Kazakça veya Kazak Türkçesi, Kıpçak öbeğine ait, Kazakistan'da konuşulan çağdaş Türk dillerinden biridir. Nogayca ve Kırgızcaya yakındır.
Kazakistan, resmî adıyla Kazakistan Cumhuriyeti, topraklarının büyük bölümü Orta Asya'da, küçük bir bölümü Doğu Avrupa'da yer alan bir ülkedir. Kazakistan, günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletinden biri olup Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY'un üyesidir. 2.724.900 km² yüzölçümü ile dünyanın en büyük dokuzuncu ülkesidir. Müslüman çoğunluklu ülkelerin ve Türk devletlerinin yüzölçümü bakımından en büyüğü, doğal kaynaklar bakımından da en zenginidir. Kazakistan Türk tarihinin önemli devletlerinden olan Saka, Hun, Göktürk, Kıpçak, Karahanlı, Altın Ordu gibi devletlerin merkez üssü; Kıpçak, Oğuz, Karluk gibi Türk boylarının beşiği olmuştur.
Marco Polo, İtalyan gezgin. Ünlü kâşif ve tüccar Niccolo Polo'nun oğludur. Bazı kaynaklar Marco Polo'nun aslında Macar olduğunu ve Dalmaçya'nın Korcula Adasında doğduğunu bu ada o zaman Venedik protektorası olduğu için Venedikli ve İtalyan bilindiğini söyler. Çocukluğunda, Karadeniz ve Akdeniz'deki ticaret merkezlerine uğrayan babasıyla yolculuk yapmıştır. Ticareti Asya'ya seyahat ederek Kubilay Han ile tanışan babası Niccolo ve amcası Matteo'dan öğrenmiştir. Babası ve amcası 1269 yılından Venedik'e dönerek ilk defa Marco ile tanışmıştır. Daha sonra üçü birlikte Asya'ya 24 yıl sürecek bir seyahate çıkmışlardır. Bu zaman dilimde Uzak Doğu ile ticaret yolları geliştirmeye çalışan Marco Polo, parası olan insanların mallarını satmak üzere anlaşmalar yapmıştır. Bu olay günümüz “risk sermayesi”nin ilk örneğidir. O zamandaki genel anlaşma sigorta bedeli dahil %25'e yakın bir faiz oranı ile maceraperest tüccara sermaye sağlamak şeklindeydi.
Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.
Karakalpakça, Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı gruba mensup olduğu Kazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.
Nayman, Moğol İmparatorluğu kurulmadan önce Moğolistan'da yaşamış göçebe kabile. Kökenleri bilinmemekle birlikte Türk dilleri konuştukları için Türk halklarından olduğu tahmin edilmektedir. Bugünkü Kazakistan'ın kuzeydoğusu ile Moğolistan'ın batısında yaşamaktadır.
Kazaklar, Kazakistan'da yaşayan Türk halkı. Kazaklar, 15. yüzyılda Türk ve Moğol kökenli Orta Çağ kabilelerinin birleşmesinden ortaya çıktı. Dilleri Kazakçadır.
Basmil veya Basmıl göçebe bir Türk boyu 7.- 8. yüzyıllarında Cungarya Havzası denilen bölgede yaşamışlardır. Basmiller Doğu Türk Kağanlığı zamanında çok önemli rol oynamışlardır hatta bir devir Kağanlar bu boydandır. Göktürk Kağanlığına karşı direnmişlerdir. Ancak belli bir süre sonra yok olup, öbür Türk kavimleriyle karışmışlardır. Güçlü bir boy olan Basmiller, tarihe izlerini fazla bırakamamışlardır. Bugünkü Türk cumhuriyetlerinde Basmiller'in hâlâ yaşadığı konusunda bir delil yoktur. Ancak bugünkü Türk boylarının içinde Basmil boyuyla karışmış olan mutlaka bulunur. Çünkü bir halk ya da boy ancak karışarak ve asimile olarak yok olabilir.
Çağdaş Kazakistan devleti, Kazak Devlet Kurmangazi Orkestrası Halk Çalgıları, Kazak Devlet Filarmoni Orkestrası, Kazak Ulusal Operası ve Kazak Devlet Oda Orkestrası'na ev sahipliği yapmaktadır. Halk enstrümanları orkestrası 19. yüzyıldan kalma ünlü bir besteci ve dombra yorumcusu Kurmangazi Sağırbayoğlu adını temsil eder.
Cüz üç ana Kazak topluluklarının, Kıpçak Obası'nda kontrol ettikleri alanlara denir. Bu alanların büyük kısmı bugünkü Kazakistan sınırlarını kapsar.
- Büyük Cüz ya Uysun ordası, Güney ve Güneydoğu Kazakistan, Kuzeybatı Çin (Sincan) ve Özbekistan'ın bazı bölümlerini kapsar.
- Orta Cüz veya Argın ordası, Orta ve Doğu Kazakistan'ı kapsayan 6 kabileden oluşur.
