İçeriğe atla

Arabahmet

Arabahmet
Άραπ Άχμετ, Arabahmet
Surlar boyunca Zehra Caddesi
Ülke Kıbrıs Cumhuriyeti
 • KazaLefkoşa kazası
 • BelediyeLefkoşa Türk Belediyesi
Nüfus
 (2011)
 • Toplam3.550

Arabahmet, Kıbrıs'ın başkenti Lefkoşa'da mahalle. Mahalle ve mahallede bulunan Arabahmet Camii adını Lefkoşa'nın Osmanlı İmparatorluğu'nca ele geçirilmesinde komutanlık yapan Arap Ahmed Paşa'dan alır.[1] Surlariçi'nde yer alan tarihî Arabahmet mahallesinin 2011 itibarıyla nüfusu 561'dir.[2] Mahallenin neredeyse tamamı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti fiili kontrolü altındadır, küçük bir kısmıysa Kıbrıs Cumhuriyeti'nin egemenliğindedir. Tarihsel olarak günümüzde Köşklüçiftlik mahallesinin dahil olduğu surların dışındaki bir bölge de Arabahmet'in parçası kabul edilmekteydi. Köşklüçiftlik mahallesi Lefkoşa Türk Belediyesi bünyesinde Arabahmet'ten idari olarak ayrılmıştır. Bununla beraber Kıbrıs Cumhuriyeti'nin idari yapılanmasına göre surların dışındaki bu bölgeler hâlen Arabahmet'in parçasıdır. Güneyde Kıbrıs Cumhuriyeti egemenliği altında kalan kısımlar, surların dışında 50 kişinin ikamet ettiği, bir kısmı Yeşil Hat'ta kalan, Ledra Palace oteli çevresindeki küçük bir bölgedir. Bahsi geçen tüm bu bölgelerin 2011 itibarıyla toplam nüfusu 3.550'dir.[3][4][5]

1946 nüfus sayımında mahallenin nüfusu 2.550 olarak kaydedilmişti. Bunun 576'sı Rum, 846'sı Türk ve 1.195'i çoğunlukla Ermeniler ve az sayıda Latin'den oluşmak üzere "diğerleri"ydi.[6] Lefkoşa'da Ermenilerin yoğunlukla ikamet ettiği bir bölgeydi.[7]

Mimarisi







Bölgedeki yapıların kat yüksekliklerini gösteren grafik[8]

  Tek katlı (%26.4)
  İki katlı (%67)
  Üç katlı (%6.6)

Mahalle, Arabahmet Camii'nden başlayıp ana aksı olan Şht. Salahi Şevket Sokak (eski adıyla "Victoria Street") boyunca ilerleyen, bu aks üzerinde birbirine bağlanan paralel dar sokaklarla Katolik Kilisesi'ne ve devamında Baf Kapısı'na varan bölgeyi tanımlar.[9] Dar yollar, meydanlar, meyve bahçeleri, birbirine yapışık düz çatılı ve içe dönük avlulu evlerin Lefkoşa'daki varlığı Lüzinyan Dönemi'ne (1192-1489) dayanır.[10] Bu dönemde binalar gotik stilinde inşa edilmiş olup bu döneme ait evlerden örnekler Arabahmet Bölgesi'nde yer almaktadır.[10] Tuncer Bağışkan'a göre Arabahmet'teki "çoğu evin" alt kısmı Lüzinyan, üst kısmı Osmanlı dönemine aittir.[11] Bu dönemin binalarında yerel malzeme sarı taş kullanılmış ve konutların avluları yaşamın geçtiği ana mekanlar olarak kurgulanmıştır.[10] Venedik Dönemi'nde (1489-1571) yollar daha uzun ve geniş bir yapıya sahip olmaya başlarken, sokak dokusu ve meydanlar kültürel yapısını korumaya devam etmiştir ve genel olarak dönemin yapıları tek katlı taş binalardan oluşmaktadır.[10] Osmanlı Dönemi'nde (1571-1878) bölgede iyi durumda olan yapıların korunduğu ve korunan binaların üstüne dönemin evlerinin inşa edildiği bilinmektedir.[12] Bitişik evlerin inşa edildiği bu dönemde inşa edilen Türk evlerinin plan oluşumunda harem-selamlık mekanlarının ayrışması gözlenmektedir. Harem ile selamlık arasında "sofa-geçiş aksı" bulunmaktadır.[12] Yapının içe dönük bir şekilde kurgulanması doğrudan iç avlu duvarlarında sağır ve göz hizasından yüksek duvar oluşumunu, pencerelerin ise bölmeli ve oran olarak normal standartlardan küçük tasarlanmasını beraberinde getirmiştir.[12] Üst katlarda ise cumbalarla konutun sokak ile ilişkisi sağlanmıştır.[12] Britanya Dönemi'nde (1878-1960) bina cephelerinde balkon, kapı girişlerinde verandalar yapılmış ve binalarda yerel malzeme olarak sarı taş kullanılmaya devam edilmiştir.[13] Köşeleri yuvarlak tasarlanmış binalar, pencere motiflerinde görülen eğrisel çizgiler ve cephelerdeki süs ve bezemeler bu dönemin mimarisine kimlik kazandıran niteliklerdir.[13] 1960 yılında başlayan Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla, bu dönemde yaşanan 1974 eşiği ile Kıbrıs ikiye bölünen bir toplum ve kent yapısına sahne olmuştur.[13] Arabahmet Mahallesi bölünmeden sonra geçmişte sahip olduğu önemi yitirmiştir.[14] Ermenilerin çıkan olaylar sebebiyle bölgeden ayrılması ve yerlerine göçmen Türklerin yerleşmesiyle mahallenin çehresi değişmiştir.[14]

