İçeriğe atla

Arçil (İmereti kralı)

Arçil
Gürcüceარჩილი
Kral Arçil, Nicolaes Witsen tarafından çizildi
İmereti Kralı
Hüküm süresi1661–1663
1678–1679
1690–1691
1695–1698
Kaheti Kralı
Hüküm süresi1664–1675
Sonra gelenI. Erekle
Doğum1647
Ölüm16 Nisan 1713 (65–66 yaşlarında)
Moskova
DefinDonskoy Manastırı
HanedanBagrationi Hanedanı
BabasıV. Vahtang
AnnesiRodam Kaplanişvili-Orbeliani
DiniGürcü Ortodoks Kilisesi
İmza

Arçil (Gürcüce: არჩილი) (1647 – April 16, 1713) Bagrationi Hanedanı'ndan, Batı Gürcistan'da İmereti (1661-1663, 1678-1679, 1690-1691, 1695-1696 ve 1698) ve Doğu Gürcistan'da Kaheti (1664-75) kralı. İmereti tahtına çıkmak için bir dizi başarısız girişimden sonra Arçil, yerel bir Gürcü topluluğunun kültürel yaşamına öncülük ettiği Rusya'da emekli oldu. Ayrıca bir lirik şairdir.

Yaşamı

Arçil, İran korumasıyla, parçalanmış Gürcistan Krallığı'nı kendi tacı altında yeniden birleştirmeyi deneyen Kartli kralı V. Vahtang Şah Navaz'ın oğludur. Komşu doğu Kaheti Krallığı'nı kontrolü altına alan Vahtang, 1661'de batı Gürcistan'a yürüdü, İmereti Kralı V. Bagrat'ı tahttan indirdi ve on dört yaşındaki oğlu Arçil'i İmereti'nin başkenti Kutaisi'de kral olarak taçlandırdı. Osmanlı hükûmeti Osmanlı etki sahasına Safevi İran destekli bir saldırı olarak gördüğü bu duruma şiddetle itiraz etti. Şahnavaz'ın oğlunu Batı Gürcistan tahtında tutması karşılığında savaş ilan edileceğine dair Osmanlı ültimatomu kısa sürede İsfahan'a ulaştı. Şahnavaz, 1663'te Arçil'i Kutaisi'den geri çağırmak ve kral Bagrat'ı yeniden tahta çıkarmak zorunda kaldı. Bunun yerine Kral Vahtang, Arçil'i 1664'te Kaheti kralı olarak atadı. Şah'ın sempatisini kazanmak için, Arçil, tamamen kendi isteğiyle olmadan, Şah-Nazar-Han unvanını alarak İslam'ı sözde kabul etti. 1664'te Arçil, rakip Kaheti prensi ve kayınbiraderi Erekle'nin babasının tacını yeniden kazanma girişimini engelledi ve Kaheti'de bir dereceye kadar istikrar ve refah elde etti.

Bununla birlikte, 1675'te, büyük ölçüde İranlı sadrazam Şeyh Ali Han'ın entrikaları nedeniyle, Arçil Kaheti'yi terk etti ve kardeşi Luarsab ile birlikte, kendisine İmereti tacını vadeden Ahaltsihe'nin Türk sınır paşasına sığındı. Ahaltishe paşasının yardımıyla, ancak Babıali'nin rızası olmadan Kutaisi'de tahta çıktı. Osmanlı ajanları paşayı idam ettirdi ve 1679'da Arçil'i görevden aldı. Arçil, Rusya'ya kaçtı, ancak 1686'ya kadar Moskova'ya gitmesine izin verilmedi. Kardeşi, Kartli Kralı XI. Giorgi tarafından cesaretlendirilen Arçil, 1690'da Gürcistan'a döndü ve İmereti tahtını yeniden kazanmayı başardı ancak 1691'de yerel soylular tarafından yeniden tahttan indirildi. Osmanlılara ve Prens Abaşidze liderliğindeki aristokrat muhalefete karşı bir gerilla savaşı yürüttü. Sonunda Arçil, İmereti'de yeniden tahta çıkma umudundan vazgeçti ve 1699'da Kafkas Dağları'nı bir kez daha aştı ve Rusya'ya geçerek Moskova yakınlarındaki Vsesviatskoye'ye yerleşti.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan tarihi</span>

Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Krallığı</span> Orta Çağda kurulmuş Gürcü krallığı

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">İmereti Krallığı</span>

İmereti Krallığı 1258-1330 ve 1446-1810 yılları arasında Gürcistan Krallığı dağıldığında ortaya çıkan krallıktır. Gürcistan ve Kafkasların Moğollar tarafından istilası döneminde Moğol boyunduruğuna başkaldıran VI. Davit Narin’in batıya çekilerek burada İlhanlı egemenliğinden bağımsız şekilde ilan ettiği krallık olarak 1258-1330 yılları arasında varolmuştur. İmereti Krallığının başkenti Kutaisi olmuştur. Bu dönemde başkent Tiflis Moğol işgali altında olmuş ve Gürcü kralları Moğollar tarafından onaylanarak atanmıştır. Moğollara karşı Gürcü halkının isyanlarına bölgeden destek verilmiştir. Krallık, V. Giorgi döneminde Moğolların ülkeden atılmasıyla yeniden Gürcü Krallığıyla birleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti Krallığı</span>

Kaheti Krallığı Doğu Gürcistan'da, Kaheti bölgesinde kurulmuş ilk başkenti Gremi ve daha sonra Telavi olan Geç Orta Çağ/Erken Modern Çağ monarşisiydi. 1465 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılması süreciyle ortaya çıkmış ve birkaç kısa aralıklarla 1762 yılında Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısıyla Kaheti ve komşusu Kartli Krallığı'nın birleşmesi dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. Karışık tarihinin büyük bir kısmında Kaheti, Gürcü Krallığı'nı etki alanında tutmak için çaba gösteren bunun sonucu olarak birçok askeri çatışma ve sürgünlere yol açan Safevi Devleti'nin vasalıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kartli Krallığı</span>

Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

III. Levan Dadiani veya doğum adıyla Şamadavle (შამადავლე) 1661'den öldüğü tarihe kadar Megrelya'nın prensliğini yağmış Dadiani hanedanı üyesidir. Saltanatı iç savaşlarla geçen III. Levan, Imereti Kralı V. Bagrat'la yaptığı savaşta hem savaşı, hem de karısını kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">III. Vamek Dadiani</span>

III. Vamek Dadiani, 1658'den görevden alındığı 1661'e kadar Megrelya'nın prensliğini yapmış Dadiani hanedanı üyesidir. Ayrıca 1661'de kısa süreliğine İmereti kralı da olmuştur. Batı Gürcistan'da çıkan bir iç savaştan sonra hem Megrelya hem de İmereti'deki saltanatı sona ermiş, Svaneti dağlarındaki sığınağında saklanırken suikastçılar tarafından öldürülmüştür.

III. Giorgi Gurieli 1669'dan 1684'e kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Ayrıca 1681-1683 yılları arasında İmereti'nin krallığını yapmıştır. Etkisi altına almaya çalıştığı Batı Gürcistan'daki iç savaşlara dahil olmuştur. Kaybettiği İmereti tahtını geri almaya çalıştığı savaşta öldürülmüştür.

Demetre Gurieli, 1658-1668 yılları arasında Guria'nın, 1663-1664 yılları arasında İmereti'nin yöneticiliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Batı Gürcistan'daki kaotik iç savaşın sebep olduğu darbelerle Guria tahtına oturmuştur. Demetre'nin İmereti'deki saltanatı, tahttan indirilmesi ve körleştirilmesiyle son bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">III. Aleksandre</span> Gürcü kralı

III. Aleksandre, Bagrationi Hanedanı'ndan (1639-1660) döneminde İmereti kralı.

<span class="mw-page-title-main">II. Aleksandre</span>

II. Aleksandre (14??-1510) 1478'de Gürcistan kralı ve 1483'ten 1510'a kadar İmereti kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">VIII. Giorgi</span>

