Aras - Turkipedia

Aras Nehri
Aras nehrinden görünüm İran-Azerbaycan (Nahçıvan) sınırı
Konum
Ülke(ler)	Türkiye Ermenistan İran Azerbaycan
Genel bilgiler
Kaynak	Bingöl Dağları
Ağız	Kura Nehri ile birleştikten sonra Hazar Denizi’ne dökülür.
Uzunluk	1.072 km (666 mil)

Aras Nehri (Azerice: Araz;Ermenice: Արաքս;Farsça: ارس;Kürtçe: Erez), Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde doğup, Kura Nehri ile birleşerek Hazar Denizi'de dökülen bir nehirdir.

Özellikler

Aras Nehri; Bingöl Dağları'nın Erzurum il sınırları içinde kalan kuzey yamaçlarından doğar. Tekman Yaylası'nın bütün sularını toplayan ırmak,^[1] Sakaltutan Dağları'nın doğusundaki havza içerisinde kuzey yönünde akar. Sakaltutan Dağları ile Topçu Dağı arasında kalan, derin ve sarp Mescitli Boğazı'nı geçtikten sonra Pasinler Ovası'na iner. Burada Yukarı Pasin Havzası'nın sularını toplayarak gelen Hasankale (Pasinler) Çayı'nı alır ve kuzeydoğu yönünde akarak il sınırları dışına çıkar.

Erzurum-Kars platosunun güneyindeki çöküntü alanlarında akarak Ermenistan sınırına ulaşır. Türkiye-Azerbaycan, Türkiye-Ermenistan ve Azerbaycan-İran sınırının bir bölümü oluşturduktan sonra Azerbaycan'da Kura Nehri'ne dökülen nehir. 1072 km uzunluğunda, 102 bin km² havza alanına sahip nehir Kafkaslar'ın en büyük nehirlerinden biridir. Nehrin 548 km'si Türkiye sınırları içerisindedir.

Aras Nehri'nin rejimi oldukça düzensizdir. Ocak ayında 42.2 m³/sn kadar olan debisi, Şubat ve Mart aylarında çok yavaş yükselmektedir. Gerek karların erimesi, gerekse ilkbahar yağışları nedeniyle Nisan ve Mayıs aylarında en yüksek değerine ulaşmaktadır. Haziran ayından itibaren yağışların azalmasıyla sürekli bir düşüşe geçen nehir debisi, Eylül ayında en düşük değerleri görür. Daha sonra sonbahar yağışlarının etkisiyle, Ekim ayı içerisinde yavaş bir artış göstermekte, Kasım ve Aralık aylarında ise yaklaşık olarak aynı seviyede kalmaktadır.^[2]

Tanım

Aras Nehri Türkiye'de Erzurum yakınlarında doğmaktadır. Iğdır Tuzluca Altınkaya mevziisinde Çıldır Gölü'nden doğup gelen Arpaçayı içine aldıktan sonra Türkiye-Ermenistan sınırı boyunca akmaktadır. 11 km'lik Azerbaycan-Türkiye koridorundan sonra Azerbaycan (Nahçıvan)-İran sınırını, Ermenistan-İran ve tekrar Azerbaycan-İran sınırını izlemektedir. Daha sonra nehir Azerbaycan'ın içlerine akarak Sabirabad şehri yakınlarında Kura Nehri'ne dökülmektedir.

İran-Nahcivan sınırında akarsu üzerine ortak işletilen Aras Barajı kurulmuştur. 2007 yılında da Cebrayıl rayonu Ermeni işgali altındayken Azerbaycan-İran sınırına Hudaferin barajı yapılmıştır. Baraj İkinci Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan kontrolüne geçmiştir.

Kollar

Nehre kuzeyden (sağdan) dökülen ana kollar şunlardır: Arpaçay, Zengmar, Sariso, Kotur, Hacılar, Kelibar, Ilgena, Dare ve Balha. Türkiye'de Gareso Nehri Aras'a soldan, Ermenistan'daki Akuriyan, Metsamor, Hrazdan, Azat, Vedi, Arpa, Vorotan, Vogci ve Megri ise sağdan dökülmektedir.

Haçın, Okçu, Bergüşad (Çavundur) ve Köndelen nehirleri Aras'ın Azerbaycan'daki kuzey kollarıdır.

