Antik Yunanistan'da hukuk

Antik Yunanistan'da hukuk, belirli yasa ve gelenekler çerçevesinde yargı kurumları tarafından yürütülen kurallar bütünüdür.^[1] Toplumsal huzuru sağlamak için çıkarılan yasalar çoğu zaman Antik Roma'nınki ile karşılaştırılır ve ilkel Cermen topluluklarının yardımlarıyla bugüne kadar iletildiğine inanılır.

Yunanistan'da hukukun ilk temellerinin iki şehir devleti arasında çıkan anlaşmazlıkların ya da tek bir şehrin meclisinde iki grubun arasında çıkan görüş ayrılıklarının çözümünün bir hakemler kurulu tarafından çözülmesi için "jüri" benzeri bir topluluk kurulmasına dayandığına inanılır. Antik Yunan hukuku genel olarak miras anlaşmazlıkları, evlat/köle edinimleri, ticaret anlaşmaları, politik sözleşmeler ve toplumsal sorunları çözmek amacıyla hazırlanmış kurallardan oluşurdu.

Günümüzde, bu dönemden düzenli bir biçimde bir araya getirilmiş yasa kayıtları bulunmamaktadır. Konuyla ilgili bilinenlerden en eskileri Homeros'un şiirlerinde anlattıklarıdır. Antik Yunanistan'da bir şehir devleti olan Attika'ya ilişkin bilgiler tek taraflı olarak ele alınmasına karşın Attikalı davacıların konuşmalarından elde edilmektedir. İlk anayasa düşüncesi de Antik Yunanistan'da M.Ö. 2. yüzyılda Aristo tarafından ortaya atılmıştır.

Yunanlar arasında ilk yasa olguları Yunan Karanlık Çağları'nın hemen sonrasında töreler biçiminde gelişen yazısız kurallar oldu. M.Ö. 1200 - 900 yılları arasında ve M.Ö. 900'lü yılların başlarına kadar Yunan kaynaklarında herhangi bir yazılı yasaya rastlanmaz. Bu dönemde genelde kısasa kısas ilkesi uygulanır ve adam öldürme gibi suçlar işlendiğinde bu ilke nedeniyle aileler arasında uzun yıllar süren kan davaları başlardı. M.Ö. 7. yüzyılın ilk yarısında gelindiğinde ilk resmî yasalar çıkarılmaya başlandı. M.Ö. 620'de Drakon, Antik Yunan tarihinde bilinen ilk yazılı yasayı çıkardı. Bu yasa adam öldürmeyle suçlanan kişilerin şehirden sürülmesini öngörüyordu.

Eğer bir kişi, bir başkasının kişisel hak ve özgürlüklerine saldırıda bulunuyorsa, cezası çoğunlukla para cezası oluyordu. Bu konu üzerine çıkarılan yasaların pek çoğu Solon ve Drakon tarafından çıkarılmıştır. Drakon'un hazırladığı yasalara göre ırza geçmenin cezası 100 drahmaydı, hırsızlıktan dolayı verilecek cezaysa çalınan malın miktarına göre değişiklik gösterirdi. Bunların yanı sıra Solon, bir rehber niteliğinde kullanılmak üzere ağaçların, avlu duvarlarının, kapıların, arı kovanlarının bile nasıl inşa edilmesi ya da yerleştirilmesi gerektiği üzerine bile yasalar hazırlamıştır.

Solon'un hazırladığı yasaların büyük bir bölümü de aile işlerine ilişkindi. Bu yasalarla kadın ve erkeğin birbirlerine ve eve karşı görev ve sorumlulukları belirtilir, evlenme, miras, ebeveynlik görevleri gibi roller yasalarla belirtilirdi. Kadının rolü bu dönemde toplumda çok düşük olduğından yasalar da genelde kadınları ilgilendiriyor olmasına karşın onların koca ya da babalarına hitap etmiştir. Toplumsal ve kentsel yasalara da değinen Solon, merkezdeki kuyu ve kaynaklardan uzakta yaşayanlara kendi kuyularını kazma hakkını vermiş, zeytinyağı dışında başka tarımsal ürünlerin dışarı satılmasını yasaklamış ve bir kişinin sahip olacağı en çok toprak oranını yasalarla sabitlemiştir. solon tarımlardki ipotek taşları kaldırmış parada düzenleme yapmış ve borçluların bu durumdan kurtulmaları için onlara fırsat verilmiş köleler azat edilmiş

Antik Yunanistan'da yasaları hazırlayan kişiler krallar ya da devlet adamları değildi. Yasalar hazırlayan bu kişiler genelde soylu ailelerden gelen ve tek işleri yasa çıkarmak olan eğitimli kişilerdi. Bunlar seçilirken ya da hazırladıkları yasalar kabul edilirken, herhangi bir taraf tutmadığına ya da bir politik gruba mensup olup olmadığı araştırılırdı. Çıkardığı yasalarla şehir meclisini feshetmeye çalışarak kendi görüşünü başa getirmeyi deneyen Kilon adlı hukukçudan sonra gelen Drakon bütünüyle yansız bir politika izlemiş, Yunan tarihinin bilinen ilk yazılı yasası, adam öldürme yasasını çıkarmıştır. Yine tarafızlığı ile tanınan Solon onun yerine geçtikten sonra bu yasa dışında tüm hukuk sistemini baştan yazmış ve özellikle aile ve kişisel hakla konusunda pek çok yenilik getirmiştir.