İçeriğe atla

Arbıreşçe

Makale serilerinden
Arnavutlar
Ülkelerine göre
  • Yerli
  • Hırvatistan
  • İtalya
  • Karadağ
  • Kuzey Makedonya
  • Sırbistan
  • Yunanistan

Diaspora

  • Almanya
  • Amerika Birleşik Devletleri
  • Avustralya
  • Birleşik Krallık
  • Bulgaristan
  • Danimarka
  • Finlandiya
  • Günay Amerika
  • İspanya
  • İsveç
  • İsviçre
  • Mısır
  • Norveç
  • Romanya
  • Türkiye
  • Ukrayna
Kültür
Din
Diller ve lehçeler
Mongrassano'da bir Arbëresh ailesi (1940)

Arbıreşçe (Arnavutça: Arbërishtja), Arbreşçe veya Arbereşçe (Lengua Arbëresh), İtalya'nın güneydoğusunda ve Yunanistan'ın kuzeydoğusunda konuşulan bir Hint-Avrupa dilidir.Arnavutçanın lehçesi olan Arbreşçe, tıpkı Arnavutça gibi Latin alfabesiyle yazılır. Arnavutluk, Makedonya ve Kosova'da konuşulan Arnavutça ile Arbreşçe arasında küçük bir fark vardır: Arnavutluk, Kosova ve Makedonya'da konuşulan Arnavutça'da birçok Türkçe kelime bulunurken Arbreşçe ise çokça İtalyanca ve Yunanca kelime içerir.

Arbreşçe dili,Arnavutçaya yakın bir dil olmasına rağmen Arbreş dili, Arnavutça 'dan çok İtalyanca,Katalanca ve Fransızcaya benzemektedir. Arbreşçe'de sözcük ve gramer de Fransız etkisi net bir şekilde belirgindir ; ancak Arbreşçe dili'nde azımsanmayacak kadar Arnavutça sözcük de vardır.

Tanışma (Konushertimit)

TürkçeArnavutça (Arnavutluk, Kosova, Kuzey Makedonya)Arbreşçe (Yunanistan, İtalya)Arnavutça Telaffuz (Arnavutluk, Kosova, Kuzey Makedonya)Arbereşçe Tellaffuz (Yunanistan, İtalya)
MerhabaPërshëndetjeBonzhurPörşöndetyeBunjur
Hoş geldinizMirëseviniVini (Yunanistan)

Benvanu (İtalya)

MiröseviniVini
Adım...Emri im është...Il mua nome .... em eshtaEmri im öştEy mua numi .... em eşta
Tanıştığıma memnun oldumGëzohem që u njohëmMë konushertimitGözohem çö u nyohömMö kunuşertimit
Nasılsınız?Si jeni?KomastaSi yeniKomasta
İyiyimUnë jam mirëMë bonUn yam miröMö bun
İyi akşamlarMirëmbrëmaBonsvarMirömbrömabunsvar
HoşçakalLamtumirëArriveLamtumiröArrive
Ben bekarımJam beqar/beqareSanglaYam beçar/beçareSenla
NişanlıyımJam i/e fejuarAngagieYam i/e feyuarEngaji
EvliyimJam i/e martuarSposadoYam i/e martuarSpusado
Çocuk sahibiyimUnë kam fëmijëUn kam bambaUn kam fömiyöUn kam bamba

Arnavutça ve Arbreşçe'deki farklı olan bazı kelimeler:

TürkçeArnavutça

(Arnavutluk, Kosova, Kuzey Makedonya)

Arbreşçe (Yunanistan, İtalya)
AyMuajMezë
MartMarsMarxa
Teşekkür ederimFalënderimTë haristis
ArnavutlukShqipëriAlbanisë (Yunanistan)
Arbëria (İtalya)
Hoş geldinizMirëseviniVini
YüzQindÇinda
BeşPesëÇenkë
KadınFemraDonnë
KöyFshatiHora
BölgeQarkuProvinçë
YeniReNovo
İyi günlerMirë mëngjesBonzhur
İyi gecelerNatën e mirëBonsuar
ArnavutShqiptarArbër (İtalya)

Alban (Yunanistan)

