Arda (Orta Dünya) - Turkipedia

Arda, J. R. R. Tolkien'in -gerçek dünya tarihinin kadim geçmişi olarak kurgulanan- kurgusal Orta Dünya evreninde dünyaya verilen isim.^[1] Arda yeryüzü (Ambar) ve çevresindeki yakın göğü (uzayın gök cisimlerini içeren kısmını) içerir.^[1] Orta Dünya tarihindeki olayların büyük kısmı Arda'daki Orta Dünya kıtası üzerinde gerçekleşir.^[1] Arda'da, Orta Dünya dışındaki diğer kıtalar Aman, Karanlık Diyarlar, Númenor ve ismi Tolkien tarafından hiç zikredilmeyen birkaç başka kıta ve ayrıca birkaç tane okyanus ve deniz yer alır. Arda'da çeşitli akıllı türler vardır: (Elfler,İnsanlar, Cüceler, vd.).

Arda'nın şekli hep ilk yaratıldığı çağdaki gibi kalmamıştır. Çağlar geçtikçe, Valar tarafından göğe yıldızlar yerleştirilmiş ve küçük çapta değişikliklerle gelişmiştir. İkinci Çağ'ın sonundaki tufanla birlikte çok büyük değişiklikler geçirerek günümüz dünyası ve günümüzdeki uzaya benzer bir hâle gelmiştir.^[2]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c Kocher, Paul H. (1980). A reader's guide to The Silmarillion. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0-395-28950-5.
^ Bates, Brian (2002). The real Middle-Earth: magic and mystery in the Dark Ages. Londra: Sidgwick & Jackson. ISBN 0-283-07353-5.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Balrog</span> Orta Dünya Evreninde Kötü Lider

Balrog, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde, ateş ve gölgeden yaratılmış iblisdir. "Güçlü Şeytan" demektir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Dünya</span> Tolkienin kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıta

Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar, elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ejderhalar ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari olarak bilinen maiaları yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, elfler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.

Arwen, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Ayrıkvadi'nin elf prensesi, yarı elf Elrond ile elf kraliçe Celebrian'ın kızıdır. Onda Luthien'in çehresinin yeniden dünyaya geldiği söylenirdi. Ona Undómiel (Akşamyıldızı) derlerdi.

<span class="mw-page-title-main">Gimli</span> Kurgusal Orta Dünya evreninde bir karakter.

Gimli, J. R. R. Tolkien'in yarattığı Orta Dünya evrenindeki kurgu kahramanlardan biri.

Moria ya da Khazad-dûm, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir yeraltı şehri.

Dol Guldur, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde kale-kent.

<span class="mw-page-title-main">Númenor</span> J.R.R. Tolkienin kurgusal Orta Dünya evreninde bir yer

Númenor, Tolkien mitolojisinde kurgusal bir coğrafi bölgedir. Orta Dünya ve Aman'ın arasında, büyük denizin ortasında bir adada Dúnedain'lerin yaşadığı krallıktır. Ada Melkor'la savaşan sadık insanlara Valar tarafından denizin ortasından çıkarılarak hediye edilmiştir. Númenor'un çöküşü Akallabêth'de anlatılmaktadır.

Maia, J. R. R. Tolkien'in kurgusal evreninde bir ırktır.

Ayrıkvadi ya da Yarma vadi J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir vadi ve bu vadide kurulan aynı isimdeki krallık.

<span class="mw-page-title-main">Valar (Orta Dünya)</span>

Valar, J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde, yaratıcı Eru'nun ilk yarattığı ve ona en yakın olan yüce varlıklar. Valar ismi, Elfçe "güç" anlamındaki "vala" kelimesinin çoğullanmasıyla oluşturulmuştur ve "güçler" anlamındadır. İlk kez Yüzüklerin Efendisi kitaplarında bahsedilmişlerdir, ancak J. R. R. Tolkien'in ölümünden sonra oğlu tarafından yayımlanan kitabı Silmarillion'da ayrıntılı olarak anlatılmışlardır.

The Shire, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde kuzeybatıdaki Issızdiyar (Eriador) bölgesinin içinde yer alan bir bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Doriath</span>

J. R. R. Tolkien'in hayalî evreni Orta Dünya'da bir orman ve bu ormanda kurulmuş krallık. Doriath, Maia Melian ve Kral Thingol tarafından Orta Dünya'nın kuzeybatısı Beleriand'da Birinci Çağ'da kurulmuş bir krallıktır. Halkı Sindar'dır. Aynen Orta Dünya'nın diğer büyük ormanları Kuyutorman, Lothlorien, Fangorn gibi Doriath ormanı da kendi zamanında çok önemli bir konumdadır. Birinci Çağ süresince çok önemli karakterler ve olaylar bu ülkede ortaya çıkmıştır. Örneğin; Beleriand Şarkıları'ndan Beren ve Lúthien'in hikâyesi, Húrin'in Çocukları'nın bir kısmı, Silmarillion'ın bir kısmı bunların arasındadır. Bu mekana "Korunan Ülke" denilmiştir. Çünkü, ülkenin kraliçesi Melian, bütün sınırlar boyunca -daha sonra Melian'ın Kuşağı olarak adlandırılan- sihirden oluşan bir kuşak yapmıştır. Bu kuşaktan içeriye Kral Thingol'ün izni olmaksızın kimse giremezdi.

