıktıktan sonra ayak bastığı ilk kıta olan Asya, aynı zamanda Dünya üzerindeki birçok dinin çıkış bölgesidir. Ortadoğu kökenli İslam, Hristiyanlık gibi İbrani dinler ile Hint Yarımadası kökenli Budizm ve Hinduizm gibi Dharmatik dinler buna örnektir. Kuzey Kutup Dairesi'nden Ekvator'a kadar uzanan Asya Kıtası, yeryüzünün en alçak noktası olan Lut Gölü ve en yüksek noktası olan Everest gibi çok farklı yeryüzü şekillerini içinde barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kutbu</span> Dünyanın en güney noktası

Güney Kutbu, Dünya ekseninin alt kısmında kalan noktayı tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Svalbard</span> Norveçe bağlı takımada

Svalbard, Arktik Okyanusu'nda Norveç'e bağlı takımadadır. İdarî merkezi olan Longyearbyen, Dünya üzerinde bulunan en kuzeydeki idarî merkez olma özelliğini taşır. 1900'lü yılların başlarında yapılan bir antlaşma ile 40 kadar ülkenin adada yerleşim kurmasına hak tanınmıştır. Günümüzde bu hakkı sadece Norveç ve Rusya kullanmaktadır. İnsan cesedinin Dünya üzerinde hemen hemen hiç bozulmadan kaldığı nadir yerlerdendir. Bundan dolayı Svalbard'da ölmek ilginç bir şekilde yasa dışıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya</span> Rusyanın, Ural Dağlarından Büyük Okyanusa kadar uzanan toprakları

Sibirya, Rusya'nın, Ural Dağları'ndan Büyük Okyanus'a kadar uzanan topraklarına verilen ad. Sibirya, Kazakistan ve Orta Asya'yı meydana getiren diğer cumhuriyetleri de ihtiva eder. Yaklaşık olarak 13 milyon km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Sibirya bölgesinde 30 milyon civarında insan yaşar. Kuzeyinde Arktik Okyanusu, doğusunda Pasifik Okyanusu, güneyinde Kazakistan, Moğolistan ve Mançurya ülkeleri bulunur. Batısında ise Ural Dağları bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Buz Denizi</span> Kuzey Kutbu bölgesinde bir okyanus

Kuzey Buz Denizi ya da Arktik Okyanusu, Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı bir okyanustur. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ olup, en derin noktası 5.449 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya, ABD, Kanada, Danimarka (Grönland), Norveç ile kıyıları vardır. Bunlara ek olarak soğuk ve elverişsiz iklimine rağmen çok önemli hayvan çeşitliliğine sahip olan Arktik Okyanus'ta birçok balık ve kuş türü yanında kompleks habitatlar oluşturan memeliler de yer alır. Özellikle kutup bölgesinin ikon hayvanları kutup ayıları, foklar, morslar, belugalar ve narvaller bu iklim ve çevre koşullarına milyonlarca yıllık bir evrimle adapte olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kutup ayısı</span> Kuzey kutup dairesinde yaşayan ayı türü

Kutup ayısı aynı zamanda beyaz ayı ya da deniz ayısı, ayıgiller (Ursidae) familyasından soğuk kuzey kutup bölgesinin karlı sahillerinde ve buzullar üzerinde yaşayan ayı türüdür. Yaşamakta olan en büyük kara etoburudur ve bulunduğu ortamdaki süper yırtıcıdır. Yaşadığı çevreye çok iyi uyum sağlamıştır. Kalın kürkü onu soğuktan korur, beyaz görünümü avlarından saklar. Kutup ayısı hem karada, hem denizde, hem buzda, hem de su içinde zorlanmadan avlanır.