Poldasht sınır bölgesinden geçen Aras Nehri.
Iğdır kenarından Aras Nehri.
Astranot Fotoğrafından Aras Nehri.
Culfa yakınlarından Aras Nehri

Ayrıca bakınız

Dünyanın en uzun nehirleri

Kaynakça

^ Tuncel, Metin (1991). "Aras". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 3. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 332-335. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2021.
^ Aksoy, Yasin; Savaş, Demet; Dursun, Sezen (2012). Iğdır İlinin Mekansal Analiz Raporu. Iğdır: Iğdır Çevre Ve Şehircilik İl Müdürlüğü. s. 35.

Wikimedia Commons'ta Aras ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Türkiye'deki akarsular listesi (Havzalarına göre)
Karadeniz	Sakarya (Ankara • Porsuk) • Filyos • Bartın • Kızılırmak (Delice • Devrez • Gökırmak • Meydan) • Terme • Yeşilırmak (Kelkit Çayı • Çekerek) • Harşit • Yağlıdere • Gelevara • Çoruh Nehri
Marmara	Biga • Gönen • Susurluk • Nilüfer Çayı
Ege	Meriç (Tunca • Ergene) • Karamenderes Nehri • Bakırçay Nehri • Gediz Nehri • Küçük Menderes Nehri • Büyük Menderes Nehri (Banaz • Akçay • Çine • Azmak Çayı
Akdeniz	Dalaman • Aksu • Manavgat • Köprüçay • Kaledran Çayı • Anamur Çayı • Sini Çayı • Göksu • Şeytanderesi • Limonlu Çayı • Alata Çayı • Tömük Çayı •Karacaoğlan Çayı • Tece Çayı • Mezitli Çayı • Efrenk Çayı • Deliçay • Berdan • Seyhan (Zamantı • Göksu) • Ceyhan • Asi
Basra Körfezi	Fırat (Murat • Karasu) • Dicle (Habur • Zap)
Hazar Denizi	Aras (Arpaçay) • Kura Nehri

İlgili Araştırma Makaleleri

Kızılırmak, eskiden Halis veya Alis, Sivas'ın İmranlı ilçesindeki Kızıldağ eteklerinden doğan ve Samsun'un Bafra ilçesinde Karadeniz'e dökülen bir nehir. 1.355 km. uzunluğu ile Türkiye'nin kendi sınırları içerisinde doğup kendi sınırları içinde denize dökülen en uzun akarsuyu olma özelliğini taşır. Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Çankırı, Çorum, Sinop ve Samsun illerinden geçen Kızılırmak, aralarında Delice Irmağı, Devrez ve Gökırmak gibi çok sayıda akarsu ve çayın sularını da toplayarak büyük bir kavis çizerek Bafra Burnu'ndan Karadeniz'e ulaşır.

Çoruh, Türkiye'nin kuzey-doğusundaki Erzurum ili sınırları içerisindeki Mescit Dağları'ndan doğan bir nehirdir. Kelkit-Çoruh Fayı boyunca Bayburt, İspir, Tortum, Yusufeli ve Artvin şehirlerinden akarak Gürcistan'a ulaşır ve buradan; yani Batum'un hemen güneyinden, Türkiye-Gürcistan sınırının birkaç kilometre kuzeyinden, Karadeniz'e dökülür.

Fırat, Güneybatı Asya'nın en uzun ırmağıdır.

Küçük Menderes, Ege yöresinde Bozdağlar'dan doğan bir nehirdir.

Sakarya Nehri Kızılırmak ve Fırat nehirlerinden sonra Türkiye'nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu'nun ise en büyük akarsuyudur. Nehir, ismini Yunan Mitolojisi'ndeki nehir tanrısı Sangarius'dan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dicle</span> Türkiyeden Iraka akan ırmak

Dicle ırmağı, Fırat ırmağı ile birlikte Mezopotamya'yı oluşturan iki büyük nehirden en doğuda olanıdır. Türkiye'de bulunan Elazığ ilinin Sivrice ilçesinden doğan nehir, Irak boyunca akar ve Fırat'la birleşerek Şattülarap'ta Basra körfezine dökülür.

Meriç Yunanistan ile Türkiye sınırının bir kısmını oluşturan, Bulgaristan'da doğarak Türkiye'ye giren ve Edirne üzerinde Ege Denizi'ne dökülen ırmaktır.

Karasu, aşağıdaki anlamlara gelebilir:

Kura, Türkiye'de Ardahan Göle dolaylarından başlar ve Gürcistan'dan geçerek Azerbaycan'ın Sabirabad şehrinde Aras Nehri ile birleşir ve Neftçala Rayonu'nda Hazar Denizi'ne dökülür.

