İçeriğe atla

Aquila (takımyıldız)

Aquila
Takımyıldız
Aquila
Aquila takımyıldızının haritası
KısaltmaAql
TamlayanAquilae
SembolizmKartal
Bahar açısı20
Yükselim+5
Alan652 derece kare (22.)
Parlak yıldızlar (3,00m'den)3
En parlak yıldızAltair (α Aql) (0.77m)
Göktaşı yağmurları
  • June Aquilids
  • Epsilon Aquilids
Çevreleyen
takımyıldızlar
En iyi Ağustos ayı saat 21:00'de
+85° ve −75° enlemleri arasında görülebilir.

Aquila (Kartal takımyıldızı), modern 88 takımyıldızdan biridir. Mitolojide Zeus'un Kuşu olarak bilinir. Onun devlerle olan savaşında ona yardım eder ve ona bekçilik yapar.[1]

Takımyıldızın en parlak yıldızı olan Altair, Yaz üçgeni asterizminin başucu noktalarından birisidir. Kartal Takımyıldızı'nın çoğu Samanyolu bandı bölgesindedir. Bu konum nedeniyle, sınırları içinde birçok küme ve bulutsu bulunur, ancak loşturlar ve gökadalar azdır.

Tarihçe

Çıplak gözle gözlenebildiği şekliyle Kartal takımyıldızı

İkinci yüzyılda gök bilimci Ptolemy tarafından tanımlanan 48 takımyıldızdan birisiydi. M.Ö. dördüncü yüzyılda Eudoxus ve üçüncü yüzyılda Aratus tarafından bahsedilmişti.[2] Uluslararası Astronomi Birliği tarafından kabul edilen 88 takımyıldızından biri olan Aquila, Romalılar arasında Vultur Volans (Uçan Akbaba) olarak biliniyordu. Romalılar arasında Çalgı Takımyıldızı için kullanılan Vultur Cadens ile karıştırılmamalıdır.

Yunan matematikçi ve gök bilimci olan Batlamyus (Ptolemy) bu takımyıldızla, imparator Hadrian tarafından adlandırılmış ve şimdilerde kabul edilmeyen Antinous takımyıldızındaki 19 yıldızı birlikte katalogladı. Ancak bazen yanlışlıkla Aquila'da 12, Antinous'da yedi yıldız kataloglayan Tycho Brahe'ye atfedilmiştir. Hevelius önce 23,[3] daha sonra 19 yıldız belirlemişti.[3][2]

Yıldızlar

Samanyolu'nda bulunan Aquila, çok zengin yıldız alanları içerir ve birçok novanın yeri olmuştur.[4]

Takımyıldız içerisinde dikkat çeken bazı yıldızlar; α Aql (Altair), β Aql (Alshain), γ Aql (Tarazed) ve ζ Aql (Okab[5]) olarak sayılabilir.

Mitoloji

Antinous (aşağıda) ve Aquila (Almanca "Adler") takımyıldızları. Johann Bode'nin Vorstellung der Gestirne'sinden (1782).

Gavin White'a göre Babil Kartalı, Ölü Adam olarak adlandırılan takımyıldızı pençelerinde taşıdı. Yazar ayrıca Antinous ve Ganymede'nin klasik öyküleriyle bir karşılaştırma yapar.[6]

Klasik Yunan mitolojisinde Aquila, Zeus ve Jüpiter'in yıldırımlarını elinde tutan kartal (Αετός Δίας) Aetos Dios'u temsil eder. Aquila aynı zamanda Troya (Truva) krallarından birinin oğlu Ganymede'yi tanrılara kupa taşıyıcı olmak üzere hizmet etmesi için Olympus Dağı'na kaçıran kartalla ilişkili bir durum içerisindedir.[4]

Hinduizm'de Aquila (Kartal) takımyıldızı, yarı kuş yarı insan tanrı olan Garuda ile tanımlanır.[7][8]

Eski Mısır'da, Aquila muhtemelen Horus'un şahini olarak görülüyordu.[9]

