İçeriğe atla

Arboretum

İngiltere, Gloucestershire'daki Westonbirt Arboretum'unda sonbahar renkleri.

Arboretum ya da ağaç parkı,[1] esasen ağaçlar ile ağaççık ve çalı gibi diğer odunsu bitkilerin yetiştirilmesine adanmış botanik bahçesidir. Böyle bahçeler bilimsel araştırma ve gözlemler için kullanılmakla birlikte, çeşitli canlı ağaç türlerinin derlemini (koleksiyonunu) barındıran birer müzedir.[2] Bunun dışında, bir botanik bahçesinde bulunan ve ağaç, ağaççık ve çalıların dikimine ayrılmış olan bölüm de "arboretum" olarak anılabilir.[3]

Pinetum ise iğne yapraklı ağaçların yetiştirilmesinde özelleşmiş arboretumdur.[4]

Terim bilgisi

Arboretum teriminin kökeni, Latince'deki arboretum'dur. Bu sözcük, "ağaç" anlamına gelen arbor sözcüğü ile "belli bitkilerin yetiştirildiği alan" anlamındaki -etum son ekinin birleşmesinden oluşur.[5]

Pinetum terimi de Latincedir ve "çam ağacı" anlamındaki pinus sözcüğü ile -etum son ekinin birleşmesinden oluşur.[4]

Türkiye'de arboretum

Türkiye'de bulunan arboretumlar şunlardır:

  • Atatürk Arboretumu: Kurulumuna 1949'da başlanmış olan bir arboretumdur. Mülkiyet ve finans kaynağını T.C. Orman Genel Müdürlüğü'nün oluşturduğu bu arboretum bir danışma kurulunca işletilmektedir ve bu kuruldaki idari otorite yine T.C. Orman Genel Müdürlüğü, bilimsel otorite de İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi'dir.[2]
  • Karaca Arboretum: Hayrettin Karaca tarafından Yalova'da ve 13,5 hektarlık bir alan üzerine kurulmuş olan arboretumdur. Türkiye'nin ilk özel arboretumudur ve bugün için yaklaşık 7.000 farklı bitki türü, alt türü, varyetesi ve kültür formunu barındırır.[6]

Kaynakça

  1. ^ Ağaç parkı[]. Büyük Türkçe Sözlük. TDK.
  2. ^ a b Atatürk Arboretumu 5 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Orman Fakültesi (2010). İstanbul Üniversitesi.
  3. ^ Arboretum 16 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Türkçe Sözlük (2009). Dil Derneği.
  4. ^ a b Pinetum 21 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dictionary.com (2010).
  5. ^ Arboretum 15 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dictionary.com (2010).
  6. ^ Karaca Arboretum 18 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. T.C. Yalova Valiliği (2006).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ağaç</span> meyve verebilen, gövdesi odun veya kereste olmaya elverişli bulunan ve uzun yıllar yaşayabilen bitki

Ağaç, botanikte çoğu türünde dalları ve yaprakları destekleyen uzun bir sürgüne ya da gövdeye sahip çok yıllık bir bitkidir. Ağaç tanımı, bazı kullanımlarda sadece ikincil büyüme gösteren odunsu bitkileri, kereste olarak kullanılabilen bitkileri ya da belirli bir yüksekliğin üzerindeki bitkileri kapsayacak şekilde daha dar olabilir. Daha geniş tanımlarda ise uzun palmiyeler, eğrelti ağaçları, muz ağaçları ve bambular da birer ağaç olarak kabul edilir. Ağaçlar taksonomik bir grup değildir ancak güneş ışığı için rekabet etmek adına diğer bitkilerden daha fazla yükseğe çıkmanın bir yolu olarak birbirinden bağımsız şekilde evrimleşip gövde ve dalları olan çeşitli bitki türlerini içermektedir. Ağaçlar uzun ömürlü olma eğilimindedir ve bazıları birkaç bin yıl yaşar. Ağaçlar 370 milyon yıldır dünya üzerindeki varlığını sürdürmektedir. Dünyada yaklaşık üç trilyon olgunluğa erişmiş ağacın olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dendroloji</span>

Dendroloji ya da Ağaçbilim, ağaçları inceleyen botaniksel bilim dalıdır. Yunanca "δένδρον" (ağaç) ve "λόγος" (bilim) sözcüklerinin birleşmesiyle oluşan sözcük, sözlük anlamıyla ağaç bilimi anlamına gelir. Ağaç, ağaççık ve çalı gibi bitkiler ile sarmaşık, üzüm asması gibi sarılıcı bitkileri, yani genel anlamda çok yıllık odunsu bitkileri inceler.

