İçeriğe atla

Antipsikotik

Antipsikotik ya da nöroleptik ilaçlar başta şizofreni olmak üzere psikozların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.

Temelde psikotik belirtilerle giden ruhsal ve organik hastalıkların sağaltımında kullanılan moleküllerdir. Sınıfın ilk temsilcisi klorpromazinin bulunuşu psikiyatride önemli bir kilometre taşı olup, önemli sayıda kronik psikiyatri hastasının hastaneler dışında veya evde bakımlarını olanaklı hale getirmiştir. İlk nöroleptik 1950 yılında tesadüfen etkisi fark edilen klorpromazindir. Daha sonraki 55 yıl boyunca birçok nöroleptik sentezlenmiştir.

Başlıca kullanım alanları; Antipsikotikler şizofreni ve bipolar bozukluklar başta olmak üzere psikotik belirtilerin görüldüğü deliryum, psikotik depresyon gibi diğer durumlarda da tercih edilirler.

Sınıflama

Antipsikotikler önce bulunan klasik ve daha yeni geliştirilen atipik antipsikotikler olarak ikiye ayrılabilirler. Klozapinin bulunuşuyla ortaya çıkan atipik moleküller farklı reseptör afiniteleriyle farklı bir kuşağı temsil etmektedir.

Fenotiyazin ve butirofenonlar gibi eski nöroleptikler klasik nöroleptik veya ilk jenerasyon olarak bilinir. Bu grubunun temel etki mekanizması dopaminerjik D2 reseptör blokajıdır.[1]

Atipik (yeni) ve tipik (klasik) olmak üzere iki jenerasyon vardır. Klasik nöroleptikler şizofreninin pozitif semptomlarına (deliryum, halüsinasyon) daha etkilidir. Atipik nöroleptikler ise, klasik nöroleptiklere cevap vermeyen negatif semptomların (hislerin küntleşmesi, sosyal geri çekilme) giderilmesinde etkilidir.

Uzun süre kullanımlarında çeşitli yan etkilere sebep olabilirler. Yan etki profillerinin göreceli daha avantajlı olmasıyla atipiklerin klinik kullanımları gittikçe daha da yaygınlaşmaktadır. Atipik antipsikotikler: klozapin, risperidon, olanzapin, ketiapin, amisülprid, ziprasidon, aripiprazol.

Kullanım alanları

Şizofreni tedavisinde kullanılırlar. Klasik antipsikotikler maliyetleri ve doktorların tecrübesi açısından günümüzde de tercih edilmeye devam etse de şizofrenin negatif semptomlarına yeni nesil nöroleptikler kadar etkili değildir.

Antipsikotiklerin bir başka kullanımı manik bozukluklarda akut manik dönemlerde, mani dönemlerine karşı profilaktik olarak, hatta bazıları (örneğin ketyapin, olanzapin) bipolar bozuklukta depresif dönem için kullanılmaktadır.[2]

Antipsikotiklerden bazıları da H1 reseptörüne bloke edici özelliği sebebiyle antiemetik olarak da kullanılmaktadır.

Etki mekanizması ve yan etkileri

Antipsikotiklerin temel etki mekanizması dopamin reseptör antagonizmasıdır. Bu yolla pozitif semptomları azaltırlar. Yine bu yolla istenmeyen ekstrapiramidal semptomlara yol açabilirler.

Bunun yanında özellikle yeni nesil antipsikotiklerin etkisi genellikle serotonerjik 5-HT2a reseptörüne inhibisyon şeklindedir. Bundan dolayı ekstrapiramidal semptomlar daha az görülür.

Özellikle klasik antipsikotiklerde geri döndürülebilir ekstrapiramidal semptomlar görülebilir. Bunun yanında tardif diskinezi, postüral hipotansiyonla ağız kuruluğu gibi otonom sinir sistemi semptomları, hiperprolaktinemi ve amenore gibi endokrin etkiler, sedasyon yapabilir.

