İçeriğe atla

Arila Kalesi

Arila Kalesi (Gürcüce არილას ციხე), tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Arila olan Süngülü köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir.

Tarihçe

Arila Kalesi'nin ve Arila köyünün bulunduğu Samtshe bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçasıydı. Osmanlılar bölge ve kaleyi 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmişlerdir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Arila köyünün nüfusu, 38 hanede yaşayan Gürcülerden oluşuyordu. Arila Kalesi'nin Orta Çağ'da inşa edildiği ve Gürcülerden Osmanlılara geçtiği tahmin edilmektedir.[1][2] Arila (არილა), Gürcüce bir yer adı olup "güneşli" gibi bir anlama gelir.[3]

Mimari

Süngülü köyünün yaklaşık 1 kilometre güneyinde bulunan Arila Kalesi, günümüze kalıntıları ulaşmış köydeki en önemli tarihsel yapıdır. Bugün Çaksu denilen akarsuyun sol kıyısında, kayalık bir tepede yer alır. Küçük bir yapı olan Arila Kalesi’nin (30×10 m) duvarlarının kalınlığı bazı yerlerde iki metreyi bulmaktadır. Kaleden geriye duvarları kalmıştır. Batı duvarı daha iyi biçimde korunmuştur. Duvarların yüksekliğinin ise üç metreyi bulur. Kalenin bulunduğu kayalıkta birkaç mağara vardır. Üzerinde kalenin yer aldığı kayada mağaralar bulunmaktadır. Bu mağaralardan birinde kireç harcıyla inşa edilmiş duvarı izi tespit edilmiştir. Kalenin bulunduğu yer "Gorgeti" (გორგეთი) olarak adlandırılmaktadır. Arila Kalesi’nin 1 km batısında, eski Çançahi köyünde Orta Çağ'dan kalma Çançahi Kalesi bulunmaktadır.[4][5][6]

Kaynakça

  1. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, III. Cilt, s. 462". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2024. 
  2. ^ "1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2024. 
  3. ^ ""ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი" (Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü)". 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2024. 
  4. ^ "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები (2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2021, s. 13-14. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2
  5. ^ "ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2019, s. 6. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2
  6. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 404, ISBN 9789941478178.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Savaşır, Posof</span>

Savaşır, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Süngülü, Posof</span> Posof ilçesinin köyü

Süngülü, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Mere Kalesi</span>

Mere Kalesi, tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye tarafında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Mere olan Çakırkoç köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Köyün bugünkü adından dolayı Çakırkoç Kalesi olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">İspir Kalesi</span>

İspir Kalesi, tarihsel Speri bölgesinde, bugün Erzurum ilinin İspir ilçesinin idari merkezi olan İspir kasabasında Orta Çağ'dan kalma kaledir.

Orbuha Kalesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Serinkuyu köyünün sınırları içinde ilk çağlardan kalma megalit bir yapıdır. Kale olduğunu tahmin edilen yapı, ortadan kalkmış olan Orbuha köyünde bulunmaktadır.

Vardosani Kalesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Vardosani olan Yamaçyolu köyünün doğusunda megalit yapı kalıntısıdır. Bu yapının yakınında bir kaya üzerinde Gürcüce yazılar tespit edilmiştir.

Thiladzuri Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı ve eski adı Thiladzuri olan Zorlu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

Utavi Kalesi, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Utavi olan Bostancı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Köyün Ahalta mahallesinde bulunduğu için Ahalta Kalesi olarak da bilinir.

Bice Kalesi, Bica Kalesi olarak da bilinir, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Bice olan Tütünlü köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Petobani Kilisesi, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Petobani olan Kalkankaya köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Ğvime Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Ğvime olan Kumlukoz köyünde Orta Çağ'da kalma Gürcü kilisedir.

Çihireti Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, bugün Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Çihireti olan Yünbüken köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Heva Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Heva olan Sürügüden köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir.

Veli Kalesi Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Veli olan Sevimli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kura Nehri vadisinin üst kesiminin Orta Çağ'daki koruma sisteminin bir parçası olan Veli Kalesi'nin içinde yer alır.

Çarnesi Kalesi, Çağirnisi Kalesi olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Çağirnisi / Çarnesi olan Kaleboynu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Kalacuk Kilisesi veya Kalecik Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı Ölçek köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Nakomlari, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı “Gurcibeg” olarak bilinen Tepesuyu köyünde Orta Çağ'dan kalma yapı kalıntılarıdır. Nakomlari, terk edilmiş bir köy olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Mere Kilisesi</span> Ardahan Posof Çakırkoç Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Mere Kilisesi Gürcüce: მერეს ეკლესია), tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye kesiminde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Mere olan Çakırkoç köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir. Mere Kalesi'nin yakınındaki kilise, Mere Kalesi Kilisesi olarak da bilinir.

Baketi Kalesi veya Bakta Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Baketi olan Dikmenli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

Oşkisori Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı ve eski adı Oşkisori olan Sapaca köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.