<span class="mw-page-title-main">Soğuk iklimler</span>

Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibirya, 12.800.000 km²'lik yüzölçümüyle Rusya'nın yüzde 60'tan fazlasını kaplar. Batıda Ural Dağları'ndan doğuda Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Kuzeyinde Arktik Okyanusu vardır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan doğuya doğru, Kazakistan, Moğolistan ve Çin yer alır. Sibirya'nın nüfusu yaklaşık 40 milyondur.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Sibirya Denizi</span> deniz

Doğu Sibirya Denizi, Arktik Okyanusu'un uzantısı olan su kütlesi. Yeni Sibirya Adaları ile De Long Adaları arasında bulunur. Boğazlar aracılığı ile Laptev Denizi ve Çukçi Denizi'ne de bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çukçiler</span>

Çukçiler, Sibirya'nın kuzeydoğu ucunda, Rusya'ya bağlı Çukotka Özerk Okrugu'nda yaşayan halk. 1979 sayımında nüfusları 14.000 olarak tespit edilmiştir. Çukçi Yarımadası, Arktik Okyanusu ile Bering Boğazı kıyılarında yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Yupikleri</span> Eskimo halkı

Sibirya Yupikleri ya da Yuitler, Rusya'ya bağlı Çukçi Yarımadası ile ABD'deki Alaska eyaletine bağlı St. Lawrence Adası'nda yaşayan Yupik kolundan bir Eskimo halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.400 kişilik nüfustan 1.000 kadarı, Rusya'daki 900 kişilik nüfustan ise ancak 300 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Lemming</span>

Lemming, Cricetidae familyasının Arvicolinae alt familyasından Lemmini oymağını oluşturan ve Arktika'da karaltı iklimlerde yaşayan kemirici cinslerinin ortak adı. Çoğunlukla 7–15 cm uzunluğunda ve 30-112 g ağırlığında ufak otçul memelilerdir. Kış uykusuna yatmazlar.

<span class="mw-page-title-main">Gelengi</span>

Spermophilus veya gelengi, Sciuridae (sincapgiller) familyasının Marmotini oymağına bağlı Kuzey yarımkürede yayılım gösteren bir kemirgen cinsidir. Latince cins adı Spermophilus "tohum sever" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Hava kütlesi</span>

Hava kütlesi, sıcaklık ve nem bakımından benzer olan büyük atmosfer parçalarına verilen isimdir. Hava kütlelerinin çevresindeki diğer hava parselleriyle belirli ve açık bir sınırı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Halkalı fok</span> memeli türü

Halkalı fok fokgiller familyasından Arktik ve subarktik bölgede yaşayan bir yüzgeçayaklı türüdür. Görece küçük boyutlu olan halkalı fokların boyu nadiren 1,5 m.'yi geçer. Adını kürkündeki koyu renkli beneklerin çevresinde bulunan açık gri halkalardan alır. Kuzey Yarımküre'de buz üstünde yaşayan en yaygın fok türüdür. Yaşam alanı Arktik Okyanusu'ndan Bering Denizi ve Ohotsk Denizi'ni geçerek Pasifik Okyanusu'nda en güneyde Japonya'nın kuzey kıyılarına kadar, Atlantik Okyanusu'nda da Grönland ve İskandinavya kıyıları ile en güneyde Newfoundland'a kadar uzanır ve ayrıca Avrupa'nın kuzeyinde tatlısuda yaşayan iki türü de bulunur. Halkalı foklar kutup ayılarının ana avlarından biridir ve çok uzun süredir Arktik bölgede yaşayan yerli halkların sofralarında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Tillo Adaları</span>

Tillo Adaları tundra bitki örtüsü ile kaplı bir grup küçük adadır. Sibirya'nın Taymır Yarımadası'nın kasvetli[kime göre?] sahilinin hemen dışındaki Kara Denizi kıyı bölgesi boyunca uzanıyorlar. Grubun adalarının çoğu sadece kıyıya 3–4 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Liocranidae</span>

Liocranidae Araneae takımına bağlı bir örümcek familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bopyridae</span>

Bopyridae, Isopoda takımına bağlı bir hayvan familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sigmodontinae</span>

Sigmodontinae, Cricetidae familyasına bağlı bir hayvan altfamilyasıdır.

<i>Ceriodaphnia</i>

Ceriodaphnia, Daphniidae familyasına bağlı bir hayvan cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Axel Ohlin</span> İsveçli zoolog

Axel Gabriel Ohlin İsveçli bir zoolog ve Arktik ve Antarktika kaşifiydi.