İçeriğe atla

Aral Karakum Çölü

Aral Karakum Çölü
Aral Karakum Çölü
Yerli adıАрал қарақұмы
Resmî adıАрал қарақұмы
Coğrafya
Ülke(ler)Kazakistan
KonumAral Karakum is located in Kazakhstan
Koordinatlar46°41′18″N 63°01′09″E / 46.6883°K 63.0192°D / 46.6883; 63.0192


Aral Karakum (Kazakça: Арал қарақұмы, Aral Karakumi; Rusça: Приара́льские Караку́мы, IPA: prʲɪjɐˈralʲskʲɪjə kərɐˈkumɨ), Kazakistan'da, Aral Denizi'nin kuzeydoğusunda yer alan bir çöldür.

Çöl alanının çoğu, Kızılorda Bölgesi'nin Aral ve Kazalı ilçelerinde yer almaktadır. Küçük bir kısım, Aktobe Bölgesi'nin güneydoğu ucunun ve Karaganda Bölgesi'nin güneybatı saçaklarının bir parçasıdır.[1][2]

Coğrafya

Çöl, güneyde Siri Derya nehri ile sınır komşusudur. 40.000 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır.[3][4]

Bölgedeki manzara oldukça düz olup, yüksekliği ortalama deniz seviyesinin üzerinde 55 ila 118 metre arasında değişmektedir. Kumullar yaklaşık 25 metre yüksekliğe ulaşabilirler. Bölge çok kurudur ve kurumuş nehir yatakları genellikle sadece ilkbaharda, kışın karlar eridiğinde su taşır. Yıllık yağış yaklaşık 120 milimetre'dir. Zhaksykylysh Gölü batı kesiminde yer almaktadır.[2]

İklim

Kış, değişen bulut örtüsü ve sık sis ile Kasım ortasından Mart ortasına kadar sürer. Gündüz ortalama sıcaklık

5-10 °C ve geceleri -25 °C civarında seyreder. Kaydedilen en düşük sıcaklık -42 °C olmuştur. Bununla birlikte kışın herhangi bir zamanda ılıman hava mümkündür. Yağışlar çoğunlukla kışın kar olarak düşer. Kar örtüsü genellikle 15 santimetre civarındadır ancak 30 santimetre civarına da ulaşabilir.

Yaz, mayıs ayından eylül ortasına kadar sürer. Gündüz sıcaklıkları normalde 30-35 °C aralığındadır ancak 43 °C kadar olan sıcaklıklar kaydedilmiştir. Geceleri sıcaklık 15-18 °C'ye düşer. Yaz aylarında genellikle kuru rüzgarlar ve toz fırtınaları olur.

Bitki örtüsü

Aral Karakum'da ot başta olmak üzere bir miktar bitki örtüsü vardır ve bu alan koyun otlatmak için kullanılmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ Google Earth
  2. ^ a b "L-41 Topographic Chart (in Russian)". 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2022. 
  3. ^ Turkistan. Notes Of A Journey In Russian Turkistan, Khokand, Bukhara, And Kuldja. Londra: Sampson Low, Marston, Searle, & Rivington. 1876. s. 26.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  4. ^ Turkistan. Notes Of A Journey In Russian Turkistan, Khokand, Bukhara, And Kuldja. Londra: Sampson Low, Marston, Searle, & Rivington. 1876. s. 13.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çöl</span> Çok az yağışın gerçekleştiği arazi alanı

Çöl, Yerküre'de yer alan ana biyom tiplerinden birisidir. Çöl, yıllık 250 mm'den az yağış alan bölgeler için kullanılan bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Arktika</span>

Arktika, Kuzey Kutup Dairesi’nin üstünde kalan bölge olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Akdeniz iklimi</span> iklim çeşidi

Akdeniz iklimi, yaz sıcaklığı güneşışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır. En sıcak ay ortalaması 26-28 °C, en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C dir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın düşer. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu iklimde görülür.