J. R. R. Tolkien, İngiliz Edebiyatı'na bir mitoloji kazandırmak gayesiyle "Orta Dünya evreni"ni kurguladı. Tolkien kurgusal Orta Dünya evreninde hiçbir dine açıkça göndermede bulunmadı. Silmarillion’da kendi yaratılış öyküsünü kurdu. Yazar, kitaplarında ögeleri birbiriyle tutarlı bir kurgusal evren yapmaya büyük bir çaba harcadı. Öyle ki, 81 yıllık yaşamının büyük bir kısmını bu efsaneyi üretmeye adamıştır. Orta Dünya evreninin gerçek dünyayla alternatif ırkları, milletleri, dilleri, vs. vardır. Bunlara örnek olarak Ainur, elfler, insanlar, cüceler, orklar, balrog, ejderha, troll, kartal, ent, hobbit verilebilir.

J. R. R. Tolkien'in eserlerine konu ettiği hayalî Orta Dünya evreninin tarihi, gerçek Dünya tarihinin kadim kökeni olarak kurgulanmıştır. Tolkien evreninde, Birinci Çağ ya da tam adıyla Ilúvatar'ın Çocukları'nın Birinci Çağı, Silmarillion'da anlatılan ve kronolojisi tam olarak belirli ilk zaman dilimidir. Ağaçların dev örümcek Ungoliant ve kötü Melkor tarafından zehirlenerek söndürülmesi üzerine tüm Arda karanlığa bürünmüştür. Daha sonra Valar, iki ağaçtan birisi olan Laurelin'in ışığıyla Güneş'i yaratarak, Güneş'in Yılları'nı başlattı. Arda'nın bundan sonraki yıllarının uzunluğu ile gerçek dünyadaki güneş yılı uzunluğu aynıdır.

Eru Ilúvatar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde her şeye gücü yeten tek yaratıcıdır.

Orklar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Melkor tarafından yaratılan bir ırk. Orklar, Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında, karanlık güçler Morgoth, Sauron ve Saruman tarafından asker ve hizmetkâr olarak kullanılan bir ırk olarak resmedilir. Hobbit romanında orklar, baş düşmandırlar.

'Beleriand, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde, kuzeybatı Orta Dünya'da Birinci Çağ boyunca varlığı devam etmiş bir bölgedir. Beleriand'da geçen olayların büyük kısmı, Silmarillion isimli kitapta anlatılır. Tolkien'in bu eserinde Orta Dünya'nın ilk çağlarını anlatış üslûbu Kuzey Avrupa edebiyatındaki kahramanlık hikâyelerine benzetilmiştir. Beleriand ayrıca Unfinished Talesde, Húrin'in Çocuklarında ve Beleriand Şarkılarındaki destansı şiirlerde konu edilmiştir.

J. R. R. Tolkien’in -kurguladığı Orta Dünya evreninde yaşanan hayalî olayları anlattığı- efsanevî öykülerinde birçok yer ismi geçmektedir. Tolkien, hikâyelerinde gerçek “Dünya”ya karşılık olarak Arda isminde kısmen farklı bir “Dünya” kurguladı. Bu kurgusal “Dünya”daki çeşitli sunî ve doğal mekanlardan bir kısmı yaşanan olayların merkezinde yer alırken, bazı diğer mekanlar ikinci planda yer alır ve pek bahsedilmez. Aşağıdaki listede, bu görece ikinci planda kalan mekanlar hakkında bilgiler yer almaktadır.

J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Cüceler, Arda'da yaşayan bir ırkın adıdır. Arda, gerçek Dünya'nın kurgusal tarih öncesi dönemindeki adıdır. Bu kurgusal tarihi devirde, Arda'da Orta Dünya, Aman, vd. kıtalar olduğu yazar tarafından hikâye edilir. Cüce ırkı, Orta Dünya kıtasında yaşardı.

Gondolin'in Düşüşü, İngiliz filolog ve yazar J. R. R. Tolkien'in yarattığı Orta Dünya evreninin, Silmarillion'un ve Birinci Çağ'ın en önemli hikâyelerinden biridir. Öldükten sonra oğlu Christopher Tolkien tarafından derlenen kitapta uzun yıllardır saklı tutulan Gondolin şehrinin ihanet sonucu yıkılışı anlatılır. Tolkien bu öykünün Orta Dünya'nın "ilk gerçek öyküsü" olduğunu söyler.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.