İçeriğe atla

Antik Mısır edebiyatı

Antik Mısır Edebiyatı, Antik Mısır'da milattan önce 2800 yılından milattan sonra 300 yılına kadar icra edilen, Eski, Orta ve Yeni Mısır dili ile demotik metinlerle günümüze aktarılan, bilge öğretiler ve otobiyografik metinler içeren bir edebiyattır.

Metinlerin korunması

Antik Mısır Edebiyatı, Yunan ve Roma edebiyatının aksine Orta Çağ'da eski metinlerin yeniden yazılmalarından ziyade daha farklı bir yolla günümüze ulaşmıştır. Antik Mısır medeniyetinin çöküşü ile birlikte, bu medeniyetin edebiyatına olan ilgi de ortadan kalkmıştı. Öyle ki Mısırca'nın bir son seviyesini teşkil eden Kıptîce dahi bu edebiyattan az sayıda anlatımı sahiplenmiş ve aktarmıştı. Bu nedenle Eski Mısır Edebiyatına yönelik elde edilen bilgilerin neredeyse hepsi arkeolojik buluntulara dayanmaktadırlar. Metinlerin bazıları tapınak duvarlarında karşımıza çıkarken bazıları mezar taşlarında ya da yazıtlarda günümüze ulaşmayı başarabilmişlerdir. Bu çeşit metinlerinin çoğunluğunun dini metinler olduğu söylenebilir. Daha seyrek olarak biyografik ve firavunların yaptıklarını anlatan metinler de bulunmaktadır.

Edebi metinlerin kesin bir şekilde genellikle Papirüslere yazıldığı bilinse de, papirüslerin yüzyıllar boyunca geçen süre içerisinde sağlıklı bir şekilde korunması maalesef mümkün değil. Yalnızca belirli şartlar altında korunan papirüsler günümüze ulaşabilmişlerdir. Bunlar korunaklı mezar alanları, tapınaklar ve çölde bulunan yerleşim yerleri olarak sayılabilirler. Özellikle mezar alanlarından taş yahut ahşaba yazılmış metinler günümüze ulaşmıştır. Bu nedenden ötürü ele geçen metinlerin antik Mısırlıların ahiret anlayışını gözler önüne seren dini metinler olduğunu söylemek mümkündür.

Yerleşim yerlerinde keşfedilen edebi metinler ise genellikle eksik yahut parça parça bulunmuşlardır. Örneğin El-Lahun yerleşiminde birbirine ait olmayan çok sayıda parça metin bulunmuştur. El-Lahun'da bulunan metinlerin Sinuhe'nin Hikayesi hariç hepsinin hangi edebi eserin parçası olduğu bugün bile keşfedilememiştir. Bu durum Eski Mısır Edebiyatının büyük bir bölümünün bir daha geri döndürelemez şekilde kaybolduğunu göstermektedir. Yerleşim yerleri ve bu yerlerin çevresinden ele geçen bazı metinler ise Eski Mısır bilge öğretileri olarak da bilinirler. Bu gibi metinlerin en çok bulunduğu arazi Teb ve çevresidir.

Antik Mısır'da kütüphanelerin varlığı tartışmalı olsa da Set Maat'taki buluntular nedeniyle bu çeşit kütüphanelerin var olduğu ihtimalini göz ardı etmek doğru olmaz.

Türler

Antik Mısır edebiyatına dair en bilinen metinleri şüphesiz dini metinler oluşturmaktadır. Bu metinlerin çoğu ahiret yahut öteki dünya hakkında bilgiler vermektedir. Dini edebiyatın yoğun bir şekilde ortada olmasına rağmen, Mısır edebiyatı bununla sınırlı değildir. Metin türleri arasında yapılan sınıflandırmalar bilim dünyasında hala tartışılır konumdadırlar. Metinleri türlerine göre ayırmaktaki yaşanılan bu sıkıntılar muhtemelen antik Mısırlıların modern anlayışın aksine din, sihir ve tıp arasında bir ayrılık görmemeleridir. Burada verilen kaba sınıflandırma genel bir kavrayış sunması açısından yeterli olacaktır.