<span class="mw-page-title-main">Kar</span> bir yağış çeşidi

Kar, beyaz, parlak, çoğunlukla altıgen şekilli, buz kristallerinden oluşan bir yağış çeşididir. Buz kristalleri 0 °C altında su buharının yoğunlaşması ile oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Arap Yarımadası</span> Asyanın güneybatısında yer alan bir yarımada

Arap Yarımadası ya da Arabistan, Asya'nın güneybatısı ve Afrika'nın kuzeydoğusunda yer alan yarımada. Büyük bölümü çöl olan yarımada, içerdiği petrol ve doğalgaz kaynakları nedeniyle Orta Doğu'nun jeopolitik açıdan önemli bir bölgesidir. Bölgede nüfusun büyük bölümü Arap ve Müslüman kökenlidir. Ayrıca yarımada, İslam dininin ortaya çıktığı yerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak kuşak iklimleri</span>

Sıcak iklim tipleri ve özellikleri, bulunan bölgedeki yıllık sıcaklık ortalaması 20°yi bulan iklim türleridir. Yani dünya geneline baktığımızda ekvator çizgisi ile 30° enlem arasında görülen iklim tipleri, sıcak iklim tipleridir.

<span class="mw-page-title-main">Çöl iklimi</span> İklim çeşidi

Çöl iklimi veya kurak iklim, bitki örtüsü çalı ve kurakçıl otlar olan, çok az yağış alan ve kutup iklimi olarak sınıflandırılacak kriterleri karşılamayan bir iklimdir.

<span class="mw-page-title-main">Ilıman kuşak iklimleri</span> Iklim türü

Ilıman kuşak iklimi, tropikal bölgeler ile tundralar arasında kalan bölümde görülen iklim çeşididir. İklim özelliklerinin çeşitliği ve aşırı sıcak veya soğuk olmayışı en önemli özelliğidir. Dünya'nın yüzde 15'ini oluşturan bu kuşakta toplam nüfusun %48'i yaşar. Ekonomik ve teknolojik açıdan en güçlü ülkeler bu kuşak üzerinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Soğuk iklimler</span>

Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibirya, 12.800.000 km²'lik yüzölçümüyle Rusya'nın yüzde 60'tan fazlasını kaplar. Batıda Ural Dağları'ndan doğuda Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Kuzeyinde Arktik Okyanusu vardır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan doğuya doğru, Kazakistan, Moğolistan ve Çin yer alır. Sibirya'nın nüfusu yaklaşık 40 milyondur.

<span class="mw-page-title-main">Kış</span>

Kış, Dünya'nın kutup bölgeleri ile Ilıman kuşak bölgelerinde yılın en soğuk mevsimidir. Çoğunlukla tropikal kuşakta oluşmaz. Her yıl, sonbahardan sonra ve ilkbahardan önce gelir. Kış, Dünya'nın eksen eğikliği sebebiyle her bir yarım küresinin Güneş'ten uzaklaşması sayesinde oluşur. Çeşitli kültürler, farklı tarihleri kışın başlangıcı olarak tanımlar ve bazıları hava durumuna dayalı bir tanım kullanırlar. Kuzey yarımkürede kışken, Güney yarımkürede yazdır ya da tam tersidir. Çoğu bölgede, kış dondurucu soğuklar ve karla ilişkilendirilir. Kış gündönümü anı, Güneş'in Kuzey veya Güney Kutbu'na göre yüksekliğinin en negatif değerinde olduğu andır. Bu durumun görüldüğü gün, en kısa gündüzü ve en uzun gecesi olan gündür ve kış gündönümünden sonraki günlerde, geceler kısalır ve gündüzler uzar. Kutup bölgelerinin dışındaki en erken gün batımı ve en geç gün doğumu tarihleri, kış gündönümü tarihinden farklıdır ve bunlar, yıl boyunca Dünya'nın eliptik yörüngesinin neden olduğu, güneş günündeki değişiklik nedeniyle enlemlere bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karasal iklim</span> Iklim türü

Karasal iklim ya da kara iklimi, deniz etkisinden uzak yerlerde görülen bir iklimdir. Kışlar soğuk ve karlı geçer, yazlar ise genellikle sıcak ve kuraktır.