ErkekMashkullSegnër

Bazı Arbreşçe sözcükler ve Arbreşçe telaffuzları

  • Mezë /Mez/,
  • Bonsuar /Bonsvar/,
  • Të Haristis/Taristis/,
  • Gjuha/Cua/,
  • Marxa/Martza/,
  • Segnër/Senyör/,
  • Ambulanca/Ambulansa/,
  • Ghiro/Ciro/,
  • Novo/Nuvo/,
  • Arbër/Arbör/,
  • Kalabrie/Kalabri/,
  • Shqipërie/Şipri/,
  • Albanisë/Albanis/,
  • Gjitha/Cifa/,
  • Europa/Örupa/,
  • Qytet/Çütet/,
  • Bashkia/Başkia/,
  • Bonzhur/Bonjur/,
  • Andrra/Ondra/,
  • Kassatë/Kassat/,
  • Milëfeujë/Milföy/,
  • Çenkë/Çank/,
  • Italie/İtali/,
  • Tiranë/Tiron (Arbreşçe)/Tiran (normal Arnavutça)/,
  • Arbëresh/Arbreş/,
  • Alban/Albon/,
  • Euro/Öro/,
  • Autostradë/Avtostrad/,
  • Apuljie /Apulyi/,
  • Enghigneur/encinyör/,
  • Donnë /donn/,
  • Provinçë/provinç/,
  • Lexon /Letzon/,
  • Greq /greç/.

İSTİSNA

Arbreşçe'deki Çenkë sözcüğü, Fransızcadaki Cinq sözcüğünden türediği için Çenk diye değil Çank diye okunur.

Arbreş dilinde rakamlar

  • 0 - Xero - /tzero/,
  • 1 - Gné - /nye/
  • 2 - Dy - /dü/
  • 3- Tra - /tra/
  • 4 - Katër - /Katör/
  • 5 - Çenkë - /Çank/
  • 6 - Sie - /Si/
  • 7 - Shtatë /Ştat/
  • 8- Viet /vit/
  • 9- Novu /nuvu/
  • 10-Diez /diz/
  • 20 - Dydiez/düdiz/,
  • 30 - Tras /tras/,
  • 40 - Katradiez/katradiz/,
  • 50 - Çenkantë/çankont/,
  • 60 - Siez /siz/,
  • 70-Shtatisë /ştatis/,
  • 80 - Shtatisit e Diez/ştatisit e diz/,
  • 90 - Novas/nuvas/,
  • 100 - Çinda/çinda/,
  • 200 - Dyçinda /düçinda/,
  • 300 - Traçinda /traçinda/,
  • 400 - Katraçinda/katraçinda/,
  • 500 - Çenkantëçinda /çankantöçinda/,
  • 600 - Siçinda /siçinda/,
  • 700 -Shtatiçinda /ştatiçinda/,
  • 800 - Vietaçinda/vitaçinda/,
  • 900 - Novaçinda /nuvaçinda/,
  • 1000 - Mijë /miy/,
  • 1.000.000 - Million /milyon/,
  • 1.000.000.000 - Milliard /milyar/.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Almanca</span> Batı Cermen dili

Almanca, Hint-Avrupa dil ailesine ait, ağırlıklı olarak Orta ve Batı Avrupa'da konuşulan bir Batı Cermen dili. Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden biri ve en çok konuşulanıdır. Özellikle Almanya, Avusturya, Lihtenştayn, Lüksemburg, İsviçre'nin büyük bölümü, İtalya'nın Güney Tirol bölümü, Belçika'nın doğu kantonları, Polonya ve Romanya'nın kimi bölgeleri ve Fransa'nın Alsas-Loren bölgesinde konuşulmaktadır. Dünyanın yaygın lisanlarından biridir. Almanca içinde Fransız kelime kökenli sözcükler taşır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk</span> Balkanlarda bir ülke

Arnavutluk, resmî adıyla Arnavutluk Cumhuriyeti, Balkanlar'da bir ülkedir. Komşuları kuzeyde Karadağ, kuzeydoğusunda Kosova, doğusunda Kuzey Makedonya ve güneyinde Yunanistan'dır. Ayrıca ülkenin batıda Adriyatik Denizi ve güneybatıda İyonya Denizi'ne kıyısı vardır. İyon Denizi ile Adriyatik Denizi arasındaki Otranto Boğazı'nın karşısındaki İtalya'ya uzaklığı 72 km'den (45 mil) daha azdır.