Dini metinler

  1. En erken metinleri Piramit metinleri olarak bilinen yazıtlar oluşturur. Eski Krallık'a dönemine ait piramitlerde karşılaşmak mümkündür. Orta Krallık döneminde bu ve benzer metinler tabutlara yazılmaya başlanmıştır. Bu metinler Tabut metinleri olarak bilinirler. İşlevleri ölüyü korumak ve ona öteki dünyaya giden yolu kolaylaştırmaktır.
  2. İlahiler aynı şekilde mezar duvarları ya da mezara bırakılan papirüslerin üzerinde günümüze ulaşmış metin türleridir. Muhtemelen özel durumlarda okunuyor yahut söyleniyor olan bu metinlere tapınak duvarlarında da rastlamak mümkündür.
  3. Büyü metinleri olarak adlandırılabilecek metinler de dini metinler arasında sayılabilir. Bu metinler bazen tıp ile ilgili de olabilirler. Şifa getiren bazı büyü metinleri ise Mısırca dışında başka dillerde yazılmış ve günümüze ulaşmışlardır.
  4. Ritüel metinleri
  5. Kehanet metinleri
  6. Öteki dünya metinleri; bu metinler arasında Kapılar Kitabı'nın yanı sıra meşhur Ölüler Kitabı'da yer alır.
  7. Mitolojik metinler; Bu metinler arasında Horus ve Seth hakkındaki anlatımları saymak mümkündür. Mısırbilimciler dini metinleri bu başlık altında sınıflandırmakta çekincelidirler.

Dini içerikten yoksun metinler

  1. Otobiyografiler, genelde mezarlarda kullanılır. Dini bir bağlamda kullanmasına rağmen, dini içerikten yoksun olduğundan bu başlık altında sınıflandırılmıştır.
  2. Mektuplar
  3. Aşk Şarkıları
  4. Harp Şarkıları

Bilgelik metinleri

Bilgelik metinleri Eski Mısır edebiyatından günümüze ulaşan özel bir metin türüdür. Metinler bir öğrenciye yahut oğula yönelik yazılmış öğütler gibidir. Bu nedenle metinlerin okullarda kullanıldığı düşünülmektedir. Bu sayede okullarda sadece öğrenilmesi zor Mısır dili eğitimi verilmemiş, öte yandan toplumun ahlaksal değerleri de öğretilmiştir. Bu metinler ayrıca başka hiçbir metinde olmadığı kadar Ma'at hakkında bilgi vermektedir.

İhtilaf metinleri[1]

Literatürde farklı isimlerle karşılaşılması mümkün olan ihtilaf metinleri genellikle mısırbilimciler tarafından Eski Krallık döneminden Orta Krallık'a geçiş döneminin özelliklerini yansıtan bir metin türüdür. Dönem içerisinde yaşanan toplumsal ve politik değişiklikler hem genel hem de özel anlamda toplumun kendi değerleri hakkında şüphe duymasına sebep olmuş ve bu durum kendisini metinlerde de gözler önüne sermiştir. Metinlere ihtilaf metinleri adı verilmesinin sebebi bu değerlerin yeri geldiğinde tartışmaya açılmasıdır. Yine de metinlerin Birinci Ara Dönem'in toplumsal yapısını yansıttığı düşüncesi bilim dünyasında tartışmalıdır. Zira ele geçen metinlerin birçoğu Orta Krallık'ın geç dönemlerine tarihlenmektedir.

Ayrıca bakınız Ipuwer Papirüsü

Masal metinleri

Masal metinleri olarak kabul gören metinlerin amaçları ve kime yazıldıkları konusu tartışmalıdır. Bu metinler sadece mitolojik içerik sahibi olmadıkları gibi, bir takım yaşanmış olayların anlatımı olmadıkları da kesindir. Bu metinlere örnek olarak içerisinde hem mitolojik hem de bir yaşantı hikâyesi izlenimi veren Sinuhe'nin Hikayesi sayılabilir. Bu tür metinlere ait olduğundan şüphe duyulmayan bir diğer metin ise gemi kazazedesinin hikayesidir.

