Arami alfabesi - Turkipedia

Arami alfabesi
Tür	Ebced
Aile sistemi	Mısır hiyeroglifleri Proto Sinay yazısı Fenike alfabesi {{{isim}}}
Etkilenen alfabeler	İbrani alfabesi^[1] Nebati alfabesi^[1] →Arap alfabesi Süryani alfabesi →Soğut alfabesi →Eski Uygur alfabesi →Moğol alfabesi →Mançu alfabesi Palmira alfabesi^[1] Edessa alfabesi^[1] Hatra alfabesi^[1] Sâbiî alfabesi^[1] Elymais alfabesi^[1] Pehlevi alfabesi Kharoṣṭhī Brahmi alfabesi^[a]
ISO 15924	`rtl, Imperial Aramaic`
Yön	Sağdan sola
Unicode adı	Imperial Aramaic
Unicode aralığı	U+10840–U+1085F
Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA.

Arami alfabesi, Aramiler tarafından Fenike alfabesinden uyarlanmış ve MÖ 8. yüzyılda ayrı bir yazı haline gelmiş yazı sistemi. Aramice yazmak için kullanılan alfabe, Asur çivi yazısının yerine geçmiştir. Harflerin tümü ünsüz sesleri temsil etmiştir, ancak bu harflerin bazıları uzun ünlüleri belirtmek için de kullanılmıştır.

Arami alfabesi tarihsel olarak önemlidir, çünkü neredeyse tüm modern Orta Doğu yazı sistemleri ile Orta ve Güney Asya'daki çok sayıda yazı kökensel olarak bu sisteme dayanmaktadır. Bu öncelikle Aramca dilinin hem lingua franca olması, hem de Yeni Asur ve Yeni Babil İmparatorlukları ile halefi Ahameniş İmparatorluğu'nun resmi dili olmasından kaynaklanmaktadır.^[2]^[3] Modern kullanımdaki alfabeler arasında İbrani alfabesi, aynı harf envanteri ve çoğunlukla neredeyse aynı harf şekli ile MÖ 5. yüzyılda kullanılmış Arami alfabesiyle en yakın ilişkiyi taşır. Arami alfabesi, Nebati alfabesine ile daha sonraki Arap alfabesinin de atasıdır.

Arami alfabesinin aralarında yer aldığı, sadece ünsüz harfleri gösteren ve ünlü sesler için matres lectionis (ünsüz harflerin ünlü yerine kullanımı) veya ilave aksan işaretleri dışında başka harfler kullanmayan yazı sistemleri, ünlüleri daha sistematik olarak temsil eden Yunan alfabesi gibi alfabelerden ayırt edilmeleri için ebced olarak adlandırılır.

Harfler

İsim	Arami alfabesi		Atası olduğu alfabeler						IPA
İsim	Görsel	Unicode	Süryani	İbrani	Arap	Brahmi	Nebatî	Haroşti	IPA
Ālap		𐡀		א	ا				/ʔ/; /aː/, /eː/
Bēth		𐡁		ב	ب				/b/, /v/
Gāmal		𐡂		ג	ج				/ɡ/, /ɣ/
Dālath		𐡃		ד	د,ذ				/ð/, /d/
Hē		𐡄		ה	ه	?		?	/h/
Vav		𐡅		ו	و				/w/; /oː/, /uː/
Zain		𐡆		ז	ز	?		?	/z/
Ḥēth		𐡇		ח	ح،خ	?		?	/ħ/ /χ~x/
Ṭēth		𐡈		ט	ط،ظ				vurgulu /tˤ/
Yodh		𐡉		י	ي				/j/; /iː/, /eː/
Kāp		𐡊		כ ך	ك				/k/, /x/
Lāmadh		𐡋		ל	ل				/l/
Mem		𐡌		מ ם	م				/m/
Nun		𐡍		נ ן	ن				/n/
Semkath		𐡎		ס	n. v.				/s/
ʿĒ		𐡏		ע	ع، غ	?		?	/ʕ/
Pē		𐡐		פ ף	ف				/p/, /f/
Ṣādhē	,	𐡑		צ ץ	ص، ض				vurgulu /sˤ/
Qop		𐡒		ק	ق				/q/
Rēsh		𐡓		ר	ر				/r/
Shin		𐡔		ש	س، ش				/ʃ/
Tav		𐡕		ת	ت، ث				/t/, /θ/

Ayrıca bakınız

Süryani alfabesi

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Daniels, Peter T.; Bright, William, (Ed.) (1996). The World's Writing Systems. Oxford University Press, Inc. ss. 89. ISBN 978-0195079937.
^ Greenfield, J.C. (1985). "Aramaic in the Achaemenid Empire". Gershevitch, I. (Ed.). The Cambridge History of Iran: Volume 2. Cambridge University Press. ss. 709-710.
^ Frye, Richard N. (1992). "Assyria and Syria: Synonyms". Journal of Near Eastern Studies. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. And the ancient Assyrian empire, was the first real, empire in history. What do I mean, it had many different peoples included in the empire, all speaking Aramaic, and becoming what may be called, "Assyrian citizens." That was the first time in history, that we have this. For example, Elamite musicians, were brought to Nineveh, and they were 'made Assyrians' which means, that Assyria, was more than a small country, it was the empire, the whole Fertile Crescent.

