Aries (takımyıldız)

Aries
Takımyıldız
	Aries takımyıldızının haritası
Kısaltma	Ari
Tamlayan	Arietis
Sembolizm	Koç başı
Bahar açısı	3
Yükselim	+20
Alan	441 derece kare (39.)
Ana yıldızlar	3, 10
Bayer/Flamsteed; yıldızları	67
Gezegeni olduğu; bilinen yıldızlar	4
Parlak yıldızlar (3,00m'den)	2
En parlak yıldız	α Ari (Hamal) (2,0m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)	2
En yakın yıldız	Teegarden yıldızı (12.6? Iy)
Göktaşı yağmurları	Mayıs Arietids; Kesım Arietids; Delta Arietids; Epsilon Arietids; Gündüz Arietids; Aries-Triangulids
Çevreleyen; takımyıldızlar	Perseus; Triangulum; Pisces; Cetus; Taurus
	En iyi Aralık ayı saat 21:00'de; +90° ve −60° enlemleri arasında görülebilir.

Koç ya da Aries (sembolü: ), zodyak kuşağı takımyıldızlarından biridir.

Gözlem bilgisi

Koç'un ikinci ve üçüncü kadirden iki parlak yıldızları Hamal ve Şeratan'ı tanımak oldukça kolaydır. Bu yıldızların solunda ve sağında takımyıldızın diğer yıldızları yay biçiminde sıralanmışlardır. Koç'un iki ana yıldızı, Andromeda'nın tam güneyi ile Kanatlı At'ın Büyük Karesi'nin tam doğusunda, kolay bir yerdedir.

Mitoloji

Koç takımyıldızı, Yunan mitolojisinde geçen "Iason ve Altın Post Peşinde" adlı ünlü bir hikâye ile bağlantılıdır. Hikâye parçalanmış bir ailenin mutsuz çocukları ile başlar. Phrixus ve kız kardeşi Helle, Boeotia kralı Athamas ve eşi Nephele'nin çocuklarıdır.

Bulutu simgeleyen varlık olarak Nephele'nin adı, İksion masalında geçer. İksion, Zeus'un karısı Hera'ya aşıktır. Muradına ermemesi için Zeus, Hera biçiminde bir bulut yaratır. Ve İksion'un onunla birleşmesini sağlar. Bu bulut kadın (Nephele) Kentaur'ların (bkz. Yay) anası olur. Aristophanes'in "Nephelai" (Bulutlar) adlı komedyasında bulutlar birer kadın olarak simgelenmiştir. Oyunda Sokrates ve diğer filozoflarla alay eder. Aristophanes belki de halk masallarından ve onlardan alınmış motiflerden etkilenmiştir.

Ne var ki bu aile kraliçenin ölümüyle sarsılır. Daha sonra kral Athamas, Thebai kralı Kadmos'un kızı Ino ile ikinci evliliğini yapar.^{[not 1]} Ancak Ino çocuklara tahammül edemez ve onlara bir tuzak kurar.

Önce Boeotia tarlalarına zararlı bir madde dökerek ürünlerin zarar görmesini sağlar. Kral ürünlerin zarar görmesinin nedenini ve ürünlerin nasıl kurtulacağını tanrılara sordurmak üzere baş danışmanlarını Delphi'ye yollar. Bu arada kraliçe Ino danışmanlara rüşvet vererek "çocukların kurban edilmesi" yanıtını krala götürmesini sağlar. Kral çocukları kurban etme konusunda tereddüde düşer. Ama Ino burada tekrar devreye girer ve yerel rahiplere de rüşvet verir. Tüm rahipler çocukların kurban edilmesi konusunda ısrar etmeye başlar.

Kral çocuklarını kurban etmek için yakınlarda bulunan bir dağa götürür. Bu arada olan biten her şeyi öz anneleri Nephele cennetten seyretmektedir. Tanrılardan^{[not 2]} çocuklarını koruması için altın bir post yollamalarını diler. Kral tam çocuklarını kurban etmeye hazırlanırken "Altın Postlu Koç" (Aries) çocukları almaya gelir. Çocuklar koçun sırtına binerler. Koç onları uçarak Asya'ya doğru götürür. Ne yazık ki bugünkü Çanakkale boğazı üzerinde küçük Helle dengesini kaybedip, koçun üzerinden aşağı düşer. Bu yüzden, Yunan mitolojisinde Çanakkale boğazına "Hellespont" denir. Bazı hikâyelerde Helle boğaza düştükten sonra, deniz tanrısı Poseidon tarafından kurtarıldığı, Poseidon'un Helle'yi sevdiği ve onunla birleşerek üç çocuk annesi yaptığı anlatılır.

Phrixus, her şeye rağmen yoluna devam eder. Koç onu Caucausus dağlarında Kolhis^{[not 3]} denen yere bırakır. Phrixus minnettarlığını göstermek için koçu Zeus'a kurban eder. Koçun altın postunu kutsal meşe ağacına asar. Altın Post, ağacı saran ve hiç uyumayan dev bir yılan tarafından (Serpent) korunur. Bu nedenle Zeus, Koç'u gökyüzüne çıkarmıştır.

Zeus'a kurban edilen koçun postunun, Phriuxus tarafından Kolhis kralı Aietes'e verildiği de rivayet edilir. Kral Aietes bu eşsiz postu savaş tanrısı Ares'e adanan bir korulukta saklar.

Hikâyenin bu kısmında kendilerine "Argonaunt'lar" diyen ve altın postu arayan bir grup cesur, güçlü denizci ile liderleri Jason (İason) devreye girer. Çağının en büyük destansal masallarından biri olan Argonaunt'lar masalını bize tüm olarak Rodos'lu Apollonios anlatır. MÖ 3. yüzyılda yaşayan Apollonios ünlü bir mitos yazarıdır.