Tıbbi metinler

Tıbbi metinler antik Mısır toplumunun tıbbi meseleler hakkında yaptığı gözlemler ve belli tedavi yöntemlerinin nasıl uygulanması gerektiği yönünde direkt talimatlar içermektedirler. Antik Mısırlıların tıp ile büyüyü birbirlerinden net bir biçimde ayırmamalarından ötürü bu metinlerde büyü içerikli anlatımlara da rastlamakta mümkündür

Tarih

Eski Krallık

Eski Krallık dönemi edebiyatı onu izleyen dönemlere nazaran daha zayıftır. Bu döneme ait metinler piramit metinleri olarak da bilinen, ölen kralların piramitleri içindeki dini içerikli metinlerden ibarettir. Antik Mısır edebiyatına ait bilinen Imhotep'e ait en eski bilgelik metninin ne zaman yazıldığı bilinmediği için onu Eski Krallık dönemi edebiyatına dahil etmek doğru değildir. Ancak Imhotep'in firavun Djoser zamanında yaşadığı bilinmektedir. Bu döneme ait bir diğer metin türü ise yüksek rütbeli kişilerin mezarlarına kazınmış otobiyografik metinlerdir. Bunlardan en eskisi Metjen'e ait olan ve Snofrus döneminde yazıldığı bilinen metindir. Bu döneme ait bilimsel metinlerin var olduğu kabul edilse de bu tür metinler maalesef günümüze ulaşmamışlardır.

Birinci Ara Dönem

Birinci Ara Dönem'de yaşanan kaosun yazılı kültürde de kendisini ortaya koyduğu düşünülmektedir. Bunun en iyi örneği ihtilaf metinleri olarak bilinen metinlerdir. Ancak bu metinlerin çoğunun Orta Krallık döneminde yazıldığı düşünülür. Birinci Ara Dönem'den mezarlara kazınan biyografiler dışında ve tabut metinleri dışında pek fazla bir metin günümüze ulaşmamıştır. Bu döneme ait metinlerin ya yok edildikleri veyahut hiç üretilmedikleri düşünülmektedir.

Orta Krallık

Eski Mısır edebiyatının en parlak dönemi hiç şüphesiz ki Orta Krallık dönemi edebiyatıdır. Zira bu döneme ait metinlerin çoğu daha sonraları okullarda okunmuş ve yeniden yazışmışlardır. Bunun en önemli sebebi Orta Mısır dilinin Yeni Krallık döneminde dahi klasik bir dil olarak kabul görülmesinden kaynaklanmaktadır. Ramses döneminde dahi iki öğreti ve Nil hakkında bir ilahi yazan Cheti en büyük Mısırlı şair olarak kabul görmekteydi.

Orta Krallık döneminde çeşitli yeni metin türleri ortaya çıkmıştır. Bunların arasında Gemi kazazedesi ve Sinuhe'nin hikayesi gibi öyküsel metinler dışında, bilgelik metinleri de bulunur. Bu döneme ait bir başka metin türü Kralın astları ile yaptığı konuşmaları içeren metinler sayılabilir. Tüm bunların dışında piramit metinleri geleneği takip edecek şekilde döneme ait önemli kişiliklerin mezarlarında öteki dünya metinleri bulunur. Bu dönemde ayrıca ilk bilimsel içerikli metinlere rastlanmaktadır.

Üslup ve özellikleri

Antik Mısırlılar batıda da kullanılan birçok anlatım metoduna (örneğin tekrarlamalar) başvurmuşlardır. Ancak bunların dışında Mısır Edebiyatına özgün üslup özellikleri de bulunur. Örneğin yabancıların Mısır topraklarını fethetmesi ve tanrıların Mısır'ı terk etmesi korkusu üslupta kendisine sık sık yer bulmuştur. Ancak üslubun genel olarak yukarıda verilen her farklı metin türünde farklı şekilde ortaya çıktığı söylenebilir. Masalvari anlatımlar kendi başına anlamları olmayan ancak cümle içinde kullanıldıklarında cümlenin anlamını değiştirebilen ilgeçler ile başlamaktadır.[2] Bu ilgeçler çoğu çevirilerde görmezden gelinse de bu gibi ilgeçlerle başlamayan bir anlatım metnine rastlamak neredeyse mümkün değildir. Antik Mısır metinlerinin dikkat çeken bir diğer özelliği ise kelime oyunlarıdır.

Unas Piramidi'ndeki piramit metinleri.

