İçeriğe atla

Anti personel mayını

İtalyan yapımı Valmara 69 sıçrayan sınıfı anti-personel mayını

Anti-personel mayını kara mayını sınıfı içerisinde tanksavar mayınları gibi taşıtlara karşı kullanılan türün dışındaki insan hedeflerine karşı geliştirilmiş bir mayın türüdür.

Bu tür mayınlar genellikle öldürmemek üzere geliştirilmiştir, yaralama amacı taşımaktadır. Bunun nedeni yaralı bir askerin ölü bir askere nazaran daha fazla lojistik özellikle sağlık desteğine ihtiyaç duyması ve kendinden başka piyadeyi de savaş dışına itmesidir. Bazı anti-personel mayınları insan haricinde zırhlı taşıtların özellikle tekerlek kısmında hasar vererek iş göremez hale getirebilmektedir.

Mayınlar patlayıcılı veya parça etkili mayınlar olarak sınıflandırılır. Parça tesirli mayınlar günümüzde genellikle sıçrayan mayın olarak adlandırılmaktadır.

1996 yılında Birleşmiş Milletler kararlarıyla başlatılan ve 1997 yılında Oslo'da hazırlanıp Ottawa'da imzaya açılması nedeniyle 1997 Ottawa Antlaşması olarak anılan girişimle mayınlara karşı ciddi bir hareket başlatıldı. Böylece, 21 ülke depolarını tamamen ortadan kaldırdı, 37 milyon mayın etkisizleştirildi. Bu antlaşmaya ABD, Çin, İsrail, Hindistan gibi bazı ülkeler katılmadı. Katılmayan bu ülkelerin depolarında toplam 250 milyon adet mayın olduğu tahmin ediliyor.

Kullanımı

Anti-personel mayınları da genellikle tanksavar mayınları gibi savunma amaçlı olarak sınır veya önemli yerleri korumak için "mayın tarlaları" biçiminde döşenmektedir. Tanksavar mayınlarından pek bir farkları olmamakla beraber daha küçük yapılarından ötürü çok kolaylıkla yerleştirilebilmektedir.Bunun yanında helikopter ve savaş uçaklarından salkım bomba düzenekleri ayrıca piyade topçu bombardımanı ile çok uzak veya yüksekten istenilen bölgelere döşenebilir.

Bunların haricinde anti-personel mayınları aşağıdaki özel amaçlar içinde kullanılır:

  • Baskın amaçlı saldırılarda
  • Geçici kampların korunması
  • Takipten kurtulmak (örneğin M86 Pursuit Deterrent Munition)
  • Sahip olunan ekipmanların mayın yardımıyla bubi tuzağı düzenekleri ile korunması.
  • Diğer mayınların temizlenmesi önlemek için bubi tuzağı düzeneklerinde

İnfilak mayını

Bu tür anti-personel mayınları "basınçla harekete geçen", kendisine yapılan tazyik ile doğrudan patlayarak basınç dalgası yaratan bir mayındır.

Etkisi

Kişi mayına bastığı anda harekete geçen mayın içerisindeki fünye yanar ve ana patlayıcıyı infilak eder.Bu sırada ortaya çıkan sıcak havadan ötürü (patlayıcının türüne göre değişir) bir basınç dalgası oluşur. Bu patlama ile ortaya çıkan dalga uyguladığı sıkıştırma kuvveti ile toprağın üstüne çıkar. Bu güç doğrudan ayakkabı ve ayağa ulaşır. Ardından ayağın parçalanmasına veya kopmasına sebep olur.

İnsan vücudunda meydana gelen yaralanma oranı mayın içerisinde kullanılan patlayıcı, mayın çukurunun derinliği ve toprak türü ile kurbanın temas etme şekline göre değişir. Farklı türlerdeki toprak mayın patlaması ile ortaya çıkan basınç dalgasını değişik oranlardan toprak üstüne taşır. Örneğin "kile doymuş" toprak bu basıncı en fazla ileten türdür. Genel olarak patlamaların ardından ayak ile bacak arasındaki kesimde parçalanma ve kopmalar meydana gelmektedir.