Adı "hızlı" anlamına gelen Argo gemisi Karadeniz'in Kolhis (Gürcistan) ülkesinde Altın Postu aramaya giden kahramanlar için yapılmış ellibeş kürekli bir gemiymiş. Gemi, Argos denilen bir usta tarafından yapılmış. Mitos yazarlarının sefere katılanlar üzerine verdikleri listeler birbirini tutmamaktadır. Ama katıldığı konusunda görüş birliği sağlanabilen en ünlü kahramanlar; Jason, gemici ustası Argos, ozan Orpheus, Dioskuri'ler (bkz. İkizler) Kastor ve Polluks, Herakles, Boreas'ın oğulları Kalais'le Zetes'tir.

Seferin nedeni ilginçtir. Iolkos kralı Aeson tahtını üvey kardeşi Pelias'a kaptırır. Aeson'un oğlu Jason delikanlılık çağına gelince Pelias'ın karşısına çıkıp tahtı geri ister. Pelias ondan kurtulmak için önce Colchis'e gidip, Phrixus'un orada bıraktığı altın postu getirmesini buyurur. İason bu sefere çıkmak zorunda kalır. Yunanistan'da ne kadar gözü pek, atılgan, yiğit varsa hepsini toplar. Zeus'un kızı bilge tanrıça Athena'nın yardımıyla büyük usta Argos'a bir gemi yaptırdıktan sonra, yola çıkarlar.

Yolculuk sırasında meydana gelen birçok olaydan sonra Argonaunt'lar, altın postu geri istemek için kral Aietes'in karşısına çıkarlar. O sırada kralın kızı Medeia, Jason'u görür. Delicesine bir aşkla ona tutulur. Güçlü bir büyücü olan Medeia bundan böyle Argonaunt'ların ve Jason'un bütün işlerini eline alır. Kral Aietes görünüşte altın postu vermeye razıdır. Ama önce İason'un bir ejderi öldürmesini, ateş püsküren tunç ayaklı iki boğayı boyunduruğa koşmasını ister. İstekleri bu kadarla kalmaz. Boyunduruğa koştuğu iki boğa ile ejderin dişlerini toprağa dikmesini de şart koşar. İason ister istemez bu koşulları kabul eder. Büyücü prenses Medeia, İason'a kendisini eş olarak alması halinde yardımcı olacağını söyler. Sonra yiğit İason'a büyülü bir merhem hazırlar. Ve

"-Bu merhemi süren bedene silah işlemez, gün boyunca ne yaralanır ne de ölür. Ejderha’nın dişlerini toprağa ektikten sonra topraktan silahlı adamlar çıkacak, bu adamların aralarına bir taş attığı takdirde kendi aralarında kavgaya tutuşacaklar ve birbirlerini öldüreceklerdir"

şeklinde tavsiyede bulunur. Her şey Medeia'nın dediği gibi olur. İason boğaları boyunduruğa sokmayı, ejderin dişlerini tarlaya ekip, topraktan çıkan silahlı adamları birbirlerine öldürtmeyi başarır.

Ne var ki Aietes, yine de altın postu vermeye razı olmaz. Argo gemisini yakmaya ve Argonaunt'ları öldürmeye kalkışır. Ama İason'a aşık olan Medeia hızlı davranıp, İason'la elele vererek altın postu Serpenten çalmayı başarır. Ve Argo gemisiyle yola çıkarlar. Medeia babasının kendilerine yetişememesi için korkunç bir plan yapmıştır; yanına aldığı küçük kardeşi Apsyrtos'u keser ve parçalarını yol boyunca serperek uzaklaşırlar. Arkalarından gelen Aietes'le adamları Apsyrtos'un parçalarını toplamakla vakit kaybettiler, bu yüzden Argonaunt'lara yetişemediler.

İason ve Argonaunt'lar, altın postu amcası Pelias'a vermek üzere Iolkos'a dönerler. Babası Asion'un öldüğü haberini alan İason, amcası Pelias'ın da tahtı geri vermeye hiç yanaşmadığını görür. Burada Medeia'nın tüyler ürpertici bir oyunu yer almaktadır. Pelias'ın kızlarıyla arkadaşlık kuran büyücü Medeia, ihtiyarlamakta olan babalarını gençleştirmenin çaresini kendilerine öğreteceğini söyler. Ve örnek olması bakımından yaşlı bir koçu alıp keser. Kestiği koçu büyülü otlarla kaynayan bir kazana atıp, körpe bir kuzu çıktığını gösterir. Pelias'ın kızları büyücü Medeia'ya inanarak babalarını öldürüp kazana atarlar. Pelias'ın dirilmediğini görünce çılgına dönerler ve yurtlarından sürülürler.

İason ve Medeia bu suçu işledikten sonra Pelias'ın oğlu tarafından Iolkos'tan kovulurlar.

Ayrıca bakınız

Koç'taki yıldızlar dizini

Notlar

^ Bazı kaynaklarda Nephele ölmemiştir. Athamas, Nephele'yi Ino ile aldatmıştır
^ Bazı hikâyelerde bu tanrının Hermes olduğu anlatılmaktadır
^ Kuzeydoğu Karadeniz bölgesi, Gürcistan

Kaynakça

H. A. Rey, The Stars—A New Way To See Them. Enlarged World-Wide Edition. Houghton Mifflin, Boston, 1997. ISBN 0-395-24830-2.
Ian Ridpath and Wil Tirion (2007). Stars and Planets Guide, Collins, London. ISBN 978-0007251209. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0691135564.