İçeriğe atla

Ara söz (edebiyat)

Ara söz, bir cümlenin kuruluşunda açıklayıcı olarak kullanılan, kaldırıldığında cümlenin anlamını bozmayan, iki virgül ya da iki kısa çizgi arasına konulan kısımdır. Cümle biçiminde olduğu durumlarda ara cümle adını alır.[1]

Örnekler:

Annem, hiç unutmam, bana o serçeyi peçeteyle tutturdu.

O mahalle -çocukluğumun geçtiği yer- çok büyük bir yerdi.

Ayşe, gözlükleri çok yakışırdı, o kadar cana yakındı ki hiç anlatamam.

Bir teyze -nur yüzlü, haliyle yaşlanmış biriydi- elimden tutarak burkulan bileğime baktı.

Dayım -o da mühendisti- beni yanına alacaktı.

Kaynakça

  1. ^ "Türkçe Söz Diziminde Ara Söz/Ara Cümlelerin Öğe Açıklama İşlevi Üzerine Bir İnceleme" (PDF). Kafkas Üniversitesi. 26 Eylül 2019. 22 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Demir Demirkan</span> Türk sanatçı

Demir Demirkan, Türk gitarist, şarkıcı-şarkı yazarı ve albüm yapımcısıdır. Bilkent Üniversitesinde okuduğu sırada Pentagram grubundan Tarkan Gözübüyük ile tanıştı ve onun vasıtasıyla 1990 yılında gruba baş gitarist olarak katıldı. Demir Demirkan 1992 yılında Pentagram ile "Trail Blazer" albümünü kaydettikten sonra Los Angeles'a taşınarak 1992'de Musicians Institute'da eğitime başladı. 1996'da Eğitimini tamamlayıp İstanbul'a döndükten sonra Türk rock müziği için çok önemli iki albüm olan Şebnem Ferah'ın Kadın albümünün prodüktörlüğünü üstlendi ve Pentagram ile de 1997 yılında Anatolia albümünü yaptı. Aynı yıl Sertab Erener'in Sertab Gibi albümünün prodüksiyonunu gerçekleştirdi.

Nesir ya da düzyazı, edebiyatta bulunan bir sanattır. Dil kurallarından başka hiçbir ölçüye bağlı olmayan düz ve tabu anlatma yolu.

Cümlenin ögeleri, cümlede yüklem ile görev ve anlam yönünden yükleme eşlik eden diğer parçalardan her biri. Cümlenin ögeleri tek bir sözcükten veya sözcük grubundan oluşabilir. Ögeler anlamlı ve doğru cümleler kurulabilmesini sağlar. Türkçede cümlenin ögeleri şunlardır:

  1. Yüklemler
  2. Yapım ekleri
  3. Çekim ekleri
  4. Nesneler
  5. Bağlaçlar
  6. Dolaylı tümleçler
  7. Zarf tümleçleri
  8. Edat tümleçleri
  9. Özneler
  10. Noktalama işaretleri

Eksiltili cümle ya da kesik cümle, tam bir cümle kurulabilmesi için gereken ana unsurları içermeyen cümledir. Türkçenin eklemeli yapısı nedeniyle yüklemler tek başına cümle kurmaya yettiği için, "yüklemi olmayan cümle" olarak da tanımlanabilir. Eksiltili cümleler bazen cümleleri pratik gerekçelerle kısaltmak amacıyla, bazen de edebî amaçlarla kullanılırlar.

-Okula.
-Bu kadar erken mi?

Devrik cümleler, öğeleri bir dilin yaygın kullanım kurallarına göre sıralanmamış cümlelerdir. Türkçede devrik cümleler, yüklemi cümle sonunda olmayan cümlelerdir. Devrik cümleler edebî sanat yapmak için, yüklemi vurgulamak için veya pratik amaçlarla kullanılırlar. Hatalı veya bozuk cümleler değillerdir. Devrik olmayan cümlelere kurallı cümle denir. Aşağıdaki devrik cümle örneklerinde yüklemlerin altı çizilidir:

Özdeyiş, vecize, aforizma ya da özlü söz; düşünce, duygu ya da ilkeleri kısa ve öz bir biçimde anlatan sözlerdir. Kimi zaman motto, kelamıkibar ve ülger olarak da anılırlar. Özdeyişlerin söyleyeni genellikle bellidir; ancak bazı sloganlaşmış özdeyişlerin kim tarafından yaratıldığı bilinmeyebilir.

Bağlaçlar veya rabıt (bağlama) edatları; kelimeleri, kelime gruplarını veya cümleleri biçim veya anlam yönüyle birbirine bağlayan kelimeler: ve, veya, ile, ama, de (da), ancak, çünkü, eğer, hâlbuki, hem … hem …, hiç değilse, ise, ki, lâkin, meğer, nasıl ki, ne … ne …, öyle, öyle ki, sanki, şu var ki, üstelik, yahut, yalnız, yani, yoksa, zira vs. Bağlaçlar, ifadeleri ilgi ve önem sırasına koyarak düzenlememize yardımcı olur.