Nöroleptik Malign Sendrom, antipsikotik ilaçlara karşı dozdan bağımsız bir reaksiyon olarak kendini gösterebilir. Sendrom klinik olarak hipertermi, kaslarda rijidite, bilinç bozukluğu gibi semptomlara sebep olur. Tedavisinde dantrolen kullanılır.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Banoğlu ZN. Nöroleptik Ilaçlar. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2005, 1(44):42-49. Turkiye Klinikleri Dergisi 13 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Narasimhan, Meera; Bruce, Travis O.; Masand, Prakash (2007). "Review of olanzapine in the management of bipolar disorders". Neuropsychiatric Disease and Treatment. 3 (5): 579-587. ISSN 1176-6328. PMC 2656294 $2. PMID 19300587. 
  3. ^ Berman, Brian D. (Ocak 2011). "Neuroleptic malignant syndrome: a review for neurohospitalists". The Neurohospitalist. 1 (1): 41-47. doi:10.1177/1941875210386491. ISSN 1941-8744. PMC 3726098 $2. PMID 23983836. 26 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Psikoz, düşünce ve duyunun ağır oranda bozulduğu zihin durumunu tanımlamakta kullanılan genel bir psikiyatri terimidir. Psikotik epizod geçiren hastalar halüsinasyonlar görüp, delüzyonel inançlar taşıyabilir, kişilik değişiklikleri ve düşünce bozukluğu gösterebilir. Bir psikotik epizod gerçek ile bağlatının kopması veya zarar görmesi ile karakterizedir denilebilir. Gençlerde daha sık görülen psikoz ağır bir zihinsel hastalığın belirtisi olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Klorpromazin</span> kimyasal bileşik

Klorpromazin, antipsikotik (nöroleptik) ilaçlar grubuna ait ilaçtır. Largactil, Thorazine gibi ticari adlarla satılmaktadır. Klorpromazin, geliştirilen ilk antipsikotik ilaçtır. Moleküler yapısı 2-kloro-10-(3-dimetilaminopropil)-fenotiazin şeklindedir.

<span class="mw-page-title-main">Amisülpirid</span>

Amisülpirid, antipsikotik bir ilaçtır. Psikozların tedavisinde kullanılmaktadır.. Ağızdan alınan (oral solüsyon bir ilaçtır. Piyasada 100 mg'lık, 200 mg'lık ve 400 mg'lık türleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Katatoni</span> Psikoloji

Katatoni, psikomotor belirtilerle karakterize bir klinik tablo. İlk kez 1874 yılında, Karl Ludwig Kahlbaum tarafından tanımlanmıştır. Psikiyatrik bozukluklar dışında başka çeşitli tıbbi nedenlerle de ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Atipik antipsikotik</span>

Atipik antipsikotik (AAP) veya atipik nöroleptik, psikiyatrik durumların tedavisinde kullanılan antipsikotik yatıştırıcı ilaç grubudur. Şizofreni tedavisinde kullanım için bazı atipik antipsikotikler onaylanmıştır. Bazı ilaçlar ise akut mani, bipolar bozukluk, psikotik ajitasyon ve diğer endikasyonlar için kullanılmaktadır. Her iki nesil ilaç grubu da beynin dopamin yolaklarındaki reseptörleri bloke ederler. 2. nesil antipsikotiklerin birinci nesil olanlara göre hastalarda daha az parkinsonizm, vücut sertliği ve istemsiz titreme gibi ekstrapiramidal yan etki oluşturduğu iddia edilmektedir. Ancak The Lancet gibi tıp dergilerinde yayınlanan daha yeni araştırmalarda bu grup ilaçların yan etki profili olarak tipik olanlara göre farklı olmadığı belirtilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Olanzapin</span> kimyasal bileşik

Olanzapin, FDA tarafından şizofreni ve bipolar bozukluk tedavisinde kullanılması onaylanmış bir tür atipik antipsikotik ilaç grubunu içine alan etken madde.

<span class="mw-page-title-main">Haloperidol</span> kimyasal bileşik

Haldol ticari ismi altında satılan Haloperidol, bir tipik antipsikotik ilaçtır. Haloperidol, şizofreni, Tourette sendromunda tikler, bipolar bozuklukta mani, bulantı ve kusma, deliryum, ajitasyon, akut psikoz ve alkol yoksunluğunda halüsinasyonların tedavisinde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Psikiyatrik ilaç</span>

Psikiyatrik veya psikotrop ilaç, beynin ve sinir sisteminin kimyasal yapısı üzerinde bir etki yapmak için alınan psikoaktif bir ilaçtır. Bu nedenle, bu ilaçlar akıl hastalıklarını tedavi etmek için kullanılır. Bu ilaçlar tipik olarak sentetik kimyasal bileşiklerden yapılır. 20. yüzyılın ortalarından bu yana, bu tür ilaçlar çok çeşitli zihinsel bozukluklar için tedavilere öncülük ediyor ve uzun süreli hastaneye yatış ihtiyacını azaltıyor, bu nedenle zihinsel sağlık bakımının maliyetini düşürüyor. Akıl hastalarının tekrar suç işlemesi veya yeniden hastaneye yatırılması pek çok ülkede yüksek orandadır ve nükslerin nedenleri araştırılmaktadır.

Şizofreniform bozukluk, en az bir ay şizofreni semptomlarının mevcut olduğu, ancak şizofreni tanısı için gerekli olan altı ay boyunca rahatsızlık belirtilerinin olmadığı durumlarda teşhis edilen bir ruhsal bozukluktur.

