İçeriğe atla

Aristonikos

Aristonikos
Αριστόνικος
Aristonikos’un İzmir’in Bergama ilçesindeki heykeli
Pergamon Kralı
Hüküm süresi133-129
Önce gelenIII. Attalos
Sonra gelenRoma fethi
Doğum?
ÖlümMÖ 129
HanedanAttalos Hanedanı
BabasıII. Eumenis
DiniYunan Politeist

Aristonikos veya III. Eumenis (Antik Yunanca: Αριστόνικος, Latince: Aristonicus) Pergamon Kralı. Son Pergamon Kralı III. Attalos (MÖ 138-133) MÖ 133'te öldüğünde, doğruluğu tartışmalı olan bir vasiyetle, Pergamon Krallığını Romalılara bıraktı. O yıllarda Pergamon Krallığı, bugünkü Adana ile İstanbul arasında çizilecek bir çizginin batısında kalan Anadolu topraklarını kapsıyordu.

Aristonikos'un, III. Attalos'un üvey kardeşi, önceki Krallardan II. Eumenis'in (MÖ 196-160) Efesli bir şarkıcı ya da fahişeden olma gayrı meşru oğlu olduğu söylenir.

Aristonikos, bu vasiyeti kabul etmedi ve kendini III. Eumenis adıyla Kral ilan etti. Kent soyluları ve Roma vasiyeti onayladı ve Aristonikos'un Krallığını ve kente girmesini kabul etmedi. Bunun üzerine Aristonikos isyan etti. Bu isyan sıradan bir isyan değildi. Kölelere ve serflere özgürlük ve eşitlik vadediyordu. Kardeşlik içinde yaşanacak bir Heliopolis (Güneş Şehri) kuracaklardı.

Kymeli (Cumea, İtalya'nın güneyinde bir antik kent) Blossius'un bu düşüncelerin teorisyeni olduğu söylenir. Blossius, Stoa felsefesini benimsemiş bir düşünürdü ve İtalya'da toprak refornu yapmak isteyen, ancak karşıtları tarafından öldürülen Romalı yönetici Tiberius Gracchus'un destekçisiydi.

Aristonikos'un isyanı Ege Kıyılarında diğer kentlerden de destek buldu ve geniş köle katılımlarıyla yayıldı. Roma isyanı bastırmak için MÖ 131 yılında konsül Publius Licinius Crassus Dives Mucianus önderliğinde bir ordu gönderdi.İzmir tuzlası yakınlarındaki Leukai'de yapılan savaşı Aristonikos kazandı ve konsül Mucianus öldürüldü.Bu zafer köleler arasında büyük bir başarı sayıldı ve isyancılar zafer sarhoşluğuna kapıldılar.

Bu kez Roma, iki yıl sonra, MÖ 129'da Anadolu'ya, konsül Marcus Perperna komutasında büyük bir ordu gönderdi. Manisa, Kırkağaç yakınlarında yapılan savaşı Roma kazandı. Aristonikos, o yöredeki Stratonikea kentine sığındı ama kent Roma baskısına dayanamadı. Aristonikos Romalılara teslim edildi. Aristonikos Roma'ya götürüldü. Orada, bir şekilde öldürüldüğü sanılıyor.

Aristonikos isyanı, o güne dek yer yer görülmesine rağmen, yıllar sonra olan Spartaküs önderliğindeki köle isyanından yıllar önce yaşanmış ilk büyük köle isyanı kabul ediliyor.

Kaynakça

  • David Maggie, (2001), Attalos'un Vasiyeti, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ISBN 975-6899-49-2
  • W. Radt, Pergamon, (2001),Yapı ve Kredi San.Yayınları, İstanbul, ISBN 975-08-0284-5
  • W. Radt, Pergamon, (1988), DuMont Buchverlag, Köln, ISBN 3-7701-1656-9
  • Malay Hasan, (1992),Pergamon Krallığı ve Attalos Ayaklanması, Bergama Belediyesi Yayınları,İzmir
  • Hansen Esther V. (1971), The Attalids of Pergamon, Ithaca, New York, ISBN 0-8014-0615-3
  • Taşkın S., (1997), Ege Rüzgarları, Sel Yayıncılık, İstanbul, ISBN 975-570-043-9

