İçeriğe atla

Antik Yunan tiyatrosu

The Dionysus Tiyatrosu MÖ ^. yüzyılda Acropolis içine inşa edildi

Yunan tiyatrosu veya Yunan draması MÖ 550 ile MÖ 220 arasında antik Yunanistan'da gelişen bir tiyatro geleneğidir. Bu çağ esnasında Yunanistan'ın siyasal ve askerî gücü olan Atina, antik Yunan tiyatrosunun da merkeziydi. Trajedi (MÖ altıncı yüzyılın sonları) komedi (yaklaşık MÖ 486) ve satirik oyunlar dünyada ortaya çıkan bazı tiyatro formlarıydı. Yunan tiyatrosu ve oyunları Batı draması ve kültürüne daimi bir etki bıraktı.

Antik Yunan tragedyasının tanımını ilk kez MÖ320 yıllarında Poetika adlı eseriyle Aristoteles yapmıştır. Ona göre, "tragedya ahlaki yönden ağırbaşlı, başı ve sonu olan belli bir uzunluğu bulunan bir hareketin taklidi idi. "Aristoteles'e göre tragedyanın görevi seyirciye acıma ve korku duyguları aşılayarak "ruhu tutkulardan" arıtmaktır.

Batı tiyatrosunun kökenleri antik Yunanistan'da bulunmaktadır. Antik Yunan tiyatrosu şarap tanrısı Dionysus'u onurlandırmak için yapılan devlet festivallerinden doğdu.

İlgili Araştırma Makaleleri

Trajedi veya tragedya sözcüğü Yunanca tragoidia’dan gelir. Tragos (keçi) ve oidie (türkü) sözcüklerinin birleşmesiyle "keçilerin türküsü" anlamına gelir. Dionysos şenliklerinde koro, tanrının ona bağlı kölelerini simgeliyordu. Tanrının çevresinde hep doğanın yabancı güçlerini temsil eden teke ayaklı satyrler(satirler) bulunduğu için ilk başlarda, koro da satyrlerin biçimine giriyordu; ilk dönemlerde, korodaki oyuncular teke derileri (tragoi) giyerek oyun alanına çıkıyorlardı. Tragedya türü de tragos'ların şarkılarından doğdu.

<span class="mw-page-title-main">Dram (tiyatro)</span>

Dram trajedi, komedi veya trajikomedi türünde tiyatro eseri. Dramatik, epik ve liriğin yanı sıra üçüncü esaslı edebi türdür.

<span class="mw-page-title-main">Tiyatro</span> sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösteriler

Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket (jest) ve konuşmalarla anlatılmasıdır. Genel olarak temsil edilen eser anlamında da kullanılır. Tiyatro eseri, olayları oluş yoluyla gösterir. Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Yaygın bir deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak Shakespeare'in sözüyle de ifade edilir.

Thespis, MÖ 6. yüzyılda yaşamış şairdir. Dionysos şenliklerinde tören kutsamak için yapılırken tiyatro oyunları da kutsal amaçlar kisvesi altında oynanırdı. Antik Yunan tragedyalarında, tanrıların, kralların ve soylu kişilerin yaşadığı çok acıklı hikâyeler konu edilirdi. Amacı ise, sıradan insanların, mevzubahis kişilerle özdeşleşerek, ruhsal arınmaya uğraması katarsis ve soylulara, krallara, tanrılara bağlılıklarını sürdürmesiydi. Çünkü bu sayede sıradan insanlar, soylular vb. yi de kendileri gibi görecek, tanrılara koşulsuz itaate devam edecek, dolayısıyla süregelen iktidar ilişkilerini sorgulamayacaktı. Tarihte korobaşıyla konuşmaya giren ilk kişi olarak Thespis ilk oyuncu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Antik Çağ felsefesi</span>