Murat Nehri, eskiden Arsanias, Doğu Anadolu Bölgesi'nde Fırat ırmağının iki kolundan uzun olanı. Uzunluğu 722 km'dir.

Urmiye Gölü, İran'ın kuzeybatısında, Batı Azerbaycan Eyaleti ile Doğu Azerbaycan Eyaleti arasında bulunan tektonik oluşumlu tuz gölü.

Zap Suyu, Büyük Zap Suyu, Süryanice de Zovo 'eloyo/Zava 'Ellaya olarak da bilinir, Doğu Anadolu Bölgesi'nden doğup Türkiye sınırları dışında Dicle Nehri'ne ulaşan akarsu. Bazı yeni kaynak ve haritalarda Çığlı Suyu adıyla geçer. Türkiye sınırları içindeki uzunluğu 426 km'dir. Van Doğusu Dağlarından Mengene Dağı ve İran sınırı yakınındaki Haravil Dağı yamaçlarından inen suların birleşmesiyle oluşur. Başkale vadisinde geçerken aldığı bazı derelerle büyür.En büyük beslemesi Karasu(Avareş)Hakkâri-Van, Yüksekova(Gever)-Başkale(Elbak), Örmeta(Xirabe)-Kwunin(Yamaç) sırası ile il, ilçe ve köy sınırlarını belirler. Güneydoğudan gelen ve Yüksekova'nın sularını toplayan Nehil Çayını aldan önce Mendéni çayı ile buluşup sonra Hakkâri kentinin yakınından geçer. Toroslar'ın oldukça genişlemiş bir kesimini oluşturan Hakkâri Dağlarını çok dar ve derin boğazlarla yararak aşar.Çukurca'nın batısında Türkiye sınırları dışına çıkar. Irak topraklarında önce güneydoğu, sonra da güneybatı yönünde akar ve Musul'un 40 km kadar güneyinde Dicle Nehrine kavuşur.

Iğdır Ovası Iğdır ilinde bulunan Aras Nehri boyunca yer alan tektonik kökenli bir çöküntü ovasıdır.

İran, Güneybatı Asya'da, Umman Körfezi, Fars Körfezi, Hazar Denizi, Irak, Türkiye ve Pakistan arasında bir coğrafik konuma sahiptir. İran yeryüzündeki en dağlık ülkelerden biridir. Dağlar, üzerlerinde ana tarım ve yerleşim bölgelerinin yer aldığı çok sayıda dar havza veya platoyu çevrelemektedir.

Mavi Nil Etiyopya'da bulunan Tana Gölü kaynaklı nehir. Beyaz Nil ile birlikte Nil nehrini oluşturan en büyük iki koldan birisidir. Nehrin üst kesimleri Etiyopya'da pek çok kişi tarafından kutsal olarak kabul edilir ve bu nedenle bu nehre Abbay denilir. İncil Yaratılış 2'de belirtilen ve Cennet Bahçesinden dışarıya akan Gihon Nehri olduğuna inanılır.

Karayolu 12, İran'ın kuzeyinde yer alan ve Nahçıvan, Azerbaycan ve Ermenistan sınırları boyunca batı-doğu yönünde uzanan bir kara yoludur.

Arpaçay veya Ahuryan Türkiye-Ermenistan sınırını oluşturan, Çıldır Gölünden doğan, Aras nehrinin önemli kolu olan akarsu. Toplam 186 km uzunlukta ve 9.500 km² yağış havzasına sahiptir. Türkiye tarafında 5.437 km² büyüklüğündeki alanın sularını boşaltır. Karahan, Telek Suyu ve Kars Çayı önemli kollarıdır. Debisi 39.412 m³/sn'dir.

Pasinler Ovası, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum-Kars bölümünde yer alan tektonik ova. Kuzey ve güney Anadolu dağlarının, Doğu Anadolu'da birbirlerine en çok yaklaştıkları mevkide bulunur. Batıda, Erzurum Ovasından volkanik Deveboynu Eşiği ile ayrılır. Doğuda, Çobandede köprüsü yakınlarında Bingöl ve Hasankale çaylarının birleştiği yere kadar uzanır.

Van Gölü Kapalı Havzası, Doğu Anadolu Bölgesi'nin doğusunda, Van Gölü'ne sularını döken akarsuların oluşturduğu kapalı havza.

Sınıraşan sular, bir ülkeden doğan başka ülke ile sınır oluşturan veya başka ülkeye akan sınıraşan sulardır. Ülke sınırlarında doğup, yine sınırlar içinde sona eren akarsulara milli/ulusal akarsu denilmektedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.