İnfilak mayınlarının yolaçtığı ikinci yaralanma türü ise basınç dalgasından ötürü ayak topuğunun parçalanmasıdır. Toprak içerisinden çıkan gaz ve harekete geçirdiği toprak ile taş parçaları şarapnel etkisi yaparak kurbanın kundurasını geçer ve ayakta büyük hasara sebep olur. Özel kunduralar sayesinde bunlar içerisinde askeri postal veya "patlayıcı botları"nı sayabiliriz bu tür basınç etkisini en aza indirmeye yardımcı olur.

Bu tür patlayıcılı mayınlar zırhlı araçlara karşı çok az etkili olmakta ancak tekerlekli bir araç doğrudan üzerinden geçer ise tekerleğe hasar vererek aracın hareket imkânını ortadan kaldırmaktadır. Küçük olanları sadece tekerleğe hasar vermekle beraber daha büyükleri yürüyen aksamada zarar verebilir.

Bileşenleri

Anti-personel mayın kesiti

Mayın kutusu

Mayın kutusu mayının parçalarına ev sahipliği yapan ve çevre koşullarından koruyan bir yapıya sahiptir. II. Dünya Savaşı sırasında ilk olarak kullanılmaya başlanan kara mayınlarının kutuları genellikle metalden yapılmakta ve elektronik mayın dedektörleri ile bulanabilmektedir. Günümüzde birçok patlayıcılı anti-personel mayınında plastik mayın kutusu kullanılmakta olup bu sayede mayın dedektörlerine yakalanmamaktadır.

Baskı tıpası/patlatma mekanizması

Patlatma mekanizması mayın içerisindeki ana patlayıcıyı harekete geçirmek için tasarlanmıştır. Bu mekanizma ateşleme iğnesi veya elektrik ile harekete geçirilen bir fünyeden oluşmaktadır. Birçok mayındaki yaylı ateşleme iğnesi fünye ateşlenir.

Fünye

Fünye çok hassas bir tür patlayıcıdan yapılmakta olup bu patlayıcı en ufak bir baskı veya elektrikle harekete geçebilir.

Ana patlayıcı

Ana patlayıcı genellikle sabitlenmiş patlayıcıdan oluşup doğrudan veya fünye yardımı ile ateşlenebilir. Fakat ana patlayıcıyı fünye düzeneği olmadan ateşlemek için çok hassas patlayıcılar kullanmak gerekir ki bu da mayının kendisini çok tehlikeli bir hale getirir. Birçok AP mayınında ana patlayıcı olarak TNT veya tetril kullanılır. Amerikan yapımı M-14 AP mayınında aşağı yukarı 31 gram tetril, Rus yapımı PMN mayınında ise 200 grama yakın TNT kullanılır.

Kullanımı

İnfilak AP mayınları en bilinen kara mayını türüdür. Genellikle zemin üzerindeki yaprak veya kaya altlarında saklanarak ya da toprak altına 10 ila 40 mm. arasında gömülerek kullanılır. Harekete geçmek için bir insanın basması veya bir taşıtın doğrudan üzerinden geçmesi gerekir.

Bu mayınlar area denial weapons içerisinde sınıflandırılır. Bu silahlar amacı düşman birliklerinin belli bir bölgeden geçişini engellemektir.

Parça tesirli mayın

Patlayıcılı AP mayınlarının asıl amacı tek bir kişiye zarar vermek için tasarlanmıştır. Parça tesirli mayınların (örneğin Nazi Almanyası yapımı II. Dünya Savaşında kullanılan S-mine) tasarım amacı ise sahip olduğu şarapnel parçalarını geniş bir alana yayılarak bu alan içerisindeki insanları etkisiz hale getirmektir.

Parça tesirli mayınlar patlayıcılı AP mayınlarına nazaran daha büyük ve ağır olur. Bunun nedeni içerisindeki birkaç kilo metal parçacıktır.