Göç

1954 yılına kadar yoğunluklu olarak mülk sahiplerinin yaşadığı Arabahmet, özellikle 1963-1965 yılları arasında büyük bir değişime sahne olmuştur.[15] Bölgede yaşayan sakinlerin bölgeyi terk etmesi ile büyük göçler yaşanmasıyla azalan nüfusun tekrar kazandırılması ve böylelikle bölgenin yeniden canlandırılması adına bölgeye Türkiye'den göçmen grupları yerleştirilmiştir.[15]

Rehabilitasyon

Yönetim, 1984 yılında Lefkoşa imar projesi kapsamında Arabahmet Rehabilitasyon Projesi'ni oluşturmuştur.[16] Finansal desteği UNDP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) ve USIAD (Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Ajansı) tarafından sağlanan proje UNOPS (Birleşmiş Milletler Proje Hizmetleri Ofisi) tarafından uygulanmıştır.[17] Projenin diğer ayağı, Güney Kıbrıs'taki Chrysaliniotissa Bölgesi'ni kapsamıştır.[16] Arabahmet Rehabilitasyon Projesi'nin hedefleri şunlar olmuştur:[17]

  1. Beş yılda beş milyon dolarlık bir yatırımın sağlanması
  2. Restorasyon çalışmaları ile birlikte bölgelerin kaybettiği tarihi ve kültürel değerin yeniden kazandırılması
  3. Özellikle mal sahipleri, yerel kullanıcılar ve genç nüfusun bölgelere yeniden yönlendirilmesi

Arabahmet üzerine geliştirilen stratejiler sonucunda bölgede hedeflenen canlanmanın ve sürdürülebilir gelişmenin sağlanamaması yönetimi 2002 yılında bölgedeki sosyal ve ekonomik boyutu araştırmaya yönlendirmiştir.[18] Bu doğrultuda Arabahmet iyileştirme çalışmalarını yürüten ekip, sosyal araştırma ve anket çalışmaları yapmaya başlamış ve bu çalışmaları planlı bir şekilde takip edebilmek ve yürütebilmek için 2004 yılında Arabahmet Geliştirme Şirketi kurulmuştur.[18] Ancak bu şirketin kurulmasından sonra değişen politik güç yönetim stratejilerini değiştirmiş, kurulan şirket misyonunu ve işlevini kaybetmiştir.[18] 2013 yılında değişen yönetim ve stratejiler doğrultusunda Arabahmet Geliştirme Şirketi politikasının yeniden harekete geçirileceği belirtilmiştir.[19]

Kaynakça

  1. ^ "A description of the historic monuments of Cyprus. Studies in the archaeology and architecture of the island" by George Jeffery, Nicosia 1918
  2. ^ "Tablo 3. İlçe, Bucak, Belediye, Mahalle ve Cinsiyete göre sürekli ikamet eden nüfus, 2011". TRNC State Planning Organization. 4 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2015. 
  3. ^ Mahallas,Nicosia Turkish Municipality "Archived copy". 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2013.  retrieved Oct 2013
  4. ^ "Quarters of Nicosia" Prepared and published by the Dept. of Lands and Surveys, Cyprus, 1985, Revised 1997. Series DLS30. Scale 1:7500
  5. ^ "Census of Cyprus 2011". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017. 
  6. ^ Census of Cyprus, 1946
  7. ^ Gürkan, Haşmet Muzaffer. Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa (3. bas.). Galeri Kültür. ss. 117-8. ISBN 9963660037. 
  8. ^ Berkay 2014, s. 46.
  9. ^ Sav, Sedef (2017), Bir Yeniden Kullanım Önerisi Olarak Lefkoşa Kent Müzesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, s. 84 
  10. ^ a b c d Berkay, Erman (2014), Tarihi Kent Alanlarında Sürdürülebilir Gelişmeye Yönelik Bir Model Önerisi: Lefkoşa, Arabahmet Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi, s. 39 
  11. ^ Bağışkan, Tuncer (4 Temmuz 2013). "Lefkoşa Arabahmet Mahallesi". Yenidüzen. 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020. 
  12. ^ a b c d Berkay 2014, s. 40.
  13. ^ a b c Berkay 2014, s. 41.
  14. ^ a b Sav 2017, s. 86.
  15. ^ a b Berkay 2014, s. 60.
  16. ^ a b Berkay 2014, s. 61.
  17. ^ a b Berkay 2014, s. 62.
  18. ^ a b c Berkay 2014, s. 68.
  19. ^ Berkay 2014, s. 94.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyetinin başkenti