<span class="mw-page-title-main">Fince</span> Sondan eklemeli Finlandiyanın resmi dili

Fince (

<span class="mw-page-title-main">Katalanca</span> Latin dili

Katalanca, Hint-Avrupa dillerinin Latin koluna bağlı bir dildir. İspanya'nın bazı bölgelerinde ve Andorra'da resmî dildir. Katalanca konuşanların çoğu İspanya'da yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Rumence</span> Romanyanın resmî dili

Rumence, Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutlar</span> etnik grup

Arnavutlar veya Arnavudlar, ortak bir Arnavut soyunu, kültürünü, tarihini ve dilini paylaşan, Balkan Yarımadası'na özgü bir etnik gruptur. Çoğunlukla Arnavutluk, Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan'ın yanı sıra Hırvatistan, Yunanistan, İtalya ve Türkiye'de yaşıyorlar. Ayrıca Avrupa, Amerika ve Okyanusya'da yerleşik çeşitli topluluklardan oluşan büyük bir diaspora oluşturuyorlar.

<span class="mw-page-title-main">Prizren</span> Kosovada kent

Prizren, eskiden Pürzerrin, Kosova'nın güneybatısında bir şehir ve belediye merkezi.

<span class="mw-page-title-main">Dravid dilleri</span> yoğunlukla Güney Hindistanda ve Sri Lankada konuşulan 73 dil

Dravid dil ailesi, yoğunlukla Güney Hindistan'da ve Sri Lanka'da konuşulan 73 dili içerir. Pakistan, Nepal ve Bangladeş'teki bölgelerde, bunlardan daha az olarak da Afganistan ve İran'da konuşulur. Ayrıca, ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Malezya ve Singapur'da Dravid'li göçmenler tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Kosova</span> Güneydoğu Avrupada bir ülke

Kosova, resmî adıyla Kosova Cumhuriyeti, Balkanlar'da bulunan ve dünyada sınırlı tanınırlığa sahip denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Kuzeyde ve doğuda Sırbistan, güneyde Kuzey Makedonya ve Arnavutluk, batıda ise Karadağ ile komşudur. 1999'da Birleşmiş Milletler kontrolü altına alınan Kosova, 2008'de Sırbistan'dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti. Mart 2020 itibarıyla 97 ülke tarafından tanınmaktadır. Kosova'nın bağımsızlığını tanımayan Sırbistan, bölgeyi kendisine bağlı Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi olarak kabul etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şar Dağları</span> Doğu Balkan Yarımadasındaki dağ silsilesi

Şar Dağları. Kosova ile Kuzey Makedonya devletlerinin sınırları boyunca uzanan dağ silsilesidir.

Ulahça (veya Arumence, Makedo-Rumence ve Ulahçada limba armãneascã, armãneashti veya armãneashce; Yunanca: Βλάχικα Vlahika Balkanlar'da konuşulan doğu Romen dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Gruzinik</span>

Gruzinik, Gürcü Yahudileri tarafından konuşulan Kafkasya dilidir. Bu dil, Güney Kafkasya dil ailesine bağlı tek Yahudi dilidir. Gürcüce konuşan biri tarafından Gruzinik diline İbraniceden ve Aramiceden girmiş sözcükler dışındaki kelimeler rahatlıkla anlaşılır. Bu dilin 20.000'i Gürcistan'da ve 59.800'ü İsrail'de olmak üzere 80.000'e yakın kullanıcısı vardır. Birçok Yahudi dili gibi Gruzinik dilinin de kullanıcı sayısı her geçen gün azalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Arnavutluk</span> Katolik, Müslüman ve Ortodoks Arnavutların bağımsızlık ve birliğini savunan siyasi görüş

Büyük Arnavutluk, irredentist ve milliyetçi bir kavramdır, Arnavutların kendi ulusal vatanları olduklarının düşündükleri toprakları birleştirmeyi amaçlar. Arnavut nüfusunun bu bölgelerdeki günümüzdeki veya tarihsel varlığına ilişkin iddialara dayanmaktadır. Mevcut Arnavutluk'a ek olarak, terim komşu ülkelerdeki bölgelere ilişkin iddiaları içermektedir, alanlar arasında Kosova, Sırbistan'ın Preşova Vadisi, güney Karadağ'daki bölgeler, kuzeybatı Yunanistan, ve Kuzey Makedonya'nın bir batı kısmı yer alır.

