İçeriğe atla

Argentinosaurus

Argentinosaurus
Yaşadığı dönem aralığı: 96,2-92,19 myö
Üst kretase-Koniasiyen 
PreЄ
J
↓
İskelet rekonstrüksiyonu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Alt takım:†Sauropodomorpha
Klad:†Sauropoda
Klad:†Neosauropoda
Klad:†Titanosauria
Klad:†Lithostrotia
Klad:†Lognkosauria
Cins:†Argentinosaurus
Bonaparte & Coria, 1993
Tip tür
†A. huinculensis
Bonaparte & Coria, 1993

Argentinosaurus ("Arjantin kertenkelesi"), Geç Kretase döneminde Güney Amerika'da yaşamış bir sauropod dinozor cinsi. Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.

Keşif ve adlandırma

Boyut karşılaştırması

Argentinosaurus, 1987 yılında Guillermo Heredia adında bir çiftçi tarafından Neuquén eyaletindeki çiftlik arazisinde keşfedilen titanosaurid bir dinozor cinsidir. Bu fosiller Heredia tarafından ilk önce taşlaşmış kütük sanıldı. Örnek fosil parçalı ve eksiktir; birkaç kaburga, sağrı ve sırt omurlarının bir bölümü, uyluk kemiği ve kaval kemiğinden oluşur. 1993 yılında paleontologlar J. Bonaparte ve R. Coria tarafından fosil kalıntılar tanımlandı. Cins adı, Arjantin'in Latince adı argentum ile Antik Yunanca kertenkele anlamına gelen sauros sözcüklerinden oluşur. Tür adı huinculensis ise fosilin bulunduğu yerleşim birimine atıfta bulunur.[1]

Tanım

Boyut

Argentinosaurus'un boyutlarını belirlemek, canlının fosilinin eksik olmasından ötürü zor olsa da yeryüzünde yaşamış en büyük canlılar arasındaydı. Bu sorunu aşmak için daha tam iskelete sahip ufak akrabalarının kalıntılarıyla Argentinosaurus'unkiler karşılaştırıldı. Bu dev canlının kaval kemiği, uyluk kemiği ve gövde omurları üzerinden beden boyutları kestirilmeye çalışıldı.

1994 yılında Gregory S. Paul tarafından 30-35 metre uzunluğunda bir Argentinosaurus rekonstrüksiyonu yapıldı.[2] Aynı yıl J. Bonaparte ve R. Coria, hayvanın gövde uzunluğunun 7 metre, arka bacağının 4,5 metre ve toplam uzunluğunun da 30 metreyi bulabildiğini tahmin etti.[3] Kenneth Carpenter tarafından daha tam bir iskeleti olan Saltasaurus baz alınarak karşılaştırmalı analizle Argentinosaurus'un 30 metre uzunluğa sahip olduğu kestirildi.[4]

Argentinosaurus'un kütlesi için de çalışmalar yapılmıştır. Gregory S. Paul'ün tahmini 80-100 ton arasına denk gelirken, Mazzetta ve ark. ise 60-88 ton aralığını verir.[5]

Uzuvlar

Argentinosaurus'un tam bir uyluk kemiğinin yaklaşık 2,5 metre uzunluğa sahip olduğu düşünüldü. Uyluk kemiği en kesiti çevresi en dar yerinde 1,18 metre uzunluktadır. Holotip örneğin, kaval kemiği de 1,55 metre uzunluktadır.[6]

Sınıflandırma

González Riga ve ark. (2019) Argentinosaurus'un Lognkosauria ait olduğunu buldu; bu grubun Titanosauria içerisinde Rinconsauria ile beraber Colossosauria adını verdikleri daha büyük bir klad oluşturdukları saptandı.[7]

Colossosauria
Rinconsauria
 

Rinconsaurus

 
 

Muyelensaurus

 
 
Lognkosauria
 

Mendozasaurus

 
 
 

Futalognkosaurus

 
 
 

Argentinosaurus

 
 
 

Notocolossus

 
 

Patagotitan

 
 

Puertasaurus

 
 
 
 
 
 

Paleobiyoloji

Argentinosaurus ve diğer sauropodların dev boyutlarının pek çok etkenin kombinasyonuyla olanaklı duruma geldiği düşünüldü. Uzun boyunlarının olması ve çiğnemeye gerek duymamaları sayesinde hızlı ve verimli beslenmeleri, çok sayıda yavru üreterek popülasyonu tazeleme özelliği ve hızlı büyüme bu etkenlere dahildir. Dev boyutun birtakım avantajları da vardır, özellikle avcı dinozorlara karşı kesin bir caydırıcılık ve besinleri etkili ve uzun süreli sindirip yeterli enerji çıkarmak için bolca yer olması sayılabilir.[8]