İlgili Araştırma Makaleleri

Türk alfabesi, Türkçenin yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 1 Kasım 1928 tarihli ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli “Alphabet” kelimesinden Türkçeye geçen "alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alfa" ile "beta"nın okunuşundan gelir.

Asur İmparatorluğu, Asur Devleti veya Asurya, MÖ 2025 ile MÖ 612 yılları arasında var olmuş ve Sami halklardan oluşmuş bir Antik Çağ Mezopotamya imparatorluğuydu. Devlet ilk başta Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan Asur (Aššur) şehrinden oluşmuşken, Güney Mezopotamya ve Doğu ile olan ticari ilişkilerden yararlanarak gelişmiş ve toprakları genişleyerek bir imparatorluğa dönüşmüştür. Anadolu'daki en büyük ticaret kolonileri Kültepe'de (Kayseri) bulunmaktaydı. Başkentleri Ninova'ydı.

İbrani alfabesi, Sami dilleri grubuna bağlı ve İsrail'in resmî dili olan İbranicenin ve Aşkenaz Yahudilerinin konuştuğu bir Cermen dili olan Yidiş ile Sefarad Yahudilerinin dili olan Ladino gibi diğer Yahudi dillerinin yazımında kullanılan Arami alfabesi kökenli bir ünsüz alfabesi.

Aramca veya Aramice, Sâmî (Semitik) dil ailesinin Kuzeybatı grubundan bir dil. Suriye ülkesinin eski adı olan Aram sözcüğüne izafeten adlandırılmıştır.

Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hangıl</span> Korecenin yerel alfabesi

Hangıl ya da Hangul, Kore alfabesidir. Hangıl, Korecede "h-a-n-g-ı-l" [한글] harflerine tekabül eden Kore harfleriyle yazılır. 1443 yılında Çosôn Hanedanlığı'ndan (*) Kral Sejong tarafından oluşturulmuştur.

Yunan alfabesi, tarihî dönemden çağdaş döneme kadar çeşitli değişikliklerle aslen Yunancanın yazımında kullanılan alfabedir. Aslen Fenike alfabesinden türetilmiş ve ilk olarak MÖ 9. yüzyıl sonlarında ya da MÖ 8. yüzyıl başlarında kullanılmaya başlanmıştır. Latin ve Kiril alfabelerinin atasıdır. Günümüzde Yunanca yazmak dışında matematikte, temel bilim ve mühendislik bilimlerinde bilimsel gösterimler olarak kullanılır. Alfabe, yedisi ünlü, on dördü ünsüz, üçü ise birleşik yirmi dört harften oluşur:

Süryani alfabesi, MÖ 2. yüzyıldan itibaren Mardin'de Süryanice için kullanılan bir alfabedir. Bu yazı sistemi, Arami alfabesinden türeyen Sami ebcedlerden biri olup Fenike, İbrani ve Arap alfabesi ile bağlantılıdır.

Yazı sistemi, bir dildeki unsurları ve tarif edilebilir durumları temsil etmek için kullanılan bir çeşit semboller sistemidir.

Fenike alfabesi, tahminen MÖ 1200 yılında ortaya çıkmış, Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan birçok çağdaş alfabe Fenike alfabesinden türemiştir. Paleo-İbrani alfabesi, doğrudan Fenike yazı sisteminden gelmektedir. Modern Arap alfabesinin kökeni olan Arami alfabesi; Avrupa'da Yunan alfabesi, Yunan alfabesi üzerinden Kiril alfabesi ve Latin alfabesi, Fenike alfabesinden türemiş alfabelerdir. Fenikelilerden önce yazı, resimlerden oluşmaktaydı ve her kelimeye karşılık bir resim çizilirdi. Fenikeliler, her ses için bir sembol kullanarak bu sesleri birleştirip kelimeler oluşturdular. Bu sayede cümleler, artık resimlerin birleştirilmesiyle değil; seslerin birlikteliğini içerir kelimelerin birleştirilmesiyle kuruluyordu.