Antik Mısır'da yazının sihirli bir gücü olduğuna inanılırdı. Mısırlılara göre yazılan şeyler gerçek hayata müdahale edebilir, gerçek hayatı etkileyebilirlerdi. Bu sebepten ötürü negatif şeylerin çoğunun yazıya dökülmesi çekinildi. Mısır diline yapılan sosyolinguistik bir inceleme "ölüm günü" gibi bir ifadenin olmadığı ancak aynı anlama gelen "şanssızlık günü" gibi bir ifadenin varlığını ortaya koyar. Bu çeşit örnekler çoğaltılabilir. Bu inanıştan ötürü tehlikeli hayvanları gösteren hiyeroglifleri içeren metinlere zarar verilmiştir. Zarar verilen metinler arasında piramit metinleri de bulunur. Zarar verilmeden günümüze ulaşan tehlikeli hayvan tasvirlerinin çoğunda hayvanın muhtemelen sonradan eklenen bir bıçak ile kesildiği görülür. En çok zarar gören hayvan tasvirlerinden birisi f harfini ifade eden engerek yılanı tasviridir.

Türkçe literatür

E. A. Wallis Budge, Antik Mısır Edebiyatı Yazınsal Metinler, İlya Yayınevi, 2009.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Çevirmen notu: Almanca "Auseinandersetzungsliteratur" olarak artık Mısırbilim'in bir terminolojisi haline gelmiş olan bu metin türlerine Türkçede farklı adlarla karşılaşmak mümkündür.
  2. ^ (jw çevirisi aşağı yukarı: gerçekten, cidden, hakikaten) ya da ˁḥˁ.n („achan“ çevirisi: ve daha sonra, bunun üzerine) 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır</span> Kuzeydoğu Afrikada varolmuş bir antik medeniyet

Antik Mısır, Antik Çağ'daki medeniyetlerden biridir. Kuzeydoğu Afrika'da Nil Nehri'nin denize ulaştığı yarısı çevresinde yayılmış antik bir uygarlıktır. Uygarlığın yayıldığı bölge, bugünkü Mısır toprakları içinde yer almaktadır. MÖ 3.050 yılları civarında kuruluşundan önce, "Aşağı Mısır" ve "Yukarı Mısır" olarak ikiye ayrılmaktaydı. Uygarlık, MÖ 3.150 yılında ilk firavunun yönetimi altında Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır'ı politik olarak birleştirdi. Bu politik birlik, izleyen 3 bin yıl boyunca sürdü.

<span class="mw-page-title-main">İsis</span>

İsis, Osiris'in, Seth ve Nephthys'in kardeşidir, Nut ve Geb'in kızları ve çocuk Horus'un annesidir. Bazı kaynaklara göre Anubis de İsis ile Osiris'in oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Firavun</span> Antik Mısırda hükümdarlara verilen isim

Firavun Antik Mısır'da hükümdarlara verilen isim. "Büyük Ev, Saray" anlamını taşıyan kelime daha sonraları hükümdardan bahsetmek şeklini almıştır. Firavunlar aynı zamanda tanrı Horus'un yeryüzündeki simgesi ve beşinci hanedandan sonra da güneş tanrısı Ra'nın oğlu olarak da kabul ediliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Erken Hanedan Dönemi (Mısır)</span> kuzeydoğu afrikada varolmuş bir antik kent

Mısır'ın Erken Hanedan Dönemi veya Arkaik Mısır birinci ve ikinci hanedanlar döneminde MÖ 2920'de Mısır'ın İlk Hanedan Dönemi ardından, MÖ 2575 yani Eski Krallık döneminin başlangıcına kadar olan dönemdir. Bazı mısırbilimciler Üçüncü Hanedanı da bu döneme eklemektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Eski Krallık</span>

Eski Krallık MÖ 3. bin yıllık döneme verilen addır. Mısır ilk defa bu dönemde medeniyet gelişmişliği ve başarıları açısından devamlı zirvededir. Bu dönem "Krallık" dönemleri olarak adlandırılan üç dönemden ilkidir, bunlar Nil Vadisi'nde medeniyetin en yüksek olduğu dönemlerdir. Eski Krallık genellikle Mısır'ın Üçüncü Hanedan'dan Altıncı Hanedan'a kadar yönetildiği zaman aralığından bahseder. Ayrıca birçok mısırbilimci, Memphisli yedinci ve sekizinci hanedanları Memphis merkezi idari yapılanmasının devamı olması nedeniyle Eski Krallık içinde sayar. Eski Krallık dönemini, mısırbilimciler tarafından Birinci Ara Dönemi olarak adlandırılan ayrılık ve göreli kültürel düşüş dönemi takip eder.