Arbıreşler, bugün İtalya'nın güneydoğusunda ve Yunanistan'ın kuzeydoğusunda yaşayan Arnavutlara verilen genel ad. Arbreşlerin çoğu, göçmen olup genellikle Kosova ve Arnavutluk kökenlidir. Ayrıca Arbreşlerin %68'i Katolik, %32'si de Ortodoks'tur. İkisi İtalya'nın Sicilya adasında ve Puglia bölgesinde, diğerleri de Yunanistan'ın Yanya şehrinde olmak üzere Avrupa kıtasında altı Arbreş yerleşkesi bulunmaktadır. Arbıreşlerin çoğu İtalyanca, Yunanca ve Arnavutçaya çok benzeyen bir dil olan Arbreşçe konuşmaktadırlar. Dünyada yaşayan Arbreş nüfusu ise 20.000 civarıdır.

Arbreş Alfabesi, Arnavut Alfabesi'nin türevinden oluşturulmuştur. Arbreşçe,yazıldığı gibi okunur ve Arbreşçe,Latin Alfabesi ile yazılıp okunur.Arbreşçe,tarihte Fransızcadan da etkilendiği için Fransızcadan da alfabe almıştır. Arbreşçe'nin telaffuzu tıpkı normal Arnavutça telaffuzunda da olduğu gibi Fransızca etkisi barizdir.

Arnavutluk'un dış ilişkileri, ülkenin diğer hükûmet ve halklarla olan ilişkilerini ifade eder. Dış ilişkiler, başkent Tiran'da bulunan Avrupa ve Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla yürütülür. Mevcut bakan Ditmir Bushati'dir. Güneydoğu Avrupa'da bulunan ve Akdeniz'e kıyısı olan Arnavutluk, 28 Kasım 1912'de bağımsızlığını ilan ederek egemen bir devlet oldu. Tüm ülkelerle dostça ilişkiler kurmayı hedefleyerek tamamlayıcılık politikasını sürdürür. 1990'da komünizmin çöküşünden sonra dünya genelindeki diğer uluslarla iyi ilişkiler kurarak sorumluluklarını ve konumunu genişletti.

Arnavutluk giysileri, tüm Arnavutluk'ta ve Arnavutça konuşulan bölgelerde ve topluluklarda 200'den fazla farklı kıyafet çeşidini içerir. Arnavutluk'un kayıtlı giyim tarihi klasik zamanlara dayanıyor. Bu durum milleti İlirya dönemine kadar uzanan diğer Avrupa topluluklarından ayıran faktörlerden biridir.

Arnavutluk, nüfusun büyük çoğunluğunun aynı zamanda ülkenin resmi dili olan Arnavutça ile konuştuğu etnik olarak homojen bir ülkedir. İki ayrı lehçesi vardır: güneyde konuşulan Tosk ve kuzeyde konuşulan Geg. Ancak birçok Arnavut, Balkanlar'daki çok sayıda Arnavut diasporası ve Arnavut topluluklarının etkisiyle İtalyanca, Yunanca, Fransızca, Almanca ve İngilizceyi de yaygın olarak konuşmaktadır.

Çoğu Avrupa dili Hint-Avrupa dil ailesine üyedir. 2018'le birlikte 744 milyonluk toplam Avrupa nüfusunun %94'ü bir Hint-Avrupa dilini ana dili olarak konuşmaktadır. Her biri 200 milyon konuşanla Latin, Cermen ve Slav dilleri Avrupalıların %90'ını oluşturarak en büyük grubu oluşturmaktadır. Daha küçük Hint-Avrupa dillerine Helenik, Baltık, Arnavutça, Hint-Aryan ve Kelt dilleri örnek verilebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.