Aristeas'ın mektubu

Aristeas'ın mektubu, bir Yahudi tarafından Yunanca kaleme alınmış Hellenistik döneme ait pseudepigraf bir metindir. Metin, Tevrat'ın İbraniceden Yunancaya çevirisini savunmaktadır.

Gerçek kimliği bilinmeyen yazar bir başka ad olarak Aristeas'ı kullanmakta ve kendisini Yunan dinine bağlı birisi olarak sergilemektedir. Yazarın Mısır'da II. Ptolemaios yönetimini altında yaşayan soylu birisi olması muhtemeldir. Mektubu arkadaşı Filokrates'e hitaben yazmış ve mektup içerisinde Tevratın Yunancaya çeviri sürecini aktarmaktadır.

Yazarın kendisini farklı tanıtmasına karşın, kendisinin İskenderiyeli bir Yahudi olması muhtemeldir. Metni içerik itibarı ile tarihlemek zor olsa da, bilim insanları biçem kriterlerine dayanarak MÖ 2. yüzyıla tarihlendirilme yapmaktadırlar.

Mektup, krallık kütüphanecisi Faleronlu Demetrios'un tavsiyesi üzerine Helenistik hükümdarı II. Ptolemaios'un Aristeas'ı Kudüs'e gönderdiği bilgisi ile başlar. Aristeas orada başhaham Eleazar ile Yahudi dininin gerekleri hakkında bir görüşme yapmıştır. Aristeas bu görüşmeden Tevrat yazmaları ve 72 çevirmen ile İskenderiye'ye döner. Bu 72 kişinin her altı adeti On İki İsrail Kabilesi'ndendir ve 72 gün içerisinde Tevratın çevirisini tamamlarlar. Bu 72 kişi 7 gün boyunca Mısır'ın hükümdarı ile felsefi konular hakkında tartışırlar. 72 kişinin her biri birer soru yanıtlar. İskenderiyeli Yahudi cemaati çeviriyi kabul eder ve çeviriye müdahale edecek olanları lanetlerler. Mısır Hükümdarı bunun üzerine çevirinin İskenderiye Kütüphanesi'nde bulunmasını ister. Ayrıca metin içerisinde Aristeas'ın ricası üzerine Yahudi savaş esirleri kölelerinin serbest bırakıldığı da aktarılmaktadır.

Metnin yazarı kendisini aydın ve Yunan dinine açık birisi olarak yansıtmakla beraber, Zeus'un Yahudi monoteistik tanrısının farklı bir adı olduğunu iddia eder. Yunan politeizmini reddetse bile, politeizm karşıtı bir polemik içine girmemektedir. Ona göre Yunan tanrıları yaşarken başardıkları ile tanrılaştırılan, ancak aslen mükemmel insanlar olan kişilerdir. Yazar ayrıca çevirinin başarılı bir çeviri olduğunu aktarmak istemekte ve dolayısıyla Yahudi okurlarda Yunanca Tevrata yönelik güven uyandırmak istemektedir.

Ayrıca mektup içerisinde Yahudi adetleri olan Tefillin ve Mezuza ilk kez tazılı olarak kayda geçerler.

20 farklı el yazması Aristeas'ın mektubunu günümüze ulaştırmıştır. Düzgün bir Yunancada yazılan mektuba, çeşitli farklı metinlerde de işaret edilmektedir.

1684 yılında Humphrey Hody mektubun sahte olduğu iddia etmiştir ve düşüncelerini Contra historiam Aristeae de LXX interpretibus dissertatio adlı makalesinde ele almıştır. İsveç Kraliçesi Kristina'nın kütüphanecisi Isaac Vossius (1618–1689) bu görüşü reddetmiştir.

• Emil Kautzsch (Hrsg.): Die Apokryphen und Pseudepigraphen des Alten Testaments. Bd. 2: Die Apokryphen des Alten Testaments. Darmstadt 1962 (2., unveränderter Nachdruck der Erstausgabe von 1900).
• André Pelletier (Hrsg.): Lettre d’Aristée a Philocrate, Paris 1962 [kritische Edition mit französischer Übersetzung]
• Norbert Meisner: Aristeasbrief, in: Kümmel, Werner Georg; Lichtenberger, Hermann (Hrsg.): Jüdische Schriften aus hellenistisch-römischer Zeit. Bd. 2: Unterweisung in erzählender Form, Gütersloh 1973, S. 35–88.
• Shutt, R. J. H.: Letter of Aristeas, in: Charlesworth, James Hamilton (Hrsg.): The Old Testament Pseudepigrapha. Vol. 2: Expansions of the "Old Testament" and Legends, Wisdom and Philosophical Literature, Prayers, Psalms and Odes, Fragments of Lost Judaeo-Hellenistic Works, Garden City, New York 1985, 7–34.
• Kai Brodersen (Hrsg.): Aristeas: Der König und die Bibel, Griech.-Dt., Reclams Universal-Bibliothek 18576, Stuttgart: Reclam 2008.

• Adolf Jülicher: Aristeas 13.(Almanca) In: Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Vol. II,1, Stuttgart 1895, col. 878 f.
• Reinhard Feldmeier: Weise hinter „eisernen Mauern“. Tora und jüdisches Selbstverständnis zwischen Akkulturation und Absonderung im Aristeasbrief, in: Martin Hengel, Anna Maria Schwemer (Hrsg.): Die Septuaginta zwischen Judentum und Christentum, Tübingen: Mohr Siebeck 1994, S. 20–37.
• Justus Cobet: Der sogeannte Aristeas-Brief. Jüdische Geschichte und Alte Geschichte, in: Saeculum 72, 2022, S. 59–104.
• David M. Miller and Ian W. Scott: Letter of Aristeas (Griechischer Text bei Online Critical Pseudepigrapha)
• R. H. Charles: Engl. Übersetzung, von Christian Classics Ethereal Library.
• Kaufmann Kohler, Paul Wendland: Artikel in der Jewish Encyclopedia (1901–06).
• Kirby, Peter: Ressourcen, Links und kurze Auszüge aus Sekundärliteratur, Early Jewish Writings
• Michael Tilly: Aristeasbrief. In: Michaela Bauks, Klaus Koenen, Stefan Alkier (Hrsg.): Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet (WiBiLex), Stuttgart 2006 ff.