Anuşivani
Anuşivani (Gürcüce: ანუშივანი), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Komki olan Tepeler köyünün sınırları içinde eski bir köy ve bu köye ait kilisedir.[1][2]
Tarihçe
Anuşivani köyü, Artani bölgesini Osmanlılar 16. yüzyılın ortasından Gürcülerden ele geçirmeden önce, Gürcistan sınırları içinde yer alan bir yerleşimdi. Osmanlılar bölgeyi ele geçirdikten yaklaşık 45 yıl sonra, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde köy, Anuşevan / Anuşivan (انوشوان) şeklinde kaydedilmiştir. Bu tarihte bu yerleşim, Ardahan-i Büzürg livasının Kuzey nahiyesine bağlı bir köydü. Gürcü Türkolog Sergi Cikia, aynı nahiyeye bağlı Kirman ve Şiraz köylerini de örnek göstererek, Anuşivan adının Farsça Anuşirvan'dan geliyor olabileceğini yazmıştır.[2] Bununla birlikte Anuşivan Kilisesi'nin bulunduğu yer, günümüzde köylülerce "Anişevan" olarak adlandırılmaktadır.[1]
Bu deftere göre Anuşivani köyü, 14 Hristiyan haneden oluşuyordu. Hane reislerinin adları, bu yerleşimin Gürcüler ve Ermenilerden oluştuğunu göstermektedir.[3] Zaman için köyün nüfusu azalmış, 1878 tarihinde 4 haneye düşmüştü. Rus idaresinin başlarında köyün boşaldığı anlaşılmaktadır. Nitekim 1886 Rus nüfus sayımında, Komki köyü yer aldığı halde Anuşivani veya Anuşivan adı geçmemektedir.[4]
Kalıntılar
Anuşivani köyünden geriye sadece köyün kilisesinin kalıntıları ulaşmıştır. Anuşivani Kilisesi'nin yeri, Tepeler köyü yerleşiminin 1 kilometre kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Anuşivani köyünün de burada bulunduğu bu tespitten anlaşılmaktadır. Söz konusu yerde, kiliseye ait harçlı duvar parçası ve bir adet kesme taş (30 cm) tespit edilmiştir. Bu kalıntılar üzerinden kilisenin dolgu duvar tekniğiyle inşa edildiği ve duvarlarının yüzeyinin kesme taşlardan oluştuğu söylenebilir.[1]
Kaynakça
- ^ a b c 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 107. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 524". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 453". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 294-301". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