Etkisi

Bu mayınlar patlayıcılı AP mayınlarının sahip olduğu "basınç etkisine" kıyasla çok daha etkilidir. Bunun nedeni şarapnellerin çevreye yayılması ile çok daha fazla muharip askeri yaralayabilir veya öldürebilir.

Bu şarapnellere sahip mayınlar hafif zırhlı araçların tekerleklerine isabet ederek aracı etkisiz kılabilir. Veya zırhlı olmayan kesimlerden içeri girerek içerisinde bulunan yolculara da ciddi zararlar verebilir.

Türleri

Kazık

Yugoslav kazık kaideli IMP anti-personel mayını ile tuzaklama teli, Balkanlar 1996

Bu mayınlar (örneğin Rus POMZ mayını) zeminin hemen üzerine yerleştirilir. Bu mayın bir kazık ve onun üzerine monteli parça tesirli bir patlayıcı düzenekten oluşur. Tetiklemek için bir veya birkaç tuzaklama telinden faydalanabilir.Yaprak veya çöpler arasına saklanır.

Sıçrayan

Sıçrayan mayınlar zemine gömülen ve tetiklendikten sonra fünyenin ateşlenmesi ile başlığını çok kısa bir süre içerisinde havaya fırlatan bir düzeneğe sahiptir. Havaya fırlatılan başlık belli bir yükseklikte infilak ederek içerisindeki şarapnel parçalarını etrafa saçar. Sıçrayan mayınlar doğrudan basılarak, tuzak teli veya ikisi bir arada patlatılabilir. Sıçrayan mayınlara örnek olarak:

  • S-mine (İngilizce Bouncing Betty, Türçesi Sıçrayan Betty), II. Dünya Savaşı Nazi Alman mayını.
  • M16 mine, Amerikan mayını
  • OZM, Rus yapımı (OZM-3, OZM-4, OZM-72) ailesine ait
  • PROM-1, Yugoslavya yapımı mayın

Yönsel

Rus yapımı MON-50 yönsel AP mayını

Yönsel parça tesirli silahlar (örneğin Amerikan yapımı M18 Claymore) bu tür mayınlardan farklı bir yapıya sahiptir. Tasarımından ötürü sahip olduğu parçaları sınırlı bir yay içerisine dağıtır. Döşenmesi esnasında mayının yönü hedef bölgeye doğru gelecek şekilde çevrilir ve bu sayede dost birliklere zarar gelmesi önlenir. Tasarımı sayesinde yakın savunma mevzileri önlerine yerleştirilen mayın arkasındaki birliklere bir zarar vermez. Klasik tuzaklama teli ile ateşlenebildiği gibi uzaktan kumanda ile patlatılabilir. Bu tür mayınlara genellikle Amerikan yapımı olan claymore mayını adı verilir.

Örneğin:

Örnekler

II. Dünya Savaşı anti-personel mayınları
  • S-mine (Bouncing Betty) – adı en kötü anılan Nazi Alman yapımı sıçrayan mayın
  • Glasmine 43 – Alman yapımı camdan yapılma tespit edilmesi en zor mayın.
  • PDM-6 ve PMD-7 – Rus yapımı ve ağaçtan.
Savaş sonrası Amerikan yapımı anti-personel mayınları
  • Gravel mayını, 1960'lar – 1970'ler. Basit,ufak ve hareketli parçası yoktu. Milyon adetlerde üretilen mayın Vietnam Savaşı sırasında döşendi.
  • M16 – savaş sırasında üretildi, Alman S-mine benzeri.
  • BLU-43 (Dragontooth), 1970'lerde üretildi.Havadan bırakılan mayın Vietnam Savaşı sırasında kullanıldı.
  • GATOR mayın sistemi, gelişmiş dağıtma sistemi, içerisinde AP (BLU-92/B) ve tanksavar mayını bulunuyordu.
  • M18 Claymore, günümüz
Savaş sonrası Rus yapımı anti-personel mayınları
  • PFM-1 (butterfly mine, NATO rapor adı: Blue Parrot), günümüz
  • POMZ – tuzaklama telli, kazık mayın.
  • MON-50 – Amerikan M18 Claymore modelinin Rus kopyası.
  • PMN mayını – mayın temizleme çalışmalarında en fazla imha edilen mayın
  • MON-200 – 12 kg TNT patlayıcıya sahip ayrıca hafif araçlara karşıda etkili büyük bir mayın.
Savaş sonrası İngiliz yapımı anti-personel mayınları
  • HB 876 mayını – 1970'ler – 1999. Havadan atılan mayın JP233 sınıfı uçak pisti saldırı sisteminin bir parçasıdır. Bir saldırı sırasında atılan JP233 içerisinde 215 adet HB 876 bulunmakta ve bu mayınlar belli bir yükseklikten yavaş ve tehlikeli bir şekilde yere inmektedir.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mayın</span>