Lefkoşa, Kıbrıs adasının ortasında yer alan, Kıbrıs Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti. Kıbrıs'ın en kalabalık kenti ve en önemli kültür, sanayi, ticaret ve ulaşım merkezidir. Lefkoşa, 35°10' kuzey, 33°21' doğuda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Selimiye Camii (Lefkoşa)</span>

Selimiye Camii, tarihsel ismiyle Ayasofya Camii veya Ayasofya Katedrali, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde bulunan cami ve eski Katolik katedralidir. Kentin ana camisidir. Selimiye Camii, Kıbrıs'taki hayatta kalan en büyük ve en eski Gotik kiliseye ev sahipliği yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kilisesi (Lefkoşa)</span>

Ermeni Apostolik Kilisesi, Lefkoşa'da, Ermeni Apostolik Kilisesi'ne inanların kullandığı bir kilise. Şehrin kuzey kesiminde kalmıştır. Arabahmet mahallesinde, Şehit Salahi Şevket Sokağı veya eski adıyla Victoria Sokağı'ndadır.

<span class="mw-page-title-main">Lüzinyan Sarayı (Lefkoşa)</span>

Lüzinyan Sarayı, Lüzinyanların Lefkoşa'da yaptıkları bir saray. Bu saraylar Lüzinyanlar söneminde "dük" veya "vali"nin ikâmetgâhıydı ve Lüzinyanların Lefkoşa'da yaptığı üçüncü saraydı. İkinci Lüzinyan Sarayı yağmalanmadan önce adanın emniyet müdürü Sir Hugh de la Baume'un eviydi. 1427 yılında Lüzinyan kraliyet sarayı haline geldi. 1489 yılında Venediklilerin eline geçti. Venedikliler sarayı vali sarayı olarak kullandı ve "Palazzo del Governo" olarak adlandırdı. 1570'te Osmanlı valilerinin konağı olarak kullanılmaya başlandı. 1878'de ada Britanya hakimiyetie girdi ve saray yine resmî hizmet veren bir bina olarak kullanılmaya devam etti. 1904 yılında fazla zayıf olduğu ve harap bir halde olduğu gerekçesiyle yıkılarak yerine günümüzdeki Lefkoşa Mahkemeleri inşa edildi.

<span class="mw-page-title-main">İnönü, Mağusa</span>

Inönü veya Sinde, Kıbrıs'ta köy. Mesarya Ovası'nda bulunan köy, fiilî olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Gazimağusa ilçesine bağlı bir belediye statüsündedir.

<span class="mw-page-title-main">Sarayönü Camii</span> Kuzey Lefkoşada yer alan bir cami

Sarayönü Camii, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir camidir. Mevcut cami 1902 yılında tamamlanmış olup, daha önce aynı yerde bulunan bina kiliseden camiye çevrilmişti. Tarihsel olarak Lefkoşa'nın idari merkezi niteliğindeki Sarayönü Meydanı'nda yer almış olan caminin meydanla bağlantısı 1960'larda kesildi.

Köşklüçiftlik, Kuzey Lefkoşa'da Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yönetiminde olan bir mahalle. 2011 yılındaki nüfus sayımına göre burada yaşayan kişi sayısı 2939'dur.

<span class="mw-page-title-main">Bedesten (Lefkoşa)</span>

Bedesten, Lefkoşa'nın kuzeyinde, Selimiye Camii'nin hemen yanında yer alan tarihi bir yapıdır. Yapının bin yıldan uzun bir geçmişi vardır. Aslen 6. yüzyıl civarında arazisine bir kilise yapılmış, bunun yerine daha büyük bir kilise olarak günümüzdeki Bedesten binası 12.-16. yüzyıllar arasında inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde bedesten olarak kullanılmaya başlanmıştır. Şu anda kültür merkezi olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kadı Menteş Konağı</span>

Kadı Menteş Konağı, Kuzey Lefkoşa'nın Selimiye semtinde mahallesinde bir konaktır. Selimiye Meydanı ve İdadi Sokağı'nın kesiştiği noktada yer almaktadır ve günümüzde Kıbrıs Türk Belediyeler Birliği'nin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Lüzinyan Evi</span> Kuzey Lefkoşada bir konak

Lüzinyan Evi, Kuzey Lefkoşa'da Yenicami Sokak'ta yer alan tarihî konaktır. İki katlı bina, Lüzinyan dönemi Gotik mimarisi ve Osmanlı mimarisi tarzlarını yansıtıyor.