Kaynakça

  1. ^ Özel, M. Emin; Saygaç, Talat (1998). Gökyüzünü Tanıyalım (5. bas.). İstanbul: TÜBİTAK. s. 71. ISBN 9754030723. 
  2. ^ a b Chisholm 1911.
  3. ^ a b "Prodromus astronomiae". 1690. ss. 272-273. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  4. ^ a b Ridpath, Ian (2001), Stars and Planets, Illustrated by Wil Tirion (3. bas.), Princeton University Press, ISBN 0-691-08913-2 
  5. ^ "Naming Stars". IAU.org. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2018. 
  6. ^ White 2008, s. 95
  7. ^ Raymond L. Langsten; Marc Jason Gilbert, Research on Bengal: proceedings of the 1981 Bengal Studies Conference, Issue 34 of South Asia series, Michigan State University Asian Studies Center, Asian Studies Center, Michigan State University, 1983, 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Nisan 2020, ... and the appearance of the constellation Aquila that marks ... As Aquila was an eagle for the Greeks, it is the Garuda kite to Hindus... 
  8. ^ V.Chandran, Astronomy Quiz Book, Pustak Mahal, 1993, ISBN 978-81-223-0366-7, 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Nisan 2020, ... later spread to other cultures such as Arab, Hindu, Greek and Roman where the names were reinterpreted to suit the local cultures. Hence Aquila/Garuda, Leo/Singha, Hydra/Vasuki and other similarities in names ... 
  9. ^ Berio, Alessandro (2014). "The Celestial River: Identifying the Ancient Egyptian Constellations" (PDF). Sino-Platonic Papers. Cilt 253. s. 7. 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ganymede (uydu)</span> Jüpiterin uydusu

Ganymede, Jüpiter'in doğal uydularından biridir. Jüpiter'in ve aynı zamanda Güneş Sistemi'nin en büyük uydusudur. Merkür gezegeninden çap olarak daha büyüktür, ancak kütlesinin yalnızca yarısı kadardır. Ganymede'nin yoğunluğu çok daha azdır. 7 Ocak 1610 tarihinde Galileo Galilei tarafından bulunmuş ve o dönemde tanımlanan 4 Galilei uydusu arasında gezegene yakınlık açısından üçüncü sırada bulunması nedeniyle Jüpiter'in 'III' numaralı uydusu olarak adlandırılmıştır. Galile Uyduları grubuna Io, Europa ve Callisto da dahildir.

<span class="mw-page-title-main">Prometheus</span> Yunan mitolojisinde insanı yaratan karakter, titan

Yunan mitolojisi'nde, Prometheus veya Promete Titan ateş tanrısıdır. Prometheus en çok tanrılara ateşi çalarak meydan okumasıyla ve ateşi teknoloji, bilgi ve uygarlık biçiminde insanlığa vermesiyle tanınır. Efsanenin bazılarında, insanlığın çamurdan yaratılması ile de anılır. Prometheus zekâsı ve insanlığın şampiyonu olmasıyla tanınır, ve genellikle insanî sanatların ve bilimlerin yazarı olarak da görülür. Bazen Deukalion'un babası, Tufan'ın kahramanı olarak tanıtılır.

<span class="mw-page-title-main">Takımyıldız</span> Gökyüzünün bölündüğü 88 alandan her birine verilen isim

Takımyıldız, gökyüzünün bölündüğü 88 alandan her birine verilen isimdir. Terim genellikle, yanlış bir biçimde, görünüşte birbiriyle ilgili gözüken yıldız gruplarını tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Burçlar</span> Zodyak üzerinde yer alan on iki takımyıldıza verilen ortak ad

Astrolojide burçlar, ekliptiğin iki yanında, aşağı yukarı 10 derece genişliğinde, içinde Güneş'in ve gezegenlerin döndüğü zodyak kuşağı ile belirlenir. Ekliptik, dünyadan bakan birinin gözüktüğü şekliyle Yeryüzünün Güneş çevresinde bir yılda çizdiği görünür yörüngesinden başka bir şey değildir; diğer bir deyişle yer-merkezli sistemin bir verisidir

<span class="mw-page-title-main">Taurus (takımyıldız)</span>

Taurus ya da Boğa takımyıldızı, zodyak kuşağı takımyıldızlarından biridir. "Taurus" adı Latincede "boğa" anlamına gelir. Boğa, kuzey yarımkürede çıplak gözle dahi seçilebilecek kadar göze çarpan bir takımyıldızdır. Batısında "Koç", doğusunda "İkizler", kuzeyinde "Kahraman" ve "Arabacı", güneydoğusunda "Avcı", güneyinde "Irmak" ve güneybatısında "Balina" takımyıldızlarıyla çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Virgo (takımyıldız)</span> Başak takımyıldızı

Virgo ya da Başak takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Tutulum üzerinde yer alır. Virgo adı Latince'de bakire anlamına gelir. Batısında Aslan, doğusunda Terazi takımyıldızları vardır. En parlak yıldızı Spica sayesinde gökyüzünde kolaylıkla bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Scorpius (takımyıldız)</span>