Mayın, kara taşıtlarını, gemileri veya hava araçlarını tahrip ya da hasar vermek, personeli yaralamak, öldürmek veya diğer şekillerde tesirsiz kılmak için tasarlanan, normal olarak koruyucu bir kaplama malzeme içinde bulunan patlayıcı ve onu harekete geçiren düzeneğe verilen addır. Mayın üzerinden geçilmesi halinde, zaman ayarlı olarak veya uzaktan kontrol araçları ile patlatılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Tanksavar mayını</span> tank imha etmek için zemine yerleştirilen patlayıcı

Tanksavar mayını,, bir tür kara mayını olup tank ve zırhlı savaş araçlarına hasar vermek veya imha etmek amacıyla geliştirilmiştir.

M7 ABD tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan küçük metal kasalı bir [[tanksavar mayını|basınçlı tanksavra mayınıdır. Mayının geliştirilmesinde İngiltere yapımı Hawkins el bombasından yararlanılmıştır. Toplamda 2.5 milyon adet üretilmiştir. ABD Ordusunun kullanımından kaldırılmış olan mayın Angola, Burma, Kamboçya, Çat, Eritre, Etiyopya, Kore, Lübnan, Myanmar, Somali, Tayland ve Zambiya tarafından kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sıçrayan mayın</span>

Sıçrayan mayın geniş arazilerde kullanılan bir anti personel mayın türüdür. Mayının fünyesine basılması durumunda mayın içerisindeki fırlatıcı ateşlenir. Bu fırlatıcının yarattığı basınç ila mayın yerden 1 ila 2 metre yükseğe çıkar. Ardından ana başlık patlayarak içerisindeki şarapnel parçalarını etrafa saçar. Bu mayınlar ilk olarak Almanlar tarafından II. Dünya Savaşı sırasında geliştirilmiştir. Bunlardan ilki ve en etkilisi meşhur S-minedır. Savaş sırasında ABD, SSCB daha sonra Vietnam, Çin ve İtalya da bu mayınlardan üretmiştir. Amerikan yapımı mayınlarda genel olarak standart 60 mm yüksek patlayıcılı havan topu mermisi ile bunların patlamasını geciktiren zamanlı fünyeler kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">M15 mayını</span>

M15 mayını ABD yapımı geniş dairesel bir basınçlı tanksavar mayınıdır. Daha önce kullanılmakta olan M6A2 tanksavar mayınının daha geniş bir modelidir. Mayın Kore Savaşı sırasında kullanılmıştır. Her ne kadar M19(plastik kılıflı ve minimum metal içeren modern tasarım) mayınları M15 mayınlarının yerini almışsa da, ABD M15'leri güvenilir ve efektif gördüğü için elinde büyük miktarda stok bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Schu-mine 42</span>

Schu-mine 42 Almanya tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan bir anti personel mayınıdır. Mayın tahta Mayın kutusunun içerisinde 200 g TNT patlayıcı ve Z.Z. 42 ateşleyiciden oluşmaktaydı. Mayının kapak kısmındaki delik içerisinde bunun çubuk şeklindeki fünye kendisine yapılan basınç sonucunda ana patlayıcıyı harekete geçirecek ilk patlayıcıyı ateşlemekteydi. Mayının üretimi hem kolay hem de maliyeti çok ucuzdu. Ayrıca sahip olduğu ahşap mayın kutusu sebebiyle metal tarayıcılara yakalanmıyordu.