Sauropodların büyüme hızları da çalışmalara konu olmuştur. Argentinosaurus'un büyüme hızının yüksek olsa da günümüzdeki deniz memelilerinin büyüme hızlarından düşük olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin mavi balina 66,00 kg/gün'lük büyüme oranıyla Argentinosaurus'un 55,638 kg/gün'lük oranını aşmaktadır.[9]

Dev boyutlarıyla ünlü sauropodların hareket şekilleri ve hızları da bilimsel alanda çalışılan konulardandır. Manchester Üniversitesi'nden bir ekip bilgisayar modelleri kullanarak bu dev canlının yürüme hızını belirlediler. Yaklaşık olarak 7,2 km/h hızla hareket ettiği belirlendi.[10] Özellikle titanosaurların büyük kütlelerinin hayvanların hareket yeteneklerine önemli kısıtlamalar getirdiği çalışmalarda gösterildi, örnek olarak eklem hareket açısı, iskelet yapısı gibi anatomik noktalarda bu gözlendi. Argentinosaurus'tan daha büyük kara hayvanları yaşamış olabilir, ama bu ancak beden yapılarındaki belli evrimsel değişiklikler yapılırsa olanaklı olabilirdi.[11]

Paleoekoloji

Argentinosaurus Arjantin'in Neuquén eyaletinde keşfedildi. Fosiller, Neuquén Grubu içindeki Río Limay altgrubu Huincul formasyonu içinde bulundu. Huincul formasyonu sarımsı ve yeşilimsi, ince-orta daneli kumtaşlarından oluşur ki bir bölümü tüflüdür.[12] Bu çökeller, örgülü akarsu yapılarını temsil etmektedir.[13]Mapusaurus, Skorpiovenator ve Aoniraptor gibi dinozorlarla ve Neosuchia grubundan timsahlarla yan yana yaşamışlardır.

Kaynakça

  1. ^ Prothero, Donald R. (2015). The story of life in 25 fossils : tales of intrepid fossil hunters and the wonders of evolution. New York: COLUMBIA UNIVERSITY PRESS. ss. 79-82. 
  2. ^ Paul, Gregory. "Big Sauropods-Really, Really Big Sauropods" (PDF). gspauldino.com/. The science and art of Gregory S. Paul. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ Appenzeller, Tim. "Argentine Dlnos Vie.:for HeavyWeight Titles" (PDF). gspauldino.com/. Research News. 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ Carpenter, Kenneth. "BIGGEST OF THE BIG: A CRITICAL RE-EVALUATION OF THE MEGA-SAUROPOD AMPHICOELIAS FRAGILLIMUS COPE, 1878" (PDF). www.gardenparkdinos.com. . New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023. 
  5. ^ MAZZETTA, GERARDO V.; CHRISTIANSEN, PER; FARINA, RICHARD A. "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" (PDF). www.miketaylor.org.uk/. Historical Biology. 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  6. ^ Gregory, Paul. "DETERMINING THE LARGEST KNOWN LAND ANIMAL: A CRITICAL COMPARISON OF DIFFERING METHODS FOR RESTORING THE VOLUME AND MASS OF EXTINCT ANIMALS" (PDF). ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM. ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  7. ^ RIGA, BERNARDO J. GONZÁLEZ; LAMANNA, MATTHEW C.; OTERO, ALEJANDRO; ORTIZ DAVID, LEONARDO D.; KELLNER, ALEXANDER W.A.; IBIRICU, LUCIO M. "An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade". www.scielo.br/. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Sander, P. Martin; ve diğerleri. "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism". www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Library of Medicine. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Brett-Surman, M. K.; Holtz, Thomas R.; Farlow, James O. (2012). The Complete Dinosaur. Indiana: Indiana University Press. s. 528. ISBN 978-0-253-00849-7. 
  10. ^ Editors, Editors. "Scientists digitally reconstruct giant steps taken by dinosaurs". www.manchester.ac.uk/. The University of Manchester. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023. 
  11. ^ Sellers, William İrvin; Margetts, Lee; Coria, Rodolfo Anibal; Manning, Phillip Lars. "March of the Titans: The Locomotor Capabilities of Sauropod Dinosaurs". www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Library of Medicine. 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023. 
  12. ^ Leanza, Hector A.; Apesteguia, Sebastian; Novasc, Fernando E.; de la Fuente, Marcelo S. "Cretaceous terrestrial beds from the Neuque´n Basin(Argentina) and their tetrapod assemblages". www.researchgate.com. Researchgate. 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ Rainoldi, Ana Laura. "Mineral reactions associated with hydrocarbon paleomigration in the Huincul High, Neuquen Basin, Argentina". www.researchgate.com. Researchgate. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Giganotosaurus</i> dev teropod