Antik Çağ felsefesi ya da Antik Çağ Yunan felsefesi, MÖ 700'lü yıllardan başlayıp M.S. 500'lü yıllara, yani Orta Çağ'a kadar uzanan tarihsel dönemdeki felsefe tarihini kapsar. Antik Yunan ve Roma kültürlerinde süregelen felsefe eğilimleri ve öğretilerinden oluşur. Klasik İlkçağ felsefesi olarak adlandırılması da söz konusudur. Bu dönem İlk Çağ felsefesinden, Yunan ve Roma kültürlerine bağlı olmalarıyla ayrıştırılır. Böylece bilgi için bilgi gibi bir felsefe geleneğine geçilmiş olduğu varsayılır; bilgi burada gündelik yaşamdaki kullanılabilirliğinin ötesinde kendi başına bir değer ya da sorundur. Bu nedenle Batı felsefesi olarak adlandırılan felsefe geleneği kendisini Antik Çağ felsefesine dayandırır. Çağdaş ya da modern denilen düşünce biçiminin ve felsefe tarzının embriyon halinde bu dönem felsefe geleneğinde ortaya konulduğu varsayılmaktadır. Antik Çağ filozofları, bilginin anlamını, doğruluğun ne olduğunu, erdemin ne anlama geldiğini, evrenin ve yaşamın anlamını sorgulamışlar ve felsefi soruları şekillendirmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Euripides</span> Antik Yunan oyun yazarı

Euripides, Aiskhylos ve Sophokles'ten sonra Atina'nın yetiştirdiği üçüncü büyük tragedya ozanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Eshilos</span> Antik Yunan oyun yazarı

Eshilos ya da Aiskhylos, Antik Yunan oyun yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sofokles</span> Antik Atinalı trajik oyun yazarı

Sofokles, Antik Yunan'ın Eshilos ve Evripides ile beraber 3 büyük tragedya yazarlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunanistan</span> İlk Çağdaki Yunan medeniyeti

Antik Yunanistan, bugünkü Yunanistan toprakları ile Küçük Asya'da (Anadolu) yaşayan toplumların kurduğu devlet ve uygarlıkların, MÖ 756 ile MÖ 146 tarihleri arasında hüküm sürdükleri bölgenin adı.

Antik Yunanistan'da Olimpiyat Oyunları ya da kısaca Antik Olimpiyat Oyunları, dönemin şehir devletleri arasında düzenlenen, atletizm ile ilgili yarışmaların yapıldığı spor oyunlardır. Yapılmaya MÖ 776 yılında Yunanistan'ın Olimpiya şehrinde başlanmış ve 393 yılına kadar yapılmaya devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Makedonya (antik krallık)</span> Krallık

Makedonya Krallığı veya Makedonya İmparatorluğu, Eski Yunan ve Klasik Yunan zamanlarında bulunan bir krallıktır.Ayrıca Helenistik Dönem Yunanistan'ının baskın devletiydi. Krallık başlangıçta Argead hanedanı tarafından yönetilmekteydi. Ardından Antipatrid ve Antigonif hanedanları tarafından yönetildiler. Antik Makedonlar'ın evi olarak Yunan yarımadasının kuzeydoğusunda ön krallıklardandı. Batıda Epir,kuzeyde Paenoia (devlet) ile, doğuda Trakya ile güneyde ise Teselya ile sınırlarını paylaşıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Léon Bakst</span> Rus ressam ve sahne tasarımcısı (1866-1924)

Léon Bakst, asıl adı Lev Samoyloviç Rosenberg olan, sahne ve kostüm tasarımında izlenim bütünlüğünü vurgulayarak tiyatroda yeni bir çığır açan Rus sanatçı.

Arınma (Yunanca:Κάθαρσις) olarak da bilinen katarsis, Aristoteles'in Poetica adlı yapıtından alınmış bir sözcük olup; ilgili yapıtta trajedinin seyirci üzerindeki etkisini anlatır. Ayrıca Platon'un "Devlet" adlı eserinde de zikredilen, adil ve onurlu yöneticilere atfedilen bir felsefi terimdir. Literatürde, ruhun hem özgürlüğüne hem de tarafsızlığına kavuşturulmasını simgeleyen bir retorik olan Katarsis, özünde ruhani başkalaşmayı, hatta bunun için bazen boyut değiştirmeyi de anlatmaktadır.