Dopamin reseptörü antagonisti (DRA) dopamin reseptörlerini reseptör antagonizması ile bloke eden bir ilaç türüdür. Çoğu antipsikotik dopamin antagonistidir ve bu nedenle şizofreni, bipolar bozukluk ve maddeye bağlı psikoz tedavisinde kullanılmaktadır. Diğer dopamin antagonistleri, bulantı ve kusmanın tedavisinde kullanılan antiemetiklerdir.

Tipik antipsikotikler, ilk olarak 1950'lerde geliştirilen ve psikozu tedavi etmek için kullanılan bir antipsikotik ilaç sınıfıdır. Akut mani, ajitasyon ve diğer durumların tedavisi için tipik antipsikotikler de kullanılabilir.

Oksaripiprazol olarak da bilinen Brilaroksazin, Reviva Pharmaceuticals tarafından şizofreni ve şizoaffektif bozukluğun tedavisi için geliştirilmekte olan bir atipik antipsikotiktir. Reviva Pharmaceuticals ayrıca, bipolar bozukluk, majör depresif bozukluk, Alzheimer hastalığı ile ilişkili psikoz / ajitasyon, Parkinson hastalığı psikozu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve otizmin tedavisi için brilaroksazini araştırmayı da amaçlamaktadır. Mayıs 2015 itibarıyla, şizofreni için faz III klinik denemelerindedir.

Duygudurum dengeleyici, bipolar bozukluk ve bipolar şizoaffektif bozukluk türü gibi yoğun ve sürekli duygudurum değişiklikleri ile karakterize duygudurum bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan psikiyatrik ilaçtır.

Yaygın olarak Fanapt olarak bilinen ve daha önce Zomaril olarak bilinen iloperidon, şizofreni tedavisi için atipik bir antipsikotiktir.

<span class="mw-page-title-main">Levomepromazin</span> kimyasal bileşik

Metotrimeprazin olarak da bilinen Levomepromazin, bir fenotiyazin nöroleptik ilaçtır. Marka isimleri arasında Nozinan, Levoprome, Detenler, Hirnamin, Levotomin ve Neurocil bulunur. Öncelikli olarak palyatif bakımda kullanılan güçlü analjezik, hipnotik ve antiemetik özelliklere sahip düşük etkili bir antipsikotiktir.

Dogmatil markası altında satılan sülpirid, atipik bir antipsikotiktir esas olarak şizofreni ve majör depresif bozukluk ile ilişkili psikoz tedavisinde kullanılan benzamid sınıfının ilacıdır. Bazen kaygı ve hafif depresyonu tedavi etmek için düşük dozda kullanılır. Sülpirid, Asya, Orta Amerika, Avrupa, Güney Afrika ve Güney Amerika'da yaygın olarak kullanılmaktadır. Levosülpirid, saflaştırılmış levo - izomeridir ve benzer amaçlarla Hindistan'da satılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada veya Avustralya'da onaylanmamıştır. İlaç kimyasal ve klinik olarak amisülpirid ile benzerdir.

Psikotomimetik eylemler yalnızca halüsinasyonları değil, sanrılar ve/veya deliryum dahil olmak üzere psikoz semptomlarını taklit eder. Psikotomimez, ilacın verilmesini takiben psikotik semptomların başlamasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Blonanserin</span>

Blonanserin, Dainippon Sumitomo Pharma tarafından Japonya ve Kore'de şizofreni tedavisi için ticarileştirilen nispeten yeni bir atipik antipsikotiktir. Diğer birçok antipsikotikle karşılaştırıldığında, blonanserin, ekstrapiramidal semptomlar, aşırı sedasyon veya hipotansiyon gibi yan etkilerden yoksun, gelişmiş bir tolere edilebilirlik profiline sahiptir. Birçok ikinci nesil (atipik) antipsikotikte olduğu gibi, haloperidol gibi birinci nesil (tipik) antipsikotiklere kıyasla şizofreninin negatif semptomlarının tedavisinde önemli ölçüde daha etkilidir.

<span class="mw-page-title-main">Tip I bipolar bozukluk</span> Tip 2nin aksine duygu akışı standart ve depresyon arası değil manik(aşırı enerjik) ve depresyon arası sivri gidiş gelişler yapar

Tip I bipolar bozukluğu, karışık veya psikotik özelliklere sahip ya da bu özelliklere sahip olmadan en az bir manik atağın ortaya çıkmasıyla karakterize edilen bir tür bipolar spektrum bozukluğudur. Çoğu insan, diğer zamanlarda da bir veya daha fazla depresif dönem geçirir ve bu insanlar, tam maniye ilerlemeden önce hipomanik bir aşama yaşar.

Klorprotiksen, tioksanten grubunun tipik bir antipsikotiktir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.