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pergamon</span> Günümüzdeki İzmir, Bergama ilçe merkezinin yerinde kurulmuş, UNESCO dünya mirası listesinde yer alan antik kent. (Pergamon)

Pergamon, günümüzde İzmir iline bağlı Bergama ilçesinin merkezinin yerinde kurulu antik kentin adıdır. Pergamon, eski çağlarda Misya bölgesinin önemli merkezlerinden biriydi. MÖ 282-133 arasında da Pergamon Krallığı'nın başkentiydi. Pergamon adı, bir söylence kahramanı olan Pergamos'tan gelir. Pergamos'un, Teuthrania kralını öldürdükten sonra kenti ele geçirdiği ve kendi adını verdiği sanılır. Başka bir söylenceye göre de Teuthrania Kralı Grynos savaşta Pergamos'tan yardım istemiş, zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon, ötekine de Gryneion adını vermiştir.

Leukai antik kenti, Günümüzde İzmir İl sınırları içindeki Çamaltı Tuzlası, Üçtepeler mevkiinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pergamon Krallığı</span>

Pergamon Krallığı veya Bergama Krallığı, Batı Anadolu'da başkent Pergamon olmak üzere kurulmuş devlettir. Krallığın kurucusu I. Attalos, kuruluş tarihi de MÖ 241 yılı kabul edilmektedir. Bunun nedeni devletin ilk hükümdarı olan Filetairos ve onun halefi olan I. Eumenis'in kral unvanını kullanmamış olduklarıdır. MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlanana kadar Anadolu'da varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Asya (eyalet)</span> Romanın Anadoludaki İlk Provinciası

Roma Eyaleti Asya (Asia), Cumhuriyetin sonlarına doğru oluşturulmuş bir Roma İdari birimi olup bir prokonsül tarafından yönetilen Senatoryal eyalet statüsündeydi. Bu düzenleme Roma İmparatorluğunun idari olarak yeniden düzenleneceği 211 yılına kadar değişmemiştir.

MÖ 170 Jülyen öncesi Roma takviminde bir yıldır. Roma İmparatorluğu'nda 584. Ab urbe condita olarak bilinmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Filetairos</span>

Philetairos, MÖ 343 - MÖ 263), MÖ 2. ve 3. yüzyıllarda Anadolu'da Toros Dağları'ndan Marmara Denizi'ne kadar uzanan bir alanda egemen olan Pergamon Krallığı'nın ve bu Krallığı yöneten Attalos Hanedanı'nın kurucusudur. MÖ 343-263 yılları arasında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Attalos Hanedanı</span>

Attalos Hanedanı yaklaşık yüz elli yıl boyunca Anadolu'nun büyük bir kısmını yönetmiş, Pergamon Krallığı'nı kuran ve yöneten hanedandır. Merkezi günümüzde İzmir iline bağlı Bergama, antik Pergamon kentidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Eumenis</span>

I. Eumenēs, Pergamon Krallığı'nın ikinci yöneticisi. MÖ 263-241 yılları arasında beylik yapmıştır. Attalos Hanedanı'nın kurucusu Philetairos'un vârisi ve yeğenidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Eumenis</span> MÖ 197-159 yılları arası Pergamon kralı

II. Eumenes (ö. MÖ 159, Pergamon Pergamon Krallarından Attalos Hanedanı'nın dördüncü üyesi olarak MÖ 197– MÖ 159 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">III. Attalos</span>

III. Attalos, Pergamon Krallığının son Kralı, Attalos Hanedanının altıncı üyesi M.Ö. 138 - M.Ö. 133 yılları arasında hüküm sürdü. Κral II. Eumenis ile Kraliçe Stratonike'in oğludur. Annesine olan bağlılığından ve sevgisinden dolayı "Annesini seven", (Φιλάμετορ) olarak anılır. Amcası II. Attalos ölünce kral oldu.