<span class="mw-page-title-main">TM-41 mayını</span> dairesel metal kutulu SSCB tarafından geliştirlen tanksavar mayını

TM-41 dairesel metal kutulu SSCB tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan bir tanksavar mayınıdır. Mayın kısa bir silindir ve toprak üstüne gelecek şekilde duran baskı plakasından oluşmaktaydı. Mayının yanında elde taşıma için bir metal sap bulunmaktaydı. Doğal şartlarda yentin yeşili renge boyanan mayın görüntü olarak daha sonra üretilen TM-44 mayınına benzemekteydi.

PP Mi-D mayını Çekya yapımı olan ve aslı II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından üretilen Schu-mine 42 model tahripli tanksavar mayınının bir kopyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">TQ-Mi mayını</span>

TQ-Mi bütünüyle dairesel şekilli Çek yapımı bir tahripli tanksavar mayınıdır. Mayının ana gövdesi asfalt emdirilmiş mukavadan yapılmıştır. Merkezde bulunan baskı plakası camdan yapılma olup ateşleyici patlayıcıyı harekete geçiren kimyasal fünyenin hemen üzerinde bulunur. Ateşleyici olarak görev yapan patlayıcı ana patlayıcı olarak kullanılan TNTnin ortasında bulunmaktadır. Bunun yanında ana patlayıcının üst kısmına yerleştirilen metal parçaları mayına anti personel özelliği de katmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Type 9 ahşap tanksavar mayını</span>

Type 9 ahşap tanksavar mayını İtalyan yapımı uzunlamasına dikdörtgen şekiili bir tahripli tanksavar mayınıdır. Mayın II. Dünya Savaşı sırasında Kuzey Afrika cephesinde kullanılmıştır. Mayın iç kısımda ana patlayıcı ve fünyelerin olduğu ve üste ise fünyelerin bağlı olduğu yine ahşap bir kapaktan oluşuyordu. Fünyeler mil düzeneği ile çalışmaktaydı. Ahşap kutusu hem çürümeye hem de böcekler tarafından yenilebildiği için uzun süre toprak altında kaldığında bozuluyordu.O sebepten Kuzey Afrika gibi nemin az olduğu cephelerde kullanılmıştır.

GATOR mayın sistemi ABD tarafından 1980'li yıllarda geliştirilen misket bombalarından türetilen havadan bırakılan tanksavar ve anti personel mayını sistemidir. İki farklı dağıtm sistemi kullanır. Deniz Kuvvetleri için üretilen 250 kgluk CBU-78/B ve Hava Kuvvetleri için üretilen 500 kgluk CBU-89/Bdur.Buna ilaveten Volcano mayın sistemi ile kara taşıtları ve helikopterler ile de döşenebilir.

<span class="mw-page-title-main">Panssarimiina m/44</span>

Panssarimiina m/44 Fin yapımı bir tür basınçlı tanksavar mayınıdır. 1944 yılında ordu kullanımına giren mayın II. Dünya Savaşı ve Devam Savaşı sırasında kullanılmıştır. Mayının ahşap kasasının içerisinde ana patlayıcı ve fünye bulunuyordu. Yeterli bir basınç olduğunda mayının üst kısmında bulunan ahşap parça kırılıyor ve altında bulunan füyeyi harekete geçirerek mayını patlatıyordu.

NV-41 ahşap kasalı SSCB yapımı bir tür tahripli tanksavar mayınıdır. II. Dünya Savaşı sırasında kullanılmıştır. Mayın basit olarak dikdörtgen bir ahşap kutu ile alt kısmındaki patlayıcı doldurma tapasından oluşmaktadır. Üst kısmında ise yayla tutturulmuş baskı kapağı bulunur. Yeterli miktarda yapılan baskı sonucunda kapak çöker ve altında bulunan fünyeyi harekete geçirir. Baskı plakasına yapılan ağırlık sonucunda basınç pistonu aşağıya doğru iner ve yayla tuturulmuş ateşleme iğnesini ileriye doğru hareket ettirir. Ateşleme iğnesi ise mayının ana patlayıcısını infilak ettirecek olana hassas ateşleyiciyi yakar.