<span class="mw-page-title-main">Bandabuliya (Lefkoşa)</span> Kuzey Lefkoşada bir sebze çarşısı

Bandabuliya, bir diğer adıyla Belediye Çarşısı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti Lefkoşa'da kurulan ilk kapalı sebze çarşısıdır. Mevcut binanın yapılmasından önce açık bir pazar alanı olarak Bandabuliya'nın tarihi Lüzinyanlar dönemine kadar gitmektedir. Bandabuliya'da ticaret için dükkânlar ve tezgahlar bulunurdu. Ayrıca, konaklama için odalar da bulunurdu. Bu odalarda, dükkân ve tezgah sahipleri konaklardı. İlk inşa edildiğinde üstü tamamen açık olan çarşı 1932'de Arasta'nın ucuna bugün olduğu şekli ile kurulmuştur. Günümüzde Kıbrıs'a özgü yiyecek, içecek, baharat, sebze ve meyvelerin satıldığı tarihi bir mekandır. Ayrıca, Bandabuliya'da kafe, lokanta, kulüp ve eğlence mekanı olarak kullanılan dükkânlar yer almıştır.

Akkavuk Mescidi, Lefkoşa'nın kuzeyinde, Akkavuk mahallesinde yer alan bir mescittir.

<span class="mw-page-title-main">Derviş Paşa Konağı</span> Lefkoşada konak ve müze

Derviş Paşa Konağı, Lefkoşa'nın Arabahmet Mahallesi'ndeki tarihi bir konak ve etnografya müzesidir. Günümüzde Kuzey Lefkoşa'da yer alan konak, Beliğ Paşa Caddesi üzerinde bulunmaktadır ve iki katlıdır. Kıbrıs'taki Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Yeni Cami, Lefkoşa, KKTC'de yer alan bir mahalle, pariş, semt ya da bölgedir ve adını merkezinde yer alan camiden alır. Yunancada Γενί Τζαμί olarak da bilinen alan Türkçede "yeni cami" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Haydarpaşa Camii</span>

Haydarpaşa Camii veya eskiden Azize Katerina Kilisesi, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir camidir. Kirlizade Sokağı'nda yer almaktadır. Lefkoşa'daki eski Frenk (Latin) katedrali olan Ayasofya'dan sonra en önemli Gotik yapıdır. Harry Charles Luke tarafından adadaki en güzel Gotik yapı örneklerinden birisi olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Arabahmet Camii</span> camii

Arabahmet Camii, diğer isimleriyle Arap Ahmed Paşa Camii veya Ahmed Paşa Camii, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir camidir. Arabahmet Mahallesi'nde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Arabahmet Kültür ve Sanat Evi</span>

Arabahmet Kültür ve Sanat Evi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti Kuzey Lefkoşa'nın Surlariçi bölgesinde yer alan kültür ve sanat evidir. Girne Amerikan Üniversitesi (GAÜ) Kültürel Miras Yönetimi'nin projelendirip restore ettiği tarihi bina bünyesinde tiyatro salonu, sergi salonu, sanat kütüphanesi, oyuncak müzesi ve atölye merkezi bulunmaktadır. Haziran 2014 tarihinde açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Cami (Lefkoşa)</span> Kuzey Lefkoşada yer alan bir cami

Yeni Cami, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir camidir. İçinde bulunduğu Yenicami Mahallesi'ne adını verir. Mevcut cami 1898-1899 yılında tamamlanmış olup, yanında bulunan ve günümüze kalıntıları ulaşan eski cami ise kiliseden çevrilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Haydarpaşa, Lefkoşa</span> Lefkoşa mahallesi

Haydarpaşa Lefkoşa'da bir mahalle. İsmini Lefkoşa'nın Osmanlı fethi sırasında Osmanlı ordusunu yöneten 12 generalden biri olduğu söylenen Haydar Paşa'dan alır. Aynı adda bir cami de vardır. Her general bu fetih sırasında başka bir mahalleye gönderilmişti. Daha sonradan, bu mahalleler isimlerini oraya gönderilen generalin isminden aldı.

<span class="mw-page-title-main">İplik Pazarı</span>

İplik Pazarı, tarihsel ismiyle İplik Pazarı-Korkut Efendi, Lefkoşa Surlariçi'nde bir mahalle. Şehrin kuzey kesiminde yer alır.