Giganotosaurus, Geç Kretase döneminin erken Senomaniyen çağında Güney Amerika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi.

<i>Diplodocus</i> sauropod dinozor cinsi

Diplodocus, fosilleri ilk kez 1877'de SW Williston tarafından keşfedilen diplodocid sauropod dinozordur. 1878'de Othniel Charles Marsh tarafından konulan cins adı, Eski Yunanca "çift" (diplos) ve "kiriş" (dokos) sözcüklerinden türetilen bir Yeni Latince terimdir ve kuyruğun alt tarafındaki tanımlandığı zaman için benzersiz olan çift kirişli kemiklere gönderme yapar.

<i>Ceratosaurus</i> etçil teropod dinozor cinsi

Ceratosaurus, Üst Jura döneminde yaklaşık 160-145 milyon önce Kuzey Amerika, Avrupa ve Afrika’da yaşamış ceratosaurian teropod dinozor cinsi.

<i>Apatosaurus</i> sauropod dinozor cinsi

Apatosaurus, Geç Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış sauropod dinozor cinsi. En tanınmış sauropodlardan biridir. Apatosaurus, ortalama 21–23 metre uzunluğunda ve 16.4–22.4 ton ağırlığındaydı.

<span class="mw-page-title-main">Dinozorların evrimi</span>

Dinozorlar, 232-234 milyon yıl önce orta Triyas devrinin son zamanı olan Ladinyan döneminde arkozorlardan evrildiler. Dinozorlar iyi araştırılmış bir grup olup kafatası alnının üst kemiğinin mevcut olmaması, ön kol ile omuz eklemi arasındaki uzun kol kemiği olan humerus üzerinde deltopektoral aralık çıkıntısının eksikliği gibi birçok özellikler incelenerek tanımlanırlar.

<i>Giraffatitan</i> sauropod dinozor cinsi

Giraffatitan'ın anlamı "dev zürafa" olup günümüzden yaklaşık 150 milyon yıl önce Jura Devri'nde yaşamış ve sauropod dinozorlar grubu içinde yer alan bir cins ismi. Başlangıçta Brachiosaurus'un Afrikalı bir türü olarak adlandırıldı. Giraffatitan yeryüzündeki yaşamış olan en büyük canlılardan biridir.

<i>Gorgosaurus</i>

Gorgosaurus Geç Kretase döneminde Kuzey Amerika'nın batısında yaşamış teropod dinozor cinsidir.

<i>Camarasaurus</i>

Camarasaurus, geç Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış dört ayak üzerinde yürüyen dev bir otçul dinozor cinsidir. Bu canlının kalıntıları Amerika Birleşik Devletleri'nin Utah eyaletinde Geç Jura yaşlı Morrison oluşumunda bulunmuştur.

<i>Paraceratherium</i> bilinen en büyük kara memelisi

Paraceratherium [Aceratherium'a yakın], Oligosen'de Avrasya'da yaşamış büyük bir tek toynaklı memeli cinsi. Paraceratheriidae familyasından bir rhinocerotoiddir, dolayısıyla yaşayan en yakın akrabası gergedanlardır.

<i>Carcharodontosaurus</i> Teropod dinozor cinsi

Carcharodontosaurus Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan gelir, Grekçe karchar[os] ve odōn sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.

<i>Ruyangosaurus</i> sauropod dinozor cinsi

Ruyangosaurus, Çin'in Erken Kretase Haoling Oluşumunu'ndan kurtarılan bir titanosauriform sauropod dinozor cinsidir. Tip türü, 2009 yılında Lu Junchang ve diğerleri tarafından tanımlanan R. giganteus'tur.