<span class="mw-page-title-main">Bursa Botanik Parkı</span>

Bursa Botanik Parkı, İzmir-İstanbul yolu üzerinde Bursa Hayvanat Bahçesi'nin bitişiğinde kurulmuş 400 dönümlük parktır. 1998 yılında kullanıma açılan park, birinci derece sit alanıdır. Burfaş tarafından işletilen parkın ziyaret girişleri ücretsizdir.

<span class="mw-page-title-main">Mabet ağacı</span> bitki türü

Ginkgo biloba (Çince ve Japonca 銀杏), günümüzde varlığını sürdüren hiçbir yakın türü veya benzeri bulunmayan, tamamıyla kendine özgü bir ağaçtır. Botanikçilerce, bitkiler (Plantea) alemi içindeki ayrı bir bölümde (Ginkgophyta) değerlendirilir. Bu bölümün içinde tek bir sınıf (Ginkgoopsida), sınıfın içinde tek bir takım (Ginkgoales), takımın içinde tek bir familya (Ginkgoaceae), familyanın içinde de tek bir cins olarak Ginkgo ve bu cinste de tek tür olarak Ginkgo biloba bulunmaktadır. Geçmişte Spermatophyta veya Pinophyta bölümlerine yerleştirilmişse de bugün yukarıda belirtilen tanımların daha uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Bilinen yaşayan fosil türlerinin en iyi örneklerinden biridir. Ginkgo biloba, açık tohumlular (gymnospermae) olarak anılan, başka bir deyişle tohumları bir meyve tarafından koruma altında olmayan bir ağaç türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Karaca Arboretum</span>

Karaca Arboretumu, 1980 yılında TEMA Vakfı kurucusu Hayrettin Karaca tarafından kurulmuştur. Yalova-Termal karayolu üzerinde, il merkezine 5 km mesafede Samanlı Köyü içerisinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ala-Arça Millî Parkı</span>

Ala-Arça Millî Parkı, Kırgızistan içinde Tanrı Dağlarında, 1976 yılında kurulan yüksek dağlık bir ulusal parktır ve başkent Bişkek'in yaklaşık 40 km güneyinde yer alır. Park toplum ve gelecek kuşakların iyiliği ve eski Ala-Arça Nehri'ni ve çevresini korumak için kurulmuştur. Park, yaklaşık 200 km² alanı kapsar ve sahanın yüksekliği yaklaşık 1500 metre ile Tanrı Dağları'nın bölümü Kırgız Ala dağları'nın en yüksek tepesi 4.895 m rakımlı Semenova Tian-Shanski Doruğu arasında derin vadi boyunca 15 km uzanır. Aynı adı taşıyan Ala-Arça Nehri bu ulusal parkın içinden, başkent Bişkek'e doğru akar.

<span class="mw-page-title-main">Bayanay</span> Türk mitolojisinde bereket ve doğa tanrıçası

Bayanay, Türk mitolojisinde bereket ve doğa tanrıçası. Bayana olarak da bilinir. Avcıları, balıkçıları ve ormanı korur. Adına Payna töreni düzenlenir. Avcılar ateş yakıp dua ederek avlarının bereketli ve kazasız geçmesini dilerler. Kimi kültürlerde çocukları korur. Soyun koruyucusu olduğu düşünülür. May Ana'nın farklı bir söyleyişi ve aslında aynı Tanrı olduğunu ileri süren görüşler de mevcuttur.

Ağaç Ata - Türk Mitolojisinde ve halk kültüründe Ağaç Tanrı. Farklı şivelerde Ağaç Ata olarak da bilinir. Moğolcada Mod ve Modun (Modon) Eçege olarak söylenir.

<span class="mw-page-title-main">Rio de Janeiro Botanik Bahçesi</span>

Rio de Janeiro Botanik Bahçesi Brezilya’nın Rio de Janeiro şehrinin güney bölgesi olan Zona Sul’daki Jardim Botânico'da yer alan bir botanik bahçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Arboretum Zürih</span>

Arboretum, Zürih'te bulunan bir botanik bahçesi, park ve arboretum. Zürih gölü boyunca yapılmış olan düzenlemelerden biridir. Parkta, aynı zamanda bir yüzme havuzu, göl saunasıyla birlikte bir halk plajı, içinde kuşlar için yapılmış olan tek kuş hastanesinin olduğu Voliere Zürich de bulunur. Mimarı Arnold Bürklidir.