Komedyalar, Antik Yunanistan'da şölenlerde söylenen müstehcen şarkılardan ve anlatılardan ya da insanlara ve basmakalıp tiplere yapılan şakalardan meydana gelmiştir. Aristoteles Poetika adlı eserinde komedyanın phallus ezgilerinden meydana geldiğini belirtir. Phallus, erkeklik uzvunu simgeleyen heykellerdir. Eski kültürde phallus sağlığı ve bereketi simgeler. Komedya sözcüğü komos(köy) ve aoide (şarkı) sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşmuştur ve orijinal anlamı bir köy cümbüşüdür. Komos, Attika'nın kent ve köylerinde yapılan bir alaydır. Dionysos bayramlarında halk bol bol şarap içtikten sonra, acayip kılıklarla sokaklarda dolaşır, hatta flüt çalan bir adamın arkasından alay halinde açık-saçık türküler söyleyerek, kaba ve müstehcen hareketlerle çılgınca oynayarak, yol boyu sataşarak, kentin ileri gelenlerini alaya alarak yürürdü. Ayrıca, sepetler içinde Dionysos'a adanacak kurbanlar tapınır ve üremeyi, bolluğu simgeleyen heykel büyüklüğünde bir phallus geçit töreninde yer alırdı. En önemli temsilcilerinden bazıları Aristophanes, Menandros ve Krates'tir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Roma'da tiyatro</span>

Antik Roma Tiyatrosu, Roma'da oynanan dramatik gösterileri ifade eder. Onun hakimiyeti antik çağ boyunca sürmüştür. Antik Roma tiyatrosu aşırı derecede Yunan geleneğinden etkilenmiştir. Öte yandan diğer birçok edebi türlerdeki gibi Romalı oyun yazarları Yunandan uyarlamaya ve çevirmeye eğilim göstermişlerdir. Örneğin Seneca'nın Phaedra adlı oyunu Euripides'e dayanır. Platus'un birçok komedyası ise, Menandros'un eserlerinin bire bir çevirisidir.

Poetika, sanat hakkındaki görüşlerini bir bütün içerisinde sunan Aristoteles'in şiir sanatı ile ilgili kuramlarını içeren ve tarihte sanat olayını araştıran ilk eserdir, aynı zamanda estetik tarihi yönünden çok önemli bir eserdir. Estetik kavramı kapsamında; sanatların karşılaştırılmaları ve tragedya'nın üstünlüğünü vurguladığı Poetika, gerçekçiliği ele almasının yanı sıra, yaratıcı düş gücünü de ön plana çıkartmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Atarneus</span>

Atarneus, Batı Anadolu'da, Ege Kıyılarına yakın, bir antik çağ kentidir. Günümüz Dikili kentinin kuzey batısında, Midilli adasının karşısındadır. Bulunduğu bölgeye antik çağda Aiolis deniyordu.

<span class="mw-page-title-main">Epidauros Antik Tiyatrosu</span>

Epidauros Antik Tiyatrosu, Mora Yarımadası'nda Epidauros antik kentinde bulunan antik tiyatrodur.

Antik Roma Tiyatrosu, Roma İmparatorluğu döneminde İspanya'dan Orta Doğu'ya kadar imparatorluk sınırları içindeki pek çok yerde inşa edilmiş tiyatro yapılarının adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Klasik Yunanistan</span>

Klasik Yunanistan, Yunan kültüründeki MÖ 5. ve 4. yüzyıllardaki yaklaşık 200 yıllık döneme verilen ad. Bu dönemde Yunanistan'ın büyük bölümünün Pers İmparatorluğu tarafından ilhak edilişi ve daha sonra bağımsızlığı gerçekleşti. Klasik Yunanistan'ın Roma İmparatorluğu ve Batı uygarlığının kuruluşu üzerinde güçlü etkileri oldu. Modern Batı'da siyaset, sanatsal düşünce, bilimsel düşünce, tiyatro, edebiyat ve felsefe Yunan tarihinin bu döneminden türemiştir. Antik Yunanistan'da sanat, mimari ve kültür bağlamında bu klasik dönem, bazen Helenik dönem olarak da adlandırılmaktadır. Klasik dönem bu anlamda Arkaik dönemden sonra ve Helenistik dönemden önce gelir.