Scorpius ya da Akrep takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Zodyak kuşağında yer alır ve batısında Terazi, doğusunda Yay takımyıldızları yer alır. Güney gökkürede, Samanyolu merkezine yakın, geniş bir takımyıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Aquarius (takımyıldız)</span>

Kova takımyıldızı, Oğlak ve Balıklar takımyıldızları arasında yer alan, Zodyak kuşağındaki bir ekvatoral takımyıldızdır. Adı Latince "su taşıyıcısı" veya "kova taşıyıcısı" anlamına gelir ve eski astronomik sembolü (♒︎) suyu temsil eder. Kova, Zodyak üzerindeki en eski bilinen takımyıldızlardan biridir. 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biriydi ve günümüzde hala kullanılan 88 modern takımyıldız arasında yer almaktadır. Balina takımyıldızı Cetus, balık takımyıldızı Pisces ve ırmak takımyıldızı Eridanus gibi suyla ilişkilendirilen takımyıldızların bolluğu nedeniyle genellikle "Deniz" olarak adlandırılan bir bölgede bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Capricornus (takımyıldız)</span>

Capricornus ya da Oğlak takımyıldızı, zodyak kuşağında yer alan modern 88 takımyıldızlarından biridir. Bulunmuş olduğu konum nedeniyle Güney Yarımküre'de kış, Kuzey Yarımküre'de ise yaz mevsiminde gözlemlenebilir. Takımyıldızı Aquila, Kova, Yay, Mikroskop ve Güneybalığı takımyıldızları ile çevrilidir. Takımyıldızı'nın bilimsel adı olan Capricorni Latince "keçi boynuzu" anlamına gelen kelimeden türemiştir. İlk kez Yunan astronom Claudius Ptolemy tarafından listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ophiuchus (takımyıldız)</span> 13 zodyak takımyıldızından birisi

Yılancı takımyıldızı, gök ekvatoru boyunca uzanan büyük bir takımyıldızdır. Adı, "yılan taşıyan" anlamına gelen Antik Yunanca ὀφιοῦχος (ophioûkhos) kelimesinden gelir ve genellikle elinde yılan tutan bir adam olarak tasvir edilir. Yılan, Serpens takımyıldızı ile temsil edilir. Yılancı, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biriydi ve günümüzdeki 88 modern takımyıldızdan biri olarak kalmıştır. Takımyıldızın eski bir alternatif adı ise Serpentarius'tur. 13 zodyak takımyıldızından biri olmasına rağmen, zodyak takımyıldızları aralarında bir simgeye sahip olmayan tek takım yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda (takımyıldız)</span> bir takımyıldız

Andromeda, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan ve 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey Göksel Yarımküre'de yer alan takımyıldız, Yunan mitolojisinde kayalara zincirlenip deniz canavarı Cetus tarafından yenilmek üzere bırakılan Cassiopeia'nın kızı Andromeda'nın adını taşır. Andromeda, Perseus efsanesindeki karakterler için adlandırılmış diğer birkaç takımyıldızla birlikte, Kuzey Yarımküre'de en çok sonbahar akşamları belirgin şekilde görülür. Kuzeydeki dik açıklığı (deklinasyon) nedeniyle yalnızca 40° güney enleminin kuzeyindeki gözlemciler tarafından görülebilir, daha güneydeki gözlemciler için ise ufkun altında kalır. Kapladığı 722 derece karelik alanla en büyük takımyıldızlardan biridir. Bu büyüklük, Dolunayın boyutunun 1.400 katından, en büyük takımyıldız olan Suyılanı'nın boyutunun %55'inden ve en küçük takımyıldız olan Güneyhaçı'nın boyutunun 10 katından fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Deneb</span> Kuğu Takımyıldızında yer alan en parlak yıldız

Deneb, Kuğu Takımyıldızı'nda yer alan en parlak yıldız.