Ünlem işareti; sevinme, kızma, korku, mutluluk, şaşkınlık gibi aşırı heyecan bildiren ifadelerin sonuna konur. Ayrıca; çağrı, emir, hitap ve yasaklama bildiren cümlelerde de ünlem işareti konulur. Bu işaretin olduğu cümle vurgulanarak okunur.

<span class="mw-page-title-main">Tırnak işareti</span> noktalama işareti

Tırnak işareti, bir noktalama işaretidir. Kelime veya kelime gruplarının bir başına bir de sonuna gelecek şekilde kullanılır. Tırnak işareti içindeki bir cümlede yeniden tırnak içine alınması gereken sözler tek tırnak işareti içine alınır.

Ayraç ya da parantez, bir noktalama işareti. Yay, köşeli ve çengelli parantez olmak üzere başlıca 3 çeşidi vardır. Bunun haricinde yatık V şeklinde parantezlere de rastlanır. Türkçede parantez sözcüğüyle çoğunlukla yay parantez kastedilir.

Kelime veya sözcük, tek başına anlamlı, bir ya da birbirine bağlı birden fazla biçimbirimden (morfem) oluşan, ses değeri taşıyan dil birimidir.

Yüklem; cümlede özne tarafından gerçekleştirilen eylemi, oluşu, hareketi veya bir olguyu ya da yargıyı bildiren sözcük veya sözcük grubu. Özne ile birlikte cümlenin ana öğelerinden biridir. Yüklemler fiil veya isim soylu olabilir:

Cümle veya tümce; bir ifade, soru, ünlem veya emiri dile getiren; kendi başına anlamlı sözcükler dizisi. Çoğunlukla özne, tümleç ve yüklemden meydana gelir. Bazen yan cümleciklerle anlamı pekiştirilir veya genişletilir.

<i>Artık Kısa Cümleler Kuruyorum</i>

Artık Kısa Cümleler Kuruyorum, rock müzik sanatçısı Şebnem Ferah'ın ikinci özgün stüdyo albümüdür. 30 Haziran 1999'da Universal Music şirketi tarafından yayınlanan albümde 10 şarkı yer almaktadır. Albümdeki "Yorgun" parçası dışındaki bütün şarkılar Şebnem Ferah'a aittir, "Yorgun" şarkısının söz ve müziği Kurban grubunun solisti Deniz Yılmaz'a aittir. Ayrıca, yine Kurban grubunun bateristi Burak Gürpınar da bu albümde “Herkes Bilsin İstedim”’ “Oyunun Sonu” ve “Nefessiz Kaldım” parçalarında çalmıştır.

Birleşik cümle veya bileşik cümle, bir ana (temel) cümle ile onun anlamını tamamlayan bir veya daha fazla yardımcı cümleden meydana gelen cümledir. Birleşik cümlelerde ana yüklemin haricinde yargı veya eylem bildiren başka sözcükler de bulunur. Aşağıdaki örneklerde yardımcı cümleler eğik çizgi (/) ile ayrılmıştır ve bazı noktalama işaretleri anlatım kolaylığı açısından kullanılmamıştır:

Sıralı cümleler; virgül, noktalı virgül gibi noktalama işaretleri ile birbirlerine bağlanan cümlelerdir.

Kurallı cümle ya da düz cümle, herhangi bir dilde cümlenin ögelerinin o dilin dilbilgisindeki cümle kuruluş kurallarına göre sıralandığı cümle türü.

Parantez cümlesi, içerisinde ara cümle veya ara söz bulunan cümledir. Bu ara ifadeler açıklama yapmak ya da anlamı güçlendirmek için eklenir. Ara ifadeler, parantezin yanı sıra iki kısa çizgi veya virgül arasında da gösterilebilir. Parantez cümlesi sadece ara ifadeye değil, cümlenin tamamına verilen addır.

Anlatım bozuklukları, yazılı veya sözlü anlatımda karşılaşılan hatalardır. Bu hatalar yapısal (dilbilgisel) veya anlam ve mantık bakımından olabilir. Öge eksikliği, ek eksikliği gibi yapısal bozukluklara "bağlaşıklık hataları"; gereksiz sözcük kullanımı, yanlış sözcük kullanımı gibi anlamsal bozukluklara ise "bağdaşıklık hataları" denir.

Bağlam veya kontekst; kelime ve cümle gibi anlatım unsurlarının, kullanıldıkları yere ve zamana göre, kendinden önce ve sonra gelen unsurlar nedeniyle kazandığı farklı anlam ve değerler bütünü.