<span class="mw-page-title-main">II. Attalos</span> Pergamon kralı

II. Attalos (d. MÖ 220 Pergamon - ö. MÖ 138 Pergamon, Pergamon Krallığı kralı olarak MÖ 160–MÖ 138 yılları arasında hüküm sürdü. Pergamon Krallarından olan, Attalos Hanedanının beşinci üyesi Κral I. Attalos ile Kraliçe Apollonis'in oğlu, II. Eumenes'in kardeşidir. Ağabeyi II. Eumenes'e olan bağlılığından ve sevgisinden dolayı "Kardeşini seven", olarak anılır. Kardeşi II. Eumenes ölünce vasisi III. Attalos küçük olduğundan, ağabeyinin karısı kraliçe Stratonike ile evlenerek kral oldu.

<span class="mw-page-title-main">III. Antiohos</span>

III. Antiohos, Seleukos İmparatorluğu'nun 6. hükümdarı. MÖ 222'den MÖ 187'ye kadar hükümdarlık yapmıştır. Krallık topraklarını I. Seleukos dönemindeki en geniş sınırlarına tekrar ulaştırarak “Büyük” unvanını almış ancak Romalılar karşısında Magnesia Muharebesi'nde aldığı ağır yenilgi nedeniyle kendi döneminde Avrupa ve Batı Anadolu'daki topraklarını kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tralleis</span>

Tralleis antik kenti Aydın ilinin kuzeyinde, Kestane Dağı'nın (Mesogis) güney yamacındaki geniş ve yüksek plato üzerinde konumlanır. Antik metinlerde Menderes Nehri veya Mesogis Dağı'nın sınır kabul edilmesi kentin bazen Karia, bazen de Lidya Bölgesi içinde gösterilmesine neden olmuştur. Strabon, Magnesia'dan gelerek Tralleis'e ulaşan antik yolun solunda Mesogis Dağı'nın, sağında ise Maiandros Irmağı Ovası'nın bulunduğunu ve kentin etrafı korunmuş yaşayan halkın Anadolu'daki diğer kentler kadar zengin bir halk tarafından iskan edildiğini ve kentte yaşayan bazı kişilerin başka eyaletlerde önemli mevkilere geldiğini söyler.

<span class="mw-page-title-main">I. Farnakis</span> Pontus kralı

I. Farnekes; 5. Pontus kralıdır. Babası III. Mithridatis, annesi Selevkoslu Leodike'dir. Babasından sonra genel kabule göre MÖ 185 yılında tahta geçmiştir. Ancak bu tarihi 197 yılına kadar uzatan görüşlerde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">IV. Mithridatis (Pontus kralı)</span>

IV. Mithridatis; 6. Pontus kralı. Babası III. Mithridatis, annesi Selevkoslu Leodike’dir. Kardeşi I. Farnekes’ten sonra MÖ 155 yılı gibi Pontus kralı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">V. Mithridatis (Pontus kralı)</span> Pontus kralı

V. Mithridatis ; 7. Pontus kralı. Babası I. Farnekes, annesi Selevkoslu Nysa’dır. Amcasının MÖ 150 yılında veliaht bırakmadan ölmesi üzerine Pontus kralı olmuştur. MÖ 152 yılından sonraki bir tarihte Selevkos İmparatoru IV. Antiokhos Epiphanēs’in kızı VI. Leodike ile evlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kapadokya (eyalet)</span>

Cappadocia (Kapadokya) eyaleti, başkenti Caesarea'da bulunan, Anadolu'da bir Roma İmparatorluğu eyaletiydi.

Apollonis, Lidya'daki antik kentlerden biridir. Akhisar ilçe merkezinin 14 km batısında, Mecidiye köyünün 2 km kuzeyinde, Konurca Kalesi üzerinde bulunmaktadır. II. Eumenis döneminde M.Ö. 160'lı yıllarda çeşitli toplulukların yerleşmesi ile kurulduğu düşünülmektedir. İsmini Pergamon kralı I. Attalos'un eşi olan Apollonis'ten almaktadır. Kurulan kentte Makedon kolonistler yerleştirilmiştir. Antik kentin tarihi ve kalıntıları ile ilgili ilk kapsamlı çalışmalar 1886 yılında Conze Schuchhardt tarafından yapılmıştır.