<span class="mw-page-title-main">Auriga (takımyıldız)</span>

Auriga veya Arabacı takımyıldızı, 88 modern takımyıldız'dan birisidir; 2. yüzyıl astronomu Ptolemy tarafından listelenen 48 takımyıldızı arasındaydı. Göksel ekvator'un kuzeyindedir. Adı Latince "savaş arabacısı" anlamına gelir ve onu Erihthonios ve Myrtilus dahil olmak üzere çeşitli mitolojik varlıklarla ilişkilendirir. Auriga, Kış Altıgeni asterizmindeki yıldızlara sahip diğer beş takımyıldız gibi kuzey yarımküredeki kış akşamlarında en belirgindir. Kuzeydeki açısal uzaklığı nedeniyle, yalnızca 34° güneye kadar bütünüyle görülebilir; daha güneydeki gözlemciler için ufkun kısmen veya tamamen altında yer alır. En geniş takımyıldız olan Suyılanı takımyıldızının yarısı boyutunda, 657 derecelik bir alana sahip büyük bir takımyıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Eridanus (takımyıldız)</span>

Eridanus ya da Irmak takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Eridanus, günümüzde, Nil de dahil olmak üzere pek çok ırmakla özdeşleştirilmektedir. Ancak pek çok kişi, Eridanus'un Kuzey İtalya'daki Po nehri olduğu üzerinde birleşiyor. En eski takımyıldızlardan biri olan Irmak, Avcı'nın ayağından güney gökküredeki Küçüksuyılanı takımyıldızı'na kadar uzanır. Bu haliyle, Suyılanı'ndan sonra gökyüzündeki en uzun takımyıldızdır. Irmak takımyıldızı'nın bir diğer özelliği ise: Gökyüzünde en büyük alanı kaplayan takımyıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Sagitta (takımyıldız)</span>

Sagitta ya da Okçuk takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Sagitta adı Latince'de ok anlamına gelmektedir. Bu takımyıldız Sagittarius (Yay) takımyıldızıyla karıştırılmamalıdır. Antik olduğu halde, 4. kadirden daha parlak yıldızı olmaması ve gökyüzündeki en küçük takımyıldız olmasından ötürü önemsiz bir takımyıldızdır. Batlamyus, 1. yüzyılda listelediği 48 takımyıldız arasına bu takımyıldızı da dahil etmiştir. Günümüzde Uluslararası Astronomi Birliği'nce belirlenmiş 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey gökkürede yer alır ve gök ekvatorundan çok fazla uzakta yer almaması sebebiyle Güney Kutup Dairesi haricinde dünyanın her yerinden görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Serpens (takımyıldız)</span>

Serpens ya da Yılan takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Serpens adı Latince'de yılan anlamına gelir ve modern takımyıldızlar arasında bir açıdan eşsizdir: Bu takımyıldız iki ayrı parça olarak ele alınır. Batıda kalan ucu Serpens Caput ve doğuda kalan ucu Serpens Cauda (kuyruk) olarak adlandırılır. Bu iki yarı arasında Yılancı takımyıldızı uzanır. Yılan, birinci yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ursa Major (takımyıldız)</span>

Büyük Ayı takımyıldızı, kuzey gökyüzünde bulunan ve mitolojisi muhtemelen tarih öncesi dönemlere kadar uzanan bir takımyıldızdır. Latince adı "büyük ayı" anlamına gelir ve yakınındaki Küçük Ayı ile tezat oluşturur. Antik çağda, MS 2. yüzyılda Batlamyus tarafından Yunan, Mısır, Babil ve Asur astronomlarının önceki çalışmalarına dayanarak listelenen orijinal 48 takımyıldızdan biriydi. Bugün 88 modern takımyıldız arasında üçüncü en büyük takımyıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Ursa Minor (takımyıldız)</span>

Ursa Minor ya da Küçük Ayı takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Büyük Ayı takımyıldızı "Büyük Kepçe"ye çok benzeyen "Küçük Kepçe", gerçekte tam bir takımyıldız değildir. Büyük Kepçe'nin işaretçileri gibi, Küçük Kepçe'nin kasesinin sonundaki parlakça yıldızların da özel bir adı vardır: Kutbun Bekçileri!

<span class="mw-page-title-main">Altair</span> Yakın Parlak Yıldız

Altair, 0,77'lik kadiri ile, Kartal takımyıldızının en parlak ve gökyüzünün de 12. parlak yıldızıdır. A-tipi ana kol yıldızı olup Yer'den 17 ışık yılı uzaklıkta bulunmaktadır. Gözle görülebilen en yakın yıldızlardandır.

<span class="mw-page-title-main">Galaksilerarası yıldız</span>

Bir Galaksiler arası yıldız, kümeler arası yıldız, haydut yıldız veya göçmen yıldız olarak da bilinir, herhangi bir gökadaya kütleçekim bakımından bağlı olmayan bir yıldızdır. 1990'da büyük tartışma konusu olsa da, artık diğer yıldızlar gibi galaksilerde oluştukları ama gökadaların çarpışması veya bir yıldız sisteminin bir kara deliğe çok yakınlaşması sonucu oluştukları genel kabul görmüştür.