Mısır tarihi'nin Dördüncü Hanedan‘ı içinde yer alan bilinen yöneticiler.

Mısır tarihinin Beşinci Hanedanı içinde yer alan bilinen yöneticiler.

<span class="mw-page-title-main">Krallar Vadisi</span>

Krallar Vadisi ya da Firavunlar Vadisi, Mısır'da bulunan MÖ 16. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar yaklaşık 500 yıllık bir süre boyunca 18. ve 20. Hanedanlık döneminde Yeni Krallık'ın firavunları ve dönemin ileri gelenleri için inşa edilen mezarların bulunduğu vadidir. Vadi, Luksor'un batı tarafında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Horemheb</span> 18. Hanedanın son firavunu

Horemheb, Antik Mısır'da yaklaşık milattan önce 1319 ila 1292 yılları arasında hüküm sürmüş 18. hanedanın son firavunudur.

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır sanatı</span>

Antik Mısır'da sanat, MÖ 31. yüzyıl ile MS 4. yüzyıl arasında eski Mısır'da üretilen sanatı ifade eder. Resimler, heykeller, papirüs, fayans, mücevher, fildişi, mimari ve diğer sanat ortamları üzerine çizimler içerir. Aynı zamanda çok muhafazakâr: sanat tarzı zamanla çok az değişti. Hayatta kalan sanatın çoğu, Mısırlıların öbür dünyaya olan inancı hakkında daha fazla fikir veren mezarlar ve anıtlardan geliyor.

<span class="mw-page-title-main">Mısır Piramitleri</span> Mısırda bulunan piramit şeklinde antik yapılar

Mısır Piramitleri, Mısır'da yer alan piramit şeklinde antik yapılardır. Kasım 2008 tarihi itibarı ile tespit edilen piramitlerin sayısı 118 ile 138 arasındadır. Piramitlerin büyük çoğunluğu Eski Krallık ile Orta Krallık dönemlerinde firavunlar ve eşleri için anıt mezarlar olarak inşa edilmiştir.

Eski Mısır dili ya da Eski Mısırca, Mısır dilinin bir gelişim evresini yansıtan, Eski Krallık dönemi yazıtları ve tabut metinleri yahut geç döneme ait metinlerde karşılaşılan bir antik dildir. Eski Mısır dili, antik Mısır dilinin günümüze ulaşan en eski gelişim evresini ve en eski Afro-Asyatik dili oluşturmaktadır. Bu dilde günümüze ulaşan metinler, o dönemde Mısır'da konuşulan dilden ziyade, o dönemin yazılı kültürünü yansıtmaktadır ve muhtemelen konuşulan dil ile arasında ciddi farklar bulunmaktadır. Eski Mısır dili, Mısırca'nın ilk evrimsel devresini oluşturmakla birlikte, zamanla yerini Orta Mısırca'ya bırakmıştır.

Orta Mısır dili ya da Orta Mısırca, milattan önce 21. ve 18. yüzyıllar arası hüküm süren Orta Krallık döneminde ve sonrasında yaklaşık milattan önce 16. yüzyıla kadar antik Mısır'da kullanılan dildir. 17. Hanedan ile birlikte yerini özellikle günlük dilde Yeni Mısır dili'ne bırakmıştır. Orta Mısır dili, Mısırca'nın bir gelişim evresi olmakla birlikte, Eski Mısır dili'nden türemiş olsa da bir takım farklılıklar göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Piramit metinleri</span>

Piramit metinleri, Eski Krallık dönemi 5., 6. ve 8. hanedana ait firavunların inşa ettirdiği piramitlerin iç duvarlarına yazılmış dini içeriğe sahip özlü sözlerdir. Bu piramitler 5. hanedana ait firavun Unas Piramidi, 6. Hanedana ait firavun II. Teti, I. Pepi, Merenre ve II. Pepi ile kraliçeler II. Anchenespepi, Behenu, Neith, Wedjebten ve II. Iput piramitleri ve son olarak 8. hanedana ait Qakare Ibi piramididir. Eski Mısır diline ait günümüze dek ulaşabilmiş en büyük metin grubu olan piramit metinleri daha sonra Orta Krallık döneminde tabutların iç taraflarında yeniden ortaya çıkmaktadırlar. Ancak daha yeni olarak ve piramitlerden ziyade tabutlarda ortaya çıkan bu metinler tabut metinleri olarak adlandırılırlar. Gerek piramit metinlerinde gerekse tabut metinlerinde karşılaşılan çoğu özlü sözün eski Mısır'ın geç dönemlerine kadar kullanıldığı kabul edilir.