<span class="mw-page-title-main">Zürih botanik bahçesi</span>

Zürih botanik bahçesi Zürih Üniversitesine ait olan botanik bahçesi. 53.000 m² alana sahip olan bahçede 8000 civarında bitki turu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Orman bahçeciliği</span>

Orman bahçeciliği az bakım gerektiren, bitki bazlı gıda üretimi ve tarımsal ormancılığa dayalı sürdürülebilir bir bahçecilik sistemidir. Bu tür bahçeler ormanlık ekosistemleri örnek alırlar ve çeşitli meyve ve fındık ağaçları, çalılar, otlar, sarmaşıklar ve çok yıllık sebzeler gibi insanlara doğrudan faydalı bitkiler içerirler. Bu bitkiler tıpkı doğal ormanlık alanlardaki gibi birbirine uyum sağlayacak şekilde ekilir. Ekosistem kurulduktan sonra bahçedeki bitkiler fazladan bakım istemeden kendi kendilerine yetişirler.

<span class="mw-page-title-main">Buxus colchica</span> Türkiyenin endemik bitki türü

Buxus colchica veya yaygın olarak bilinen adıyla Gürci şimşiri, Azerbaycan, Gürcistan, Rusya ve Türkiye'ye özgü bir bitki türüdür. Habitat kaybı ve Cydalima perspectalis adlı güve türünün tırtılları bu türü tehdit etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi</span>

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi veya kısaca NGBB; İstanbul'un Ataşehir ilçesinde bulunan bir botanik bahçesidir. 1995 yılında ANG Vakfı tarafından Ali Nihat Gökyiğit'in eşi Nezahat Gökyiğit adına kurulmuştur. Başlangıçta hatıra parkı niteliğinde olan alan 2003 yılında botanik bahçesine dönüştürülerek ziyarete açılmıştır. Türkiye florasına ait türlerin yanı sıra çeşitli ülkelerden getirilen ağaçlar, çalılar ve otsu canlıların da bulunduğu bahçe; şehir halkı için bir mesire alanı olmasının yanı sıra botanik ve ilgili diğer bilim dalları için de önemli bir araştırma ve eğitim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Hrışko Ulusal Botanik Bahçesi</span>

M.M. Hrışko Ulusal Botanik Bahçesi, Natsionalnyi botanichnyi üzgün im. MMHryshka), Kiev, Ukrayna'da yer alan bir botanik bahçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Mardakan Arboretumu</span>

Mardakan arboretumu, yarı kurak Abşeron Yarımadası'ndaki Mardakan ilçesinde yer almaktadır ve Bakü'ye 40 km uzaklıktadır. 1895-1920'lerde zamanının iş adamı ve petrol milyoneri Murtuza Muhtarov'un şahsi bahçesiydi. Şu anda, Arboretumun bir bölümü 24 hektardır. Arboretum, flora türlerinin sayısı ve yaşı açısından dünyanın en zengin koleksiyonları arasında listelenmiştir. Azerbaycan ve diğer birçok ülkeden 1.540 bitki türü ve cinsi içeren yaklaşık 1.800 tür ziyaretçilere tanıtılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">San Francisco Botanik Bahçesi</span>

Strybing Arboretum'daki San Francisco Botanik Bahçesi, San Francisco'nun Golden Gate Parkı'nda yer almaktadır. 55 dönümlük alanı, dünyanın dört bir yanından yaklaşık 9.000 farklı bitki türünü temsil etmektedir ve özellikle Orta Amerika, Güney Amerika ve Güneydoğu Asya'dan Manolya türleri, yüksek rakımlı palmiyeler, iğne yapraklılar ve bulut orman türlerine odaklanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Çin Botanik Bahçesi</span>

Çin Bilimler Akademisi'nin Güney Çin Botanik Bahçesi Çin'in güneyindeki Guangdong eyaleti, Guangzhou’daki büyük bir botanik bahçesi‘dir.

<span class="mw-page-title-main">Fatih Çeşmesi Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0090)

Fatih Çeşmesi Tabiat Parkı İstanbul ilinin Eyüpsultan ilçesinde bulunan bir tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bentler Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0053)

Bentler Tabiat Parkı, İstanbul ilinin Sarıyer ilçesinde bulunan bir tabiat parkıdır. Bentler, "barajlar" anlamına gelir.