<i>Alvarezsaurus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Alvarezsaurus, yaklaşık 86 ila 83 milyon yıl önce Arjantin'de yaşamış, Geç Kretase'den küçük bir alvarezsaurid dinozor cinsidir. Tahminler, yaklaşık 1,4 metre (4,6 ft) uzunluğunda ve yaklaşık 2,27-9,1 kg (5-20 lbs) ağırlığında olduğunu gösteriyor. 2010 yılında, Gregory S. Paul ağırlığını 3 kg ve uzunluğunu 1 m olarak tahmin etti. Bajo de la Carpa Formasyonu'nda bulundu ve paleontolog José Bonaparte tarafından 1991 yılında tarihçi Don Gregorio Alvarez'e atıfta bulunarak isimlendirildi. Tip türü A. calvoi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Meraxes gigas</span>

Meraxes Geç Kretase yaşlı Arjantin, Patagonya'daki Huincul Oluşumundan bilinen carcharodontosaurid bir teropod cinsidir. Cins tek bir tür içerir: M. gigas.

<i>Deinocheirus</i>

Deinocheirus Geç Kretase'de bugünkü Moğolistan'da yaşamış ornithomimozor kladından bir teropod dinozor cinsidir. Moğolistan'ın erken Maastrihtiyen yaşlı Nemegt Oluşumu'ndan bilinen bu dinozor cinsi tek bir tür içerir. Bu canlının en dikkat çekici özelliği olağanüstü büyük kollarıdır ve cins adı bu özelliğine atıfta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Dinozor boyutu</span>

Boyut, hem genel kamuoyu hem de profesyonel bilim insanlarının ilgisini çeken dinozor paleontolojisinin önemli bir yönüdür. Dinozorlar, iki gram kadar hafif olabilen minik sinek kuşlarından 50-100 ton ağırlığa kadar çıkabilen soyu tükenmiş titanosaurlara kadar, herhangi bir kara hayvanı grubunun boyutlarında görülen en aşırı varyasyonlardan bazılarına sahiptiler.

Camelotia, günümüz İngiltere'sinin Geç Triyas veya Erken Jura döneminden gelen bir sauropodomorf dinozor cinsidir. Paleontologlar, hangi aileye ait olabileceği konusunda bölünmüş durumdalar; geçmişte, Camelotia genellikle prosauropodlara atanmıştır, ancak bu ilkin dinozor grubu sürekli bir değişim içindedir. Cins artık ilk gerçek dev otçul dinozorları içeren Melanorosauridae ailesinin bir üyesi olarak düşünülüyor.

<i>Alamosaurus</i> sauropod dinozor cinsi

Alamosaurus, Geç Kretase'nin Maastrihtiyen çağında Kuzey Amerika'nın güneybatısında yaşamış ve tek türü Alamosaurus sanjuanensis olan, Opisthocoelicaudiinae alt familyasından bir titanozor cinsidir. Omurları ve uzuv kemikleri, onun Argentinosaurus ve Puertasaurus gibi dev sauropodlarla karşılaştırılabilir boyutlara ulaştığını gösteriyor; bu da onu Kuzey Amerika'da yaşamış en büyük dinozor yapıyor. Teksas'ta Kretase-Paleojen sınırının yalnızca birkaç metre altında bulunan genç bir Alamosaurus sanjuanensis'in örnekleri, onu hayatta kalan son kuş olmayan dinozor türlerinden biri hâline getiriyor. Alamosaurus, sauropodların Kuzey Amerika fosil kayıtlarında yaklaşık 30 milyon yıllık yokluğundan sonra Kuzey Amerika'da yaşadığı bilinen tek sauropoddur ve muhtemelen Güney Amerika'dan gelen bir göçmeni temsil etmektedir.

<i>Dreadnoughtus</i> sauropod dinozor

Dreadnoughtus, bilinen tek türü olan Dreadnoughtus schrani'yi içeren titanozor sauropod dinozor cinsi. D. schrani, Arjantin'in Santa Cruz Eyaleti'ndeki Cerro Fortaleza Oluşumu'nun Üst Kretase kayalarında keşfedilen iki kısmi iskeletten bilinmektedir. 26 metre uzunluğunda ve 48-49 ton ağırlığında olduğu hesaplanan ve yetişkin olmayan tip örneğiyle, bilinen en büyük kara omurgalılarından biridir. D. schrani diğer devasa titanozorlara göre daha eksiksiz bir iskeletten bilinir.

Rodolfo Aníbal Coria Arjantinli paleontolog.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.