Çiftçi'nin ağıtları Orta Mısır dili'nde yazılmış, papirüs parçaları halinde günümüze ulaşan ve antik Mısır'ın birinci ara dönemi'nde geçen bir edebi eser.

Bir bezginin ruhu ile tartışması (ya da ebir bezginin ba'sı ile tartışması ya da hayat yorgunu) Antik Mısır'a ait yazarı belli olmayan şiirsel bir metindir. Orta Krallık'ta 12. hanedan döneminde yaklaşık milattan önce 1900'lü yıllarda yazıldığı kabul edilir.

Sinuhe'nin Hikâyesi, Eski Mısır edebiyatına ait başlıksız, Orta Krallığın 12. hanedanı dönemine tarihlenen bir metindir. Yazarı bilinmeyen metinde ben-anlatımı kullanılarak muhtemelen kurgusal bir karakter olan saray memuru Sinuhe'nin hayat hikâyesi aktarılır. Anlatıma göre Sinuhe Firavun I. Amenemhat'ın ölümü üzerine paniğe kapılır ve macera dolu bir yolculukla ülkesinden kaçmaya başlar. Yolculuğunun sonunda Filistin bölgesine yerleşir. Ancak yaşlandıkça vatanını özlemektedir. Nihayet I. Senusret ona vatanına geri dönmesi için davette bulunur. I. Senusret Sinuhe'nin babası Firavun Amenemhet'in ölümünde bir rolü olmadığının farkına varmıştır. Bunun üzerine ülkesine geri dönen Sinuhe orada büyük bir onurla karşılanır.

Basamak piramidi, normal bir piramidi andıran, ancak basamaklar halinde yükselen mimari yapılara verilen addır. Farklı kültürlerde farklı örnekleri bulunan basamak piramitlerinin genellikle tapınak yahut mezar olacak şekilde inşa edildiği görülse de, bu iki özelliğin aynı anda var olduğu örnekler de bulunmaktadır.

Eski Mısır matematiği, Eski Mısır'da yaklaşık MÖ 3000 ila 300 yılları arasında, Eski Mısır Krallığı'ndan kabaca Helenistik Mısır'ın başlangıcına kadar geliştirilen ve kullanılan matematiktir. Eski Mısırlılar, saymak ve genellikle çarpma ve kesirleri içeren yazılı matematik problemlerini çözmek için bir sayı sistemi kullandılar. Mısır matematiğinin kanıtı, papirüs üzerine yazılmış, hayatta kalan az sayıda kaynakla sınırlıdır. Bu metinlerden, eski Mısırlıların, mimari mühendislik için yararlı olan üç boyutlu şekillerin yüzey alanını ve hacmini belirlemek gibi geometri kavramlarını ve sabit kesen yöntemi ve ikinci dereceden denklemler gibi cebir kavramlarını anladıkları bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dedun</span> Antik Nübye tanrısı

Dedun, Afrika'nın bu bölgesinde antik çağlarda tapılan ve MÖ 2400 gibi erken bir tarihte onaylanan bir Nübye tanrısıydı. Özellikle aslan olarak tasvir edildiği için, genellikle başka bir tanrının oğluna atfedilen bir rol olduğu için, orijinal doğası hakkında çok fazla belirsizlik vardır. Bununla birlikte, bu tanrının ortaya çıktığı önceki Nübye mitolojisi hakkında hiçbir şey bilinmemektedir. Mısır yazılarında Dedun ile ilgili bilinen en eski bilgiler, yazıların yazıldığı tarihe kadar onun zaten bir tütsü tanrısı haline geldiğini gösterir. Bu tarihi noktada, tütsü son derece pahalı bir lüks mal olduğu ve çoğunun kaynağı Nübye olduğu için oldukça önemli bir tanrıydı. Nübye'ye tütsü ticaretinin getirdiği zenginlik, onlar tarafından refah ve özellikle de servet tanrısı olarak tanımlanmasına yol açtı.