POMZ, POMZ-2 ve POMZ-2M modelleri Rusya yapımı birer kazıklı anti personel mayınıdır. POMZ mayını II. Dünya Savaşı sırasında kullanılmıştır. Daha sonra yerine POMZ-2 modeline, o da yerini POMZ-2M modeline bırakmıştır. Bu mayınlar daha sonra Kore Savaşı ve Vietnam Savaşı sırasında çok miktarda kullanılmıştır.

T-AB-1 Brezilya yapımı kare şeklinde plastik kasalı bir tahripli tanksavar mayınıdır. Mayın T-AB-1 anti personel mayınını fünye olarak kullanır. Mayın üst kısımda bulunan ABS model plastik basınç plakası altındaki AP mayını ve büyük miktarda patlayıcıdan oluşur. ABS plastik basınç plakası mayın kasasına 200 kgluk ağırlığa kadar dayanabilen pimler ile tutturulmuştur. Bu ağırlık ve üzerindeki basınca maruz kalan pimler kırılarak AP mayınını tetikler. AP mayının patlamasıda AT mayınının ana patlayıcısının infilak etmesine neden olur.

4AHM-100, AHM-200, AHM-200-1, AHM-200-2, PMN-150 ve PMN-250 Bulgaristan yapımı birer yönsel parça tesirli anti helikopter mayınıdır. Yakınsal füze denilen ve hedefine yakınlaşmasını sağlayan algılayacılara sahip bir tür savaş başlığına sahiptirler.

NO-MZ 2B Vietnam yapımı bir tür tahripli anti personel mayınıdır. Mayın basitçe daire şeklindeki gövde ve içerisine vidalanmış MUV sınıfı fünyeden oluşmaktaydı. Ana patlayıcı çevresindeki balmumu içerisinde çelik şarapnel parçaları konularak etkisi arttırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mk 2 mayını</span>

Mark II mayını veya A./T. Mine G.S. Mk II II. Dünya Savaşı sırasında İngiltere tarafından kullanılan bir tür tahripli tanksavar mayınıdır. Gövdesi 18 santimetre çapında ve ükseklği ise 5 santimetreydi. Mayının merkezinde ana fünye bulunmaktaydı. Ana patlayıcı olarak ise 1.8 kg ağırlığında TNT kullanılmıştır. Mayın üzerinde baskı plakası olarak Pirinçten yapılma kapak kullanılmıştır. Kapak ana gönde üzerinde dört adet yaprak yayla tutturulmuştu. Mayının orta kısmında kapakla ana gövde arasında bulunan Sorbo halka ise Sorbo marka kauçuktan yapılmıştı. Bu halka mayının 60 santimetreye kadarki bir mesafede meydana gelecek sarsıntılar yüzünden patlamasını önlüyordu.

Model 49 büyük bir silindir şeklinde kasaya sahip İsviçre yapımı bir kazıklı anti personel mayınıdır. Mayın günümüzde İsviçre Ordusu envanterinden kaldırılmıştır. Depolarda bulunan tüm stoklar imha edilmiştir. Mayının ana gövesi bir kazığa monteliyidi.Mayında kullanılan ZDZ-39 model fünye hem elle hem de gerilme düzeneği ile çalışmaktaydı. Mayının betondan olan dış gömleği içerisinde şarapnel görevi görmesi amacıyla çelik parçalar gömülmüştü.

P-25 plastik kasalı İtalyan yapımı bir tür kazıklı anti personel mayınıdır. 1970'li yıllarda Misar SpA tarafından daha büyük P-40 mayını ile beraber geliştirilmiş ve 1978 yılında ordu kullanımına girmiştir. Mayın plastik silindir üzerinde çıkıntılı bir fünyeye sahiptir. Her ne kadara kazığa monteli olarak üretilmiş ise de istendiğinde gömülebilir. Tuzaklama kablosu ile fünye içerisindeki tilt hareket ederek patlayıcı düzeneği ateşler.