VIII. Giorgi (1417-1476) krallığı saltanatı sırasında halihazırda parçalanmış ve 1446'dan 1465'e kadar bir iç savaşa karışmış olsa da birleşik Gürcistan Krallığı'nın son kralıydı. İsyancılar tarafından yenildi, yalnız doğu eyaleti Kaheti'de I. Giorgi olarak hüküm sürdü. 1465'te ölümüne kadar, Bagrationi kraliyet hanedanı'nın yerel bir branşını kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Rostom</span>

Rostom (1571–1605) Prens Konstantine'nin oğlu, 1588–1589 ve 1590–1604 arası İmereti kralıdır. Megrelya prensi IV. Mamia Dadiani ve İmereti soylularının bir kısmının desteği ile tahta çıktı. Aynı yıl II. Giorgi Gurieli tarafından Osmanlı desteğiyle tahttan devrildi ve yerine Prens Teimuraz'ın oğlu IV. Bagrat tahta çıktı. Rostom, I. Manuçar Dadiani'nin yönettiği Megrelya Prensliği'ne kaçtı. Yakın bir zaman sonra Dadiani'nin yardımı ile tahtı yeniden kazandı. İmereti'yi kendi topraklarıyla birleştirmekte azimli olan Kartli kralı I. Simon krallığın işlerine karıştı. Opşkiti Muharebesi'nde (1590) kazandığı zaferle Rostom sonunda tahtını güçlendirdi ve Simon'u uzlaştırdı.

<span class="mw-page-title-main">II. Konstantine</span>

II. Konstantine 1478'den itibaren ölümüne dek birleşik Gürcistan Krallığı'ın 23. ve son kralıdır. 1490'ların başlarında, rakip İmereti ve Kaheti krallıklarının bağımsızlığını tanımak ve gücünü Kartli ile sınırlamak zorunda kaldı. 1505 yılında II. Konstantine öldü ve yerine oğlu X. Davit tahta çıktı.

<span class="mw-page-title-main">V. Bagrat (İmereti kralı)</span>

V. Bagrat, 1660-61, 1663-68, 1669-78 ve 1679-81 yıllarında İmereti kralıdır. Onun saltanatı dönemi üvey annesi tarafından kör edilmesi sebebiyle krallıkta aşırı istikrarsızlık ve feodal anarşi ile bilinir.

Simon, 1699-1701 yılları arasında İmereti kralıdır. İmereti Kralı IV. Aleksandre'nin gayrimeşru oğlu olarak İmereti'de taht talipleri arasındaki iç savaş sürmekteyken Kartli kralı I. Erekle'nin sarayında yetiştirildi. 1699'da Osmanlılar İmereti kralı Arçil'e karşı bir darbeyi destekledi ve Simon'u kral olarak atadı. Simon, güçlü prens Giorgi-Malakia Abaşidze'nin kızı Anika ile evlendi ancak kısa süre sonra Prens Giorgi ve ikinci kızı Tamar Simon'u Kartli'ye kovdu. Guria prensi III. Mamia Gurieli'nin desteğiyle Simon, yeniden tahta geçmeyi başardı ve Mamia'nın kız kardeşi ile evlendi. Ancak Prens Abaşidze, Mamia'ya İmereti tacını vadetti ve Simon'ı 1701'de sarayında öldürttü. Simon'un ölümü ve İmereti'de devam eden güç mücadelesi, 1703'te Batı Gürcistan'a karşı bir Osmanlı işgalini tetikleyecekti.

IV. Aleksandre, Bagrationi Hanedanı'ndan, 1683'ten 1690'a ve yine 1691'den 1695'e kadar İmereti'nin kralıydı.

Vahtang Çuçunaşvili, 1660-1661 ve 1668 yıllarında Gürcistan'ın batısındaki İmereti Krallığı'nı yöneten Gürcü bir asilzadeydi.

VI. Bagrat Bagrationi Hanedanı'nın İmereti kolunun temsilcisi, 1463'ten itibaren İmereti ve 1465'ten itibaren ölümüne kadar Gürcistan kralıydı.

<span class="mw-page-title-main">I. Luarsab</span> Gürcü Kartli Krallığının kralı

I. Luarsab Bagrationi hanedanından, 1527'den 1556'ya veya 1534'ten 1558'e kadar Gürcü Kartli Krallığı'nın kralı.