<span class="mw-page-title-main">Karakum Çölü</span>

Karakum Çölü Orta Asya'da yer alan bir çöl.

<span class="mw-page-title-main">Yağış</span> havadaki su buğusunun yoğunlaşma sonunda sıvı ya da katı durumda yere düşmesi

Yağış, hava kütlelerinin soğuk bir hava tabakası ile karşılaşarak, soğuk bir yerden geçerek ya da yükselerek soğuması sonucunda içerisindeki su buharının yoğuşarak sıvı veya katı halde yeryüzüne inmesi olayıdır. Plüvyometre adı verilen bir âletle ölçülür. Yıllık yağış miktarı mm, cm ve m olarak, günlük yağış miktarı ise kg/m² ile ifade edilir. Yıllık toplam yağış miktarının bir alanda oluşturduğu yükseklik baz alındığı için uzunluk birimleriyle ifade edilir. Birçok farklı formda meydana gelebilir, bunlar yağmur, kar, graupel, dolu ve sulusepkendir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye iklimi</span>

Türkiye, iklim kuşaklarından ılıman kuşak ile subtropikal kuşak arasında yer alır. Türkiye'nin coğrafî konumu ve yer şekilleri sonucunda iklimi, farklı özellikte iklim tiplerinin oluşmasına yol açmıştır. Kıyı bölgelerinde denizlerin etkisiyle daha ılıman iklim özellikleri görülür. Dağların yüksekliği ve uzanışı deniz etkilerinin iç kesimlere ulaşmasını engeller. Bu nedenle iç kesimlerinde karasal iklim özellikleri görülür.

Mangışlak Yarımadası Kazakistan'nın güneybatısında, Hazar denizi'nin doğu kıyısında bir bölgedir. Bu bölge Kazakistanın Mangistav Eyaleti'nin sınırları içinde, en büyük şehri Aktau, 1992 yilina kadar Shevchenko 'dır. Kara-Tau (Kara-Dağ) sıradağları hariç, Yarımada deniz seviyesinin altındadır; Batyr havzası ortalama 130 metre deniz seviyesinden altındadır. Yarımadada Ham petrol, Doğalgaz, Mangan ve Kömür madenleri bulunur. Çöl iklimi olan yarımadada bitki örtüsü azdır, bu yüzden çok sayıda küçük ve büyük baş hayvancılığa elverişli değildir.

<span class="mw-page-title-main">Muson iklimi</span>

Muson iklimi, tropikal iklim özellikleri taşıyan Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya'da etkilidir. Görkemli yağmur bulutları, aralıksız yağış ve güçlü rüzgârları başta gelen özelliğidir. En yağışlı iklim tipidir dolayısı ile sık sık sel felaketi görünür.

Kutup iklimi, Dünya'nın sürekli olarak karlar ve buzlarla kaplı olan kutup bölgelerinde görülen iklim tipidir. Kuzey Kutbu çevresinde, Grönland Adası'nın iç kısımlarında ve Antarktika'da etkilidir.

<span class="mw-page-title-main">Yedisu bölgesi</span>

Yedisu bölgesi, Orta Asya'da günümüzde Kazakistan'nın güney-doğu parçası olan bir bölgedir. İsmini, İli, Karatal, Bien, Aksu, Lepsi, Baskan ve Sarkand gibi yedi ana nehirlerden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Victoria Çölü</span>

Büyük Victoria Çölü, Güney Avustralya ve Batı Avustralya'da yer alan ve seyrek nüfusa sahip bir çöldür.

Üstyurt, Orta Asya'nın batısında, Kazakistan'ın güneyinde, Türkmenistan ve Özbekistan'ın kuzeyinde aynı adı taşıyan platoda yer almaktadır. Kuzeyden Mangışlak yarımadası, batıdan Karaboğazgöl Körfezi, doğudan Aral Denizi ve Amu Derya Nehri ile çevrilidir.