- Küçük Cüz (Kazakça: Кіші жүз / Kişi jüz / كٸشٸ جٷز)) veya Alşın ordası, Batı Kazakistan'ı kapsayan 3 kabileden oluşur.
Jeltoksan Olayları ; Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov'un, Kazakistan Komünist Partisi Birinci Sekreteri, Kazak kökenli Dinmuhammet Kunayev'i azlederek yerine Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nden Genadi Kolbin'in ataması üzerine Aralık 1986'da Kazakistan'ın başkenti Almatı'da patlak veren olaylar. Bazı kaynaklar Kolbin'in Rus kökenli olduğunu söylemekte, bazıları ise Çuvaş kökenli olduğunu iddia etmektedir.
Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1925'ten 1936'ya kadar var olan Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) içindeki Sovyetler Birliği'nin özerk bir Cumhuriyeti idi.
Kazak felaketi olarak da bilinen 1930-1933 Kazak kıtlığı, Sovyet Kazakistan'da 1,3 milyonu etnik Kazak olan 1,5 milyon insanın öldüğü bir kıtlıktı. Tüm Kazakların tahmini %38 ila 42'si bu kıtlık sırasında öldü, bu oran 1930-1933 Sovyet kıtlığı tarafından öldürülen herhangi bir etnik grubun en yüksek yüzdesi. Diğer kaynaklar, 2 milyon ila 2.3 milyon kadarının öldüğünü belirtmektedir.
Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı, Kazakistan Cumhuriyeti'nin devlet başkanı ve Kazakistan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri başkomutanıdır. Devlet Başkanı, Kazakistan Cumhuriyeti içindeki en yüksek makamın sahibidir. Bu pozisyonun yetkileri Kazakistan Anayasası'nın özel bir bölümünde açıklanmıştır.
Kazakistan'da İslam, ülkedeki en yaygın dindir ve ülke nüfusunun %70,2'si Müslüman'dır. Kazakların çoğu Sünnilik'in Hanefi mezhebine mensuptur. Ayrıca ülkede az sayıda Şii ve Ahmedî Müslüman yaşamaktadır. Coğrafi olarak Kazakistan, nüfusunun çoğunlu Müslüman olan ülkelerin en kuzeyde yer alanıdır. Ülkedeki Müslüman nüfusunun yarıdan fazlasını Kazaklar oluşturur; Müslüman olan diğer etnik gruplar Özbekler, Tatarlar ve Uygurlardır. İslam, ülkeye ilk olarak 8. yüzyılda Araplar aracılığıyla geldi.
Kazakistan Sosyalist Hareketi, daha önce 2006-2011 yılları arasında Kazakistan Sosyalist Direnişi olarak bilinen, Kazakistan'da yasaklı bir komünist siyasi örgüttür. Birçok şehirde aktif olmakla birlikte esas olarak Almatı'da faaliyet göstermektedir.
Bökey Orda, Hazar Denizi'nin kuzeyinde Ural ve Volga nehirleri arasında bulunan bir Kazak hanlığı idi. 1801 yılında Bökey Han tarafından kurulmuş olup 1845 yılında Jangir Han'ın ölümünün ardından Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edilmiştir.
Kazakistan–Kırgızistan sınırı 1.212 kilometredir. Özbekistan ile olan üçlü sınır noktasından Çin ile olan üçlü sınır noktasına kadardır. Kırgızistan'ın başkenti Bişkek, bu sınırın 16 km (10m) güneyinde, Almatı ise sadece 29 km (18.4m) kuzeyinde kalmaktadır.
Kazakistan'da %65 Kazak, %21,8 Rus, %3,0 Özbek, %1,8 Ukraynalı, %1,4 Uygur ve %1,2 Tatar olmak üzere 130 etnik grup yaşamaktadır. Resmî dil olan Kazakça ülke çapında 10 milyonun üzerinde konuşuru bulunmaktadır ve Kazakça ile aynı şekilde resmi dil olan Rusça yaklaşık 6 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.Hem Kazakça hem de Rusça eşit olarak kullanılmaktadır. Almanca, Tacikçe, Tatar, Türkçe, Ukraynaca, Uygurca, ve Özbekçe, 1997 tarihli 151-1 Sayılı Dil Yasası tarafından resmen tanınmaktadır. Kazak hükûmeti, Rus dilini aşamalı olarak kaldırmak için bazı girişimlerde bulundu, böylece Kazakça ülkenin tek ulusal ve resmi dili olacak. Örneğin Rusça, 20 yıl öncesine göre giderek daha az kullanılıyor. Yerli Rusların nüfusu da son 20 yılda önemli ölçüde azaldı.
Kazakistan halkı, cumhurbaşkanını seçmek için 20 Kasım 2022 tarihinde erken bir devlet başkanlığı seçimleri yapıldı. Bu seçim, Kazakistan'ın 1991'deki bağımsızlığından bu yana yapılan yedinci başkanlık seçimi ve 1999'dan bu yana üst üste altıncı kez yapılan erken seçim oldu.
Vikikaynak'ta Argın ile ilgili metin bulabilirsiniz.)