Brahmi alfabesi, ünlüleri ünsüz sembollerle ilişkilendirmek için bir aksan işaretleri sistemi kullanan bir abugidadır. Yazı sistemi, Maurya döneminden erken Gupta dönemine kadar yalnızca nispeten küçük evrimsel değişiklikler geçirdi ve MS 4. yüzyılda bile okuma yazma bilen bir kişinin Maurya yazıtlarını hala okuyabildiği düşünülmektedir. Bundan bir süre sonra, orijinal Brahmi yazısını okuma yeteneği kayboldu. En eski ve en iyi bilinen Brahmi yazıtları, kuzey-orta Hindistan'daki Asoka'nın MÖ 250-232'ye tarihlenen kayaya oyulmuş fermanlarıdır. Brahmi'nin deşifresi, 19. yüzyılın başlarında, Hindistan'daki Doğu Hindistan Şirketi yönetimi sırasında, özellikle Kalküta'daki Bengal Asya Topluluğu'nda, Avrupa'nın akademik ilgisinin odak noktası haline geldi. Brahmi, Cemiyetin sekreteri James Prinsep tarafından 1830'larda Cemiyetin dergisinde yayınlanan bir dizi bilimsel makalede deşifre edildi. Buluşları, diğerleri arasında Christian Lassen, Edwin Norris, H. H. Wilson ve Alexander Cunningham'ın epigrafik çalışmalarına dayanıyordu.

İbrani alfabesinin tarihi binyıllar öncesine dayanır.

Kutsal İbranice veya klasik İbranice, İbranicenin arkaik bir formu olup, Akdeniz ile Şeria Nehri arasında kalan Kenan toprakları denen bölgede Semitik Kenan dillerinden biriydi. Ahit İbranicesi MÖ yaklaşık 10. yüzyıldan, İkinci Tapınak döneminin sonu olan MS 70 yılına kadar kullanılmıştır. Ahit İbranicesi en nihayetinde gelişip Mişna İbranicesine dönüştü ve bu dil MS 2. yüzyıla kadar devam etti. Tanah, sessiz harf iskeletinin ve Orta Çağ'da kullanılmaya başlanan sesli harf sisteminin geçirdiği evrelerin belgesel kanıtıdır. Ayrıca, kuzeydeki İsrail Krallığı ile güneydeki Yehuda Krallığı'ndaki lehçe farklılıkları da göze çarpmaktadır.

Haçek, karon veya ters şapka işareti (ˇ), Latin alfabesi kullanan bazı dillerde bulunan bir ayırıcı imdir. Üzerine eklendiği harfin okunuşunu değiştirmek amacıyla kullanılır.

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.

Türk yazı sistemleri Türk dilinin bütün tarihî ve çağdaş dönemlerinde kullanılmış olan alfabeleridir. Türklerin en geniş ölçüde kullandığı yazı sistemleri Göktürk, Uygur, Arap, Kiril ve Latin alfabesidir. Türk dilinin tarihi sürecinde ticari, kültürel, dinî vb. sebeplerle bu dilin yazımında Göktürk, Mani, Soğut (Sogd), Uygur, Brahmi, Tibet, Süryani, İbrani, Grek, Arap, Kiril, Latin asıllı alfabeler Türk diline çeşitli düzeyde uyarlanmış varyantlarıyla kullanılmıştır.

Antik Güney Arap alfabesi, yaklaşık MÖ 9. yüzyılda Proto-Sinaitik yazıdan dallanmıştır. Eski Güney Arap dilleri Sabaic, Qatabanic, Hadramautic, Minaean ve Hasaitic ve D'mt'te kullanılan Etiyopya dili olan Ge'ez yazmak için kullanılmıştır. Bu dillerdeki bilinen en eski yazılar, yazıtlardır. Eritre'nin Kuzey Kızıldeniz Bölgesi'nde bulunmaktadır. Ayrıca, bu yazıtlar MÖ 9. yüzyıla aittir. Matres lectionis ile işaretlenmiş bu alfabede sesli harfler için harf bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sammuramat</span>

Sammuramat, Shammuramat veya Shamiram olarak da bilinen, Neo-Asur İmparatorluğu'nun güçlü bir kraliçesiydi. Kariyerine kral V. Şamşi-Adad'ın kraliçesi olarak başladı, oğlu III. Adad-nirari'nin saltanatı sırasında alışılmadık derecede önemli bir konuma ulaştı. Kocasının ölümünden sonra kraliçe statüsünü koruyan bilinen tek Asur kraliçesidir ve bir askeri sefere katılan ve hatta belki de öncülük eden bilinen tek antik Asur kadınıdır.

Arap alfabesinin, Fenike alfabesinden türeyen Arami-Nabatî varyasyonunun bir türevi olduğu ve diğerlerinin yanı sıra İbrani alfabesi ve Yunan alfabesinin de ortaya çıkmasına